۱- به دلیل محاسبات تکرار شونده در مواردی دارای سرعت پایین آموزش و آزمایش هستند.
۲- ممکن است نیاز به زمان آموزش زیاد داشته باشند و شاید هم به یک نقطه قابل قبول همگرا نشوند.
۳- استفاده از وزن‌های اولیه تصادفی مختلف نتایج متفاوتی را به دنبال خواهد داشت.
۴- از آنجا که تحلیل شبکه­ ها کار بسیار پیچیده­ای است و در طراحی شبکه روش‌های تحلیلی وجود ندارد، در نتیجه مجبور خواهیم بود به صورت تجربی یا با چندین بار آزمایش ساختار و ابعاد شبکه را طراحی کنیم.
۵- اضافه کردن اطلاعات جدید به آنها کار مشکلی است و اشتراک بین چندین شبکه هم کار دشواری خواهد بود.
۱-۲۸ تاریخچه استفاده از الگوریتم‌های ژنتیک
الگوریتم ژنتیک یکی از روش‌های مدرن بهینه‌سازی در مسایل مهندسی و غیرمهندسی بوده است. از میان روش‌های بهینه‌یابی احتمالی، الگوریتم ژنتیک به عنوان یک روش عمومی‌با قابلیت بهینه‌یابی مناسب در مسایل گوناگون به کار گرفته شده است. ایده اولیه این روش از نظریه تکامل داروین الهام گرفته شده است و کارکرد آن بر اساس ژنتیک طبیعی استوار بوده است. اصول اولیه الگوریتم ژنتیک توسط جان هلند و همکارانش در دانشگاه میشیگان در سال ۱۹۶۲ ارائه شد. آنان در تحقیقات خود به فرایند سازگاری در سیستم­های طبیعی توجه نمودند و برای مدل­سازی آن در سیستم­های مصنوعی که باید دارای توانایی اصلی سیستم­های طبیعی باشند، تلاش نمودند. نتیجه­ آن پیدایش الگوریتم ژنتیک بود که در سال ۱۹۷۵ مبانی آن توسط هلند منتشر شد. گلدبرگ در سال ۱۹۸۹ تئوری schema ( تئوری اساسی الگوریتم ژنتیک) را ارائه کرد. در سال ۱۹۹۰ ابین و همکاران همگرایی الگوریتم ژنتیک را با بهره گرفتن از روش آنالیز زنجیره مارکوف اثبات کردند. در سال ۱۹۹۱ کوزا و در سال ۱۹۹۲ کریشاکومار از الگوریتم ژنتیک برای برنامه­نویسی کامپیوتر و حل مسائل مهندسی استفاده کردند. در سال ۱۹۹۲ مهفود و در سال ۱۹۹۳ ادلر الگوریتم ژنتیک را با روش‌های بهینه­سازی متداول مقایسه کردند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این الگوریتم امروزه در بسیاری از علوم مختلف مثل زیست شناسی، علوم فنی و مهندسی (شبکه‌های عصبی، پردازش تصویر و تشخیص الگو و… ) علوم پایه، علوم اجتماعی و غیره کاربرد دارد.
۱-۲۹ روش‌های بهینه‌سازی
از سال ۱۹۴۰ تاکنون روش‌های بهینه سازی متعددی مطرح شده است که به عنوان روش‌های کلاسیک شناخته شده‌اند. از آن جمله می‌توان به روش‌های زیر اشاره کرد:
الف- برنامه ریزی خطی^[۹۳]
ب- برنامه ریزی غیر خطی^[۹۴]
ج- برنامه ریزی پویا^[۹۵]
د- روش اکتشاف^[۹۶]
ه- روش صف^[۹۷]
و- روش جایگزینی^[۹۸]
ز- روش زمان بندی^[۹۹]
هر مسئله مهندسی ممکن است دارای چندین جواب مختلف باشد که بعضی از آنها ممکن و بعضی غیر ممکن است. وظیفه طراحان پیدا کردن بهترین جواب ممکن از میان جواب‌های مختلف است. مجموعه جواب‌های ممکن، فضای طراحی^[۱۰۰] را شکل داده‌اند که باید در این فضا به جستجوی بهترین یا بهینه‌ترین جواب پرداخت.
جستجو‌ها به دو روش انجام می‌شود:
الف- قطعی^[۱۰۱]
ب- محتمل یا غیر قطعی^[۱۰۲]
در روش قطعی می‌توان به الگوریتم گرادیان شیب^[۱۰۳] و از روش غیر قطعی می‌توان به روش تصادفی^[۱۰۴] اشاره کرد. فارغ از این که روش جستجوی ما قطعی یا غیرقطعی باشد. هدف دستیابی به یک نتیجه معتبر است، یعنی نتیجه به دست آمده بهینه یا نزدیک به جواب بهینه باشد.
اما روش‌های جدید بهینه‌سازی که امروزه در حل بسیاری از مسائل مختلف مورد استفاده قرار گرفته است عبارتند از :
الف- روش سرد شدن فلزات^[۱۰۵]
ب- جامعه مورچگان^[۱۰۶]
ج- ریسک هزینه^[۱۰۷]
د- استراتژی تکامل^[۱۰۸]
ه- الگوریتم ژنتیک^[۱۰۹]
و- بافت سلولی ماشین خودکار^[۱۱۰]
روش سردشدن فلزات که تقلیدی از پدیده سرد شدن فلزات مذاب برای ساخت یک روال جستجو است. یا روش جامعه مورچگان که با الهام از زندگی دسته جمعی حشرات به خصوص مورچه پی‌ریزی شده است و از آن هوش هجومی^[۱۱۱] نیز یاد شده که در حل مشکل ترافیک شبکه‌ها و مسیریابی در سیستم مخابراتی شلوغ استفاده شده است. این روش اولین بار توسط دنیوبرگ Deneubourge مطرح و بعدها توسط دریگو Dorigo (1999) توسعه یافت.
الگوریتم‌های ژنتیک یک روش جستجوی موثر در فضاهای بسیار وسیع و بزرگ است که در نهایت منجر به جهت گیری به سمت پیدا کردن یک جواب بهینه گردیده است که شاید نتوان در مدت زمان زندگی یک فرد به آن جواب بهینه دست یافت.
الگوریتم ژنتیک تفاوت بسیار زیادی با روش‌های بهینه سازی قدیمی دارند. در این الگوریتم‌ها باید فضای طراحی به فضای ژنتیک تبدیل شود. بنابراین الگوریتم‌های ژنتیک با یک سری متغیرهای کد شده کار کرده‌اند. مزیت کار با متغیرهای کد شده در این است که اصولاً کدها قابلیت تبدیل فضای پیوسته به گسسته را دارند. یکی از تفاوت‌های اصلی الگوریتم ژنتیک با روش‌های قدیمی بهینه سازی در این است که الگوریتم ژنتیک با جمعیت^[۱۱۲] یا مجموعه ای از نقاط در یک لحظه خاص کار کرده است، در حالی که در روش‌های قدیمی بهینه‌سازی تنها برای یک نقطه خاص عمل شده است. این به این معنی است که الگوریتم ژنتیک تعداد زیادی از طرح‌ها را در یک زمان مورد پردازش قرار داده است. نکته جالب دیگر این است که الگوریتم ژنتیک بر پردازش تصادفی یا به تعبیر صحیح‌تر پردازش تصادفی هدایت شده^[۱۱۳] استوار است. بنابراین عملگرهای تصادفی فضای جستجو را به صورت تطبیقی^[۱۱۴] مورد بررسی قرار داده‌اند.
اصولاً برای استفاده از الگوریتم ژنتیک باید سه مفهوم زیر مشخص شود:
تعریف تابع هدف^[۱۱۵] یا تابع هزینه^[۱۱۶].
تعریف و پیاده سازی فضای ژنتیک^[۱۱۷].
تعریف و پیاده سازی عملگرهای الگوریتم ژنتیک.
اگر این سه قسمت به طور صحیح تعریف شوند، بدون شک الگوریتم ژنتیک به خوبی عمل خواهد کرد و در نهایت می‌توان با اعمال تغییراتی کارایی سیستم را افزایش داد.
۱-۳۰ فضای جستجو
هدف از حل مسئله‌، پیدا نمودن بهترین جواب از میان جواب‌های مختلف است. فضای همه حالت‌های ممکن (جواب‌های ممکن) در حل یک مسئله، فضای جستجو نامیده شده است. هر جواب می‌تواند با یک مقداری که بیانگر مناسب بودن^[۱۱۸] آن است، نشان داده شود. جستجو برای جواب یعنی جستجو برای پیدا کردن اکسترمم در آن فضای جستجو بوده است.
در صورت پیچیده و بزرگ بودن فضاهای جستجو و در مواردی که مشخص نبوده که از کجای این فضا باید عمل جستجو را انجام گیرد، استفاده از الگوریتم‌های ژنتیک چون ماهیتاً بر اساس اصل ادامه پیدایش حیات بهترین‌ها و تکثیر نوع برتر پی‌ریزی شده است، توانسته کارساز باشد.
در ابتدا، الگوریتم با مجموعه‌ای از جواب‌های تصادفی (کروموزم‌ها) که به آنها جمعیت گفته شده، آغاز گردیده است. از این جواب‌ها برای ساخت جمعیت جدید بعدی استفاده شده، به این امید که جمعیت‌های جدید بهتر از جمعیت‌های قدیم باشند. زیرا روش‌هایی که برای انتخاب جمعیت‌های جدید استفاده شده با توجه به مناسب بودن آنها صورت گرفته است. پس بهترین‌ها شانس بیشتری برای تولید مثل خواهند داشت. این فرایند آن قدر تکرار شده تا شرایط خاتمه (برای دستیابی به بهترین راه حل) محقق شود.
۱-۳۱ روش کار در الگوریتم ژنتیک
مسائل بهینه سازی نامقید^[۱۱۹] و بهینه سازی مقید^[۱۲۰] با بهره گرفتن از الگوریتم ژنتیک بررسی شده است.
فرض شود که یک مسئله بیشینه‌سازی^[۱۲۱] موجود باشد:

(۱-۹)
و اگر خواسته شود مینیمم شود برای تابع هدف به صورت رابطه (۱-۱۰) نمایش داده شده است:
(۱-۱۰)
و اگر باشد به جای مینیمم کردن ، می‌توان ماکسیمم را به دست آورد.
(۱-۱۱)
پس با بهره گیری از این روش می‌توان مسائل مینیمم و ماکزیمم مختلف را در الگوریتم ژنتیک مورد بررسی قرار داد (میخالویک, ۱۹۹۲).
۱-۳۲ تعیین مراحل اولیه قبل از اجرای الگوریتم ژنتیک
مواردی که قبل از اجرای الگوریتم ژنتیک بایستی مشخص شوند عبارتند از:

قلمرو موضوعی: موضوع تحقیق حاضر اولویت‌بندی شاخص‌های سرمایه فکری با بهره گرفتن از فرایند سلسله مراتبی (AHP) می‌باشد.
قلمرو زمانی: با بررسی تعداد شاخص‌های سرمایه فکری در بانکهای دولتی و غیردولتی استان آذربایجانشرقی این تحقیق در قلمرو زمانی سال ۱۳۹۱ صورت پذیرفته است.
قلمرو مکانی: قلمرو مکانی این تحقیق شامل بانکهای دولتی شعب (ملی، سپه، کشاورزی) و بانکهای غیردولتی شعب (پاسارگاد، پارسیان، انصار) استان آذربایجانشرقی می باشد.
۱- ۹- تعاریف عملیاتی واژگان تخصصی پژوهش
فرایند سلسله مراتبی: یک روش تصمیم‌گیری است که توسط پروفسور آل ساعتی در سال ۱۹۷۰ ارائه گردید و طی آن می‌توان تصمیمات وابسته به فاکتورهای مختلف و یا تصمیمات چند معیاره اتخاذ نمود. اساس این روش بر ساختن درخت سلسله مراتبی و انجام مقایسات زوجی استوار است.
سرمایه فکری: سرمایه فکری مالکیت دانش، تجربه کاربردی، تکنولوژی سازمانی، روابط با مشتری و مهارت‌های حرفه‌ای است که برای سازمان جنبه رقابتی در بازار را فراهم می‌کند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

طرفداران مکتب مبتنی بر دانش درباره مزیت رقابتی بحث می‌کنند که یک سازمان می‌تواند پیروز یک نبرد رقابتی شود ، فقط اگر دارای دانش مناسبتر از رقبایش باشد. یکی از طبقه‌بندی‌های مهم اخیر دانش ناشی از سرمایه فکری یک سازمان که پذیرش عمومی وسیعی داشته و مورد قبول جامعه آکادمیک قرار گرفته با اجزای سرمایه انسانی ، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری (ارتباطی) است.
سرمایه انسانی: شاخصی بر مبنای سرمایه انسانی است و سرمایه انسانی نیز شامل ذخیره دانش اعضای یک سازمان می‌باشدکه شامل شایستگی‌ها و طرز فکر کارکنان است. سرمایه انسانی نشان دهنده موجودی دانش افراد یک سازمان است. سرمایه انسانی به عنوان مبنای سرمایه فکری اشاره به عواملی نظیر دانش ، مهارت ، قابلیت ، و طرز تلقی کارکنان دارد که منتج به بهبود عملکرد می‌شود، بعبارت دیگر چیزی که مشتریان تمایل دارند در قبال آن پول بپردازند و موجب ایجاد سود برای سازمان می‌شود.
سرمایه انسانی سبب شده که سازمان‌ها تا حد زیادی به دانش و مهارت‌های کارکنان‌شان برای ایجاد درآمد و رشد و همچنین ، بهبود کارایی و بهره‌وری متکی شوند.
سرمایه ساختاری/ سازمانی: شاخصی بر مبنای سرمایه ساختاری است. سرمایه ساختاری شامل همه ذخایر غیرانسانی دانش در سازمان می‌شود که در برگیرنده پایگاه‌های داده، نمودارهای سازمانی، فرآیندها، راهبردها، برنامه‌های اجرایی، و هر آنچه که ارزش‌اش برای سازمان بالاتر از ارزش مادی‌اش است (روس، ۱۹۹۷). سرمایه ساختاری و سرمایه انسانی در تعامل با یکدیگرند و به سازمان‌ها کمک می‌کنند که به طور هماهنگ مشتریان را شکل و توسعه داده و به کار گیرند.
سرمایه مشتری/ رابطه‌ای: شاخصی بر مبنای سرمایه ارتباطی است و سرمایه ارتباطی عبارت است از دانش به کار گرفته شده در کانال‌های بازاریابی و روابط مشتری یک سازمان. سرمایه مشتری که به عنوان یک پل و واسطه در فرایند سرمایه فکری عمل می‌کند، عامل تعیین کننده اصلی در تبدیل سرمایه فکری به ارزش بازاری و در نتیجه، عملکرد کسب و کار سازمان است (استوارت، ۱۹۹۷). بنابراین رشد سرمایه مشتری به حمایت از سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری بستگی دارد. بعبارتی اگر سرمایه انسانی و ساختاری رشد یابد سرمایه مشتری نیز رشد می‌یابد.
۱- ۱۰- ساختار پژوهش
فصل اول شامل بیان مسئله و چارچوب نظری پژوهش، اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف پژوهش، فرضیه‌های پژوهش، روش پژوهش، تعاریف عملیاتی واژگان کلیدی و ساختار پژوهش می‌باشد.
فصل دوم شامل ، ادبیات و پیشینه پژوهش می‌باشد. در این فصل پس از ارائه مفاهیم بنیادی، تحقیقات مختلفی که در ارتباط با موضوع انجام گرفته، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
فصل سوم ، روش اجرای پژوهش را مورد بحث قرار می‌دهد. در این فصل ابتدا تعاریف عملیاتی متغیرهای تحقیق و سپس روش تحقیق شامل جامعه و نمونه آماری تحقیق، قلمرو موضوعی، زمانی و مکانی تحقیق ، روش و ابزار گردآوری اطلاعات و روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات بیان شده است.
فصل چهارم، تجزیه و تحلیل اطلاعات را مورد بحث قرار می دهد. در این فصل ضمن ارائه داده های جمع آوری شده تحقیق، نتایج حاصل مورد بحث قرار خواهد گرفت.
فصل پنجم، شامل ارائه یافته ها، نتیجه گیری و پیشنهادات می باشد.
۱-۱۱- خلاصه فصل
در انجام هر پژوهشی یکی از مهمترین بخش ها ارائه طرح تحقیق (کلیات) مناسب می باشد. در این فصل سعی شده تا با بیان قسمت های مختلف مطالعه انجام شده، طرحی کلی از آن ارائه گردد. بدین منظور، در ابتدا با بیان مقدمه ای کلیات طرح مشخص گردیده و سپس به بیان مسئله و چارچوب نظری و دلایل اهمیت و ضرورت اهداف پژوهش پرداخته شده است.
فصل دوم
ادبیات نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱- ادبیات نظری سرمایه فکری
پیتر دراکر^[۷] (۱۹۹۳) اندیشمند معروف مدیریت می گوید: ما در حال وارد شدن به یک جامعه دانش محور هستیم که در آن منابع اصلی اقتصاد، دیگر سرمایه بیشتر، منابع طبیعی و نیروی کار بیشتر و … نیست و مهمترین منبع اصلی اقتصاد، دانش است. قرن بیست و یکم قرن اقتصاد دانشی است. قبل از اقتصاد دانش محور، اقتصاد صنعتی حاکم بوده است. در این اقتصاد عوامل تولید ثروت اقتصادی، یکسری دارایی های فیزیکی و مشهود مانند زمین، نیروی کار و پول و ماشین آلات و … بوده و از ترکیب این عوامل اقتصادی، ثروت تولید می شد. در این اقتصاد استفاده از دانش، به عنوان یک عامل تولید، نقش کمتری داشته اما در اقتصاد دانش محور، دانش یا سرمایه فکری^[۸] به عنوان یک عامل تولید ثروت در مقایسه با سایر دارایی های مشهود و فیزیکی، ارجحیت بیشتری پیدا می کند (بونتیس^[۹]، ۱۹۹۸). در این اقتصاد، دارایی های فکری و بخصوص سرمایه های انسانی جزء مهم ترین دارایی های سازمانی محسوب می شوند و موفقیت بالقوه سازمان ها ریشه در قابلیت های فکری آنها دارد تا دارایی های مشهود آنها (فلام هلتز ^[۱۰] ، ۲۰۰۲). با رشد اقتصاد دانش محور بطور قابل ملاحظه ای شاهد این موضوع هستیم که دارایی های نامشهود^[۱۱] شرکت ها در مقایسه با سایر دارایی های مشهود، عامل مهمی در حفظ و تحقق مزیت رقابتی پایدار آنها می باشند (تایلز^[۱۲]، ۲۰۰۲).
گلدفینگر^[۱۳] (۱۹۹۴)، اقتصاد دانش محور را از سه بعد بررسی می کند:
بعد اول: تقاضایی برای مصنوعات نامشهود وجود دارد. (خدمات)
بعد دوم: دارایی های نامشهود بر عوامل تولید مسلط می شوند یعنی بیشتر عوامل تولید، از دارایی های نامشهود هستند و به عبارت دیگر دارایی های نامشهود در بین عوامل تولید، نقش بارزتر و بیشتری را ایفاء می کند.
بعد سوم: قوانین جدیدی برای سازمان تجاری، رقابت، ارزشگذاری ظهور می کند.
در نتیجه محیط کسب و کار بطور شگفت انگیزی تغییر می کند. در کسب و کار و اقتصاد قرن ۲۱، بر روی اطلاعات، فناوری اطلاعات، تجارت الکترونیک، نرم افزارها و مارک ها و حق اختراع ها، تحقیقات، نوآوری ها و … سرمایه گذاری می شود که همگی جزیی از دارایی های نامشهود و سرمایه های فکری و دانشی هستند تا جزو دارایی های مشهود (سیتارامان، ۲۰۰۲). در پارادایم صنعتی قدیم، شرکت ها تحت اصول اقتصاد کمیابی عمل می کردند. اقتصاد کمیابی بدین معناست که منابع و دارایی های تحت سلطه و کنترل شرکت ها، محدود و کمیاب هستند و استفاده بیشتر از آنها، از ارزش آنها می کاهد.
ولی در عصر اقتصاد اطلاعاتی و دانشی، این اصول صدق نمی کند. شرکت ها در اقتصاد دانشی تحت اصول اقتصاد فراوانی عمل می کنند. اقتصاد فراوانی بدین معناست که منابع و دارایی ها در اختیار شرکت به میزان فراوانی وجود دارد. این نوع دارایی ها از نوع نامشهود هستند و بیشتر در افراد وجود دارند که ما به آنها دسترسی داریم. مثالی از موضوع فراوانی این نوع دارایی ها در اقتصاد دانش محور، فراوانی اطلاعات در اینترنت است (سالیوان، ۲۰۰۲). بطور خلاصه در اقتصاد دانش محور، مهمترین دارایی ها و عوامل تولید شرکت ها، نامشهود هستند که استفاده از آنها نه تنها از ارزش آنها نمی کاهد بلکه به ارزش آنها می افزاید. این نوع دارایی های نامشهود شامل دانش، سرمایه فکری و … هستند ولی در اقتصاد صنعتی مهمترین عوامل تولید، دارایی های مشهود و فیزیکی هستند که استفاده از آنها، از ارزش آنها می کاهد و این داریی ها شامل زمین، ماشین آلات و سرمایه های پولی و غیره است.
در این فصل در بخش اول ابتدا مروری بر چشم انداز تاریخی سرمایه فکری خواهد شد و سپس تعریف سرمایه فکری توسط پژوهشگران گوناگون ارائه می گردد. سپس انواع طبقه بندی های اجزای سرمایه فکری، مطالبی در خصوص سنجش سرمایه فکری و گزارش دهی سرمایه فکری ارائه خواهد شد و در ادامه با بیان مختصری از مفهوم تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی، زمینه را برای اولویت بندی های فاکتورهای مهم در ارزیابی شاخص های سرمایه فکری فراهم خواهیم نمود. در ادامه به بیان مختصری از تحقیقات انجام شده در این زمینه پرداخته می شود.
۲-۲- مروری بر چشم انداز تاریخی سرمایه فکری
در سال ۱۹۷۹، حسابدار سوئدی به نام کارال اریک اسویبی^[۱۴] که بعدها به عنوان یکی از بنیانگذاران علم مدیریت دانش معرفی شد، با پرسشی بزرگ روبرو گردید. دفاتر حسابداری (ارزش دفتری) یکی از شعبه های معروف سازمانی که او در آنجا کار می کرد تنها، یک کرون ارزش را نشان می داد، در حالی که ارزش واقعی سازمان به مراتب بیش از اینها بود. در این هنگام وی متوجه شد که ترازنامه مالی شرکت او، تنها ارزش دارایی های فیزیکی آن را که شامل چند میز و ماشین تحریر بود نمایش می دهد ولی ارزش واقعی سازمان به شایستگی کارکنان سازمان و چیزی را که جمع کارکنان سازمان به عنوان یک دفتر و مغز جمعی تشکیل می دهند، وابسته است.
اسویبی و دیگران، این یافته را با نام دارایی فکری و دارایی ناملموس معرفی کردند و آن را در کنار دارایی های ملموس قرار دادند. به این ترتیب تعداد نوشته ها، سمینارها و … در این زمینه رشد کرد و موضوع بطور جدی در دستور کار دانشمندان علم مدیریت و مدیران سازمان های بزرگ قرار گرفت.
در اقتصاد جدید، تبادل دانش و اطلاعات، بیش از محصولات و خدمات موجب اعتلای سازمان ها شده است، به گونه ای که با بررسی شرکت های با رشد سریع در می یابیم که ۵۰% آنها به تجارت دانش کارکنان خود پرداخته اند. بنابراین با چنین روندی تعیین معیار و اصولی برای ارزش گذاری دانش به عنوان یک دارایی مهم و کلیدی، از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است. جدول زمانی زیر مهمترین رویداد ها و وقایع حساس در بحث سرمایه فکری را نشان می دهد:
جدول شماره ۲-۱- جدول زمانی مهمترین رویدادها و وقایع حساس سرمایه فکری

پیشرفت زمانی و وقایع حساس سرمایه فکری

دوره

مفهوم کلی و عمومی ارزش نامشهود که اغلب تحت عنوان سرقفلی شناخته می شود مطرح گردید (۱۹۸۰).
تاسیس کمپانی تحقیقات تجاری بر ارزش های سرمایه فکری توسط Hall (1981).

اوائل دهه ۱۹۸۰

قابلیت:
مدل باید به اندازه کافی توسعه یافته باشد تا اینکه بتواند در دوره های زمانی مختلف قابلیت عمل را داشته باشد. و بتواند موقعیتهای بیرونی و درونی پروژه را شبیه سازی کرده (از قبیل اعتصابات، تغییرات در نرخ ارز…) و تصمیمات بهینه اتخاذ کند. یک مدل بهینه مواردی را که از نظر مدیریت اهمیت داشته و ریسک و محدودیتهای عمده پروژه ها را در مقایسات در نظر گرفته و در نهایت بهترین پروژه و یا ترکیبی از بهترین پروژه ها را انتخاب می کند.
انعطاف پذیری
مدل باید نتایج معتبر و رستی را در یک محدوده مشخص که سازمان ممکن است با ان برخورد کند ، ارائه نماید. مدل همچنین باید قابلیت توانایی اصلاح و تغییر پذیری سریع و آسان خود را داشته باشد. همچنین باید قابلیت خود تطبیقی به منظور جواب دادن به تغییرات سریع محیط شرکت را داشته باشد.
سهولت استفاده
مدل باید به راحتی قابل مستدل کردن باشد. و برای اجرا زیاد وقت گیر نباشد. و استفاده از آن ساده و قابل فهم باشد. مدل همچنین نباید به تفسیر خاصی نیاز داشته باشد و نیازمند اطلاعات و اشخاصی باشد که دسترسی به آنها دشوار می باشد.

متغیرهای مدل باید با پارامترهای دنیای واقعی که مدیران اعتقاد دارند که برای پروژه مهم است ارتباط داده شوند و نهایتا” مدل باید بتواند نتایج مورد انتظاری را که مربوط به پورتفولیوی های پروژه های مختلف می باشد را شبیه سازی کرده تا مدیران بتواند تصمیمات خود را در شرایط مختلف به درستی اتخاذ نمایند.
هزینه
هزینه های مربوط به مدل سازی و جمع آوری اطلاعات باید پایین و متناسب با هزینه های پروژه باشد و یقینا” باید از منافع بالقوه پروژه کمتر باشد. همه هزینه های مدلسازی از قبیل: هزینه های مدیریت داده ها و اجرای مدل باید در نظر گرفته شوند.
سهولت در رایانه کردن
در فرایند مدل سازی، جمع آوری اطلاعات و ذخیره کردن این اطلاعات در پایگاه های اطلاعاتی رایانه ای باید ساده و آسان باشد و همچنین باید این قابلیت کارکردن با نرم افزارهای مختلف کامپیوتری را داشته باشد.
۲-۳-۲ماهیت مدل های انتخاب پروژه
بسیاری از محققین مدل های انتخاب پروژه را به دو دسته کلی تقسیم بندی می کنند که عبارتند از: عددی و غیر عددی
هر دو نوع این مدلها به طور گسترده ای استفاده می شوند. بسیاری از سازمانها ممکن است که از هر دو نوع مدل، یا ترکیبی از هر دو استفاده کنند. مدلهای غیر عددی همانطور که از اسمشان پیداست از اعداد به عنوان ورودی های خود استفاده می کنند، اما معیارهایی که سنجیده شده اند ممکن است که هم ذهنی و هم عینی باشد.
دو نکته بسیار مهم که می بایست در مورد مدلها در نظر گرفته شوند :
– مدل تصمیم نمی گیرد، انسان تصمیم می گیرد. مدیر مسؤولیت تصمیمات را به عهده دارد، نه مدل.
مدیر ممکن است که تصمیم گیری را واگذار کند اما مسولیت قابلیت تفویض شدن را ندارد.
-همه مدلها هرچند که پیچیده هم باشند بطور ناقص و جزئی، واقعیتی را که برای آن ایجاد شده اند را منعکس می کنند. واقعیت خیلی پیچیده تر از آن چیزی است که ما تصور می کنیم و فقط یک کسر کوچکی از آن را با هر مدلی میتوانیم نشان دهیم. بنابراین هیچ مدلی توانایی تصمیم گیری بهینه را نداشته و این به خاطر چهارچوب ناقص و ناکافی مدلها می باشد.(سودر، ۱۹۹۸،ص ۱۱۶)
۲-۳-۳معیار های انتخاب پروژه
در ارتباط با معیارهای انتخاب پروژه تحقیقات گسترده ای صورت گرفته است و هر کدام از آنها این معیار ها را از منظر تخصصی خود بررسی نموده اند. ولی از این تحقیقات چند مورد آنها به صورت کامل به دسته بندی و بررسی این معیار ها در زمینه تخصصی مورد نظر پرداخته اند. یکی از این تحقیقات به وسیله موناتی صورت گرفته است که در آن به انتخاب پروژه ها به وسیله معیار های تصمیم گیری چندگانه می پردازد. این محقق درجه جذابیت پروژه ها را به وسیله چهار فاکتور زیر بیان می دارد:
-امکان پذیر عملی پروژه
-دارا بودن یک تیم با صلاحیت و یک سازمان منسجم در ارتباط با پروژه مورد نظر
-موجودیت منابع سرمایه
-دارا بودن نرخ بازده بالقوه بالا
سازمانها به صورت عادی پروژه هایی را ترجیح می دهند که حداقل منابع و حداقل صلاحیت تخصصی و تکمیل در کوتاه ترین زمان ممکن و بیشترین بازدهی را داشته باشد، اما در واقعیت یافتن چنین پروژه های ایده الی مشکل بوده و بنابراین بیشتر پروژه های پیشنهادی به سازمانه دارای حداکثر یک یا دو مورد از فاکتور های مزبور بوده، بنابراین سازمان مجبور است که برای انتخاب پروژه مورد نظر خود از میان این پروژه ها دست به بهترین انتخاب بزند و پروژه های مختلف را بر حسب معیارهای ذکر شده با هم مقایسه کند.
موناتی معیار های مهم در انتخاب پرژه را به دو دسته معیار های داخلی و خارجی دسته بندی نموده است.
جاین و کلین معیار های انتخاب پروژه را بر اساس جهت گیری های استراتژیکی سازمان پیشنهاد کرده اند و شش دسته از معیار را که بر انتخاب پروژه ها مؤثر هستند، ارائه داده اند.
اوکپالا نیز یک پژوهشی را در ارتباط با معیار های انتخاب پروژه های ساخت و ساز انجام داده که در آن به استخراج ۱۰ معیار مختلف پرداخته است.
(جدول ۲-۳) معیار انتخاب پروژه
۲–۳- ۴مدلهای انتخاب پروژه
در ادبیات موضوع طی چهل سال گذشته روشها و فنون زیادی به چشم می خورد، دهها و صدها مقاله و مطالعه موردی وجود دارد که در آنها رویکردها عمدتا یا کیفی هستند و یا با فنون کمی گرایش دارند. از روش های تحقیق در عملیات تا فنون تعاملی مبتنی بر علوم اجتماعی.
این روشها را می توان در یکی از دسته های زیر جای داد (یزدانپناه،۱۳۸۸،ص۷۵)

بررسی ساخت نیافته^۱
امتیاز دهی(روش های عددی)^۲
برنامه ریزی ریاضی شامل: برنامه ریزی عدد صحیح ^۳(IP)، برنامه ریزی خطی^۴ (LP)، برنامه ریزی غیر خطی (NLP)، برنامه ریزی هدف^۵ (GP) و برنامه ریزی پویا^۶(DP)
مدلهای اقتصادی نظیر: نرخ بازده داخلی ^۷(IRR )، ارزش فعلی خالص^۸ (NPV)، بازده سرمایه گذاری^۹(ROI) ، تحلیل هزینه-منفعت^۱۰ و تئوری قیمت گذاری
تحلیل تصمیم شامل : تئوری مطلوبیت چند شاخصه^۱۱(MAUT)، درختهای تصمیم، تحلیل ریسک ، فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)
روش های تعاملی مثل : دلفی، Q-SORT، ابزارهای تصمیم گیری رفتاری (BDA) و مدلسازی غیر متمرکز سلسله مراتبی ( DHM)
هوش مصنوعی^۱۲ ( AI) شامل: سامانه های خبره و مجموعه های فازی
بهینه سازی پورتفولیوی
۱-Unstructured Peer Review
۲-Scoring
۳-Integer Programming

4-4-4- مقایسه حالت ایستا و پویا در بلندمدت 86
4-4-5- نتایج 88
:
5-1- مقدمه 91
5-2- مروری بر آنچه در این پایان‌نامه انجام گرفته 92
5-3- نتیجه‌گیری 93
5-4- محدودیت‌های تحقیق 94
5-5- پیشنهادهای سیاستی 95
5-6- پیشنهادها برای پژوهش‌های آتی 95

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

منابع فارسی 96
منابع انگلیسی 99

پیوست 1- نمودار توزیع سهم بنگاه‌ها در سالهای92-82 در هر صنعت 102
پیوست2- نمونه محاسبات ماتریس انتقال صنایع و بردار پایدار آنها 108
چکیده وصفحه عنوان به انگلیسی
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول1-1- مطالعات پیشین 29
جدول 3-1. اندازه‌گیری ایستا و پویای ساختار بازار 51
77
79
جدول 4-3. مقایسه رتبه صنایع و مقدار شاخص اثر آنها، در کوتاه‌مدت و بلندمدت 80
جدول 4-4. رتبه‌بندی صنایع در حالت ایستا بر حسب شاخص هرفیندال- هیرشمن 82
و حالت ایستا 84
جدول4-6. مقایسه پویا بر اساس شاخص اثر و حالت ایستا 85
جدول 4-7. مقایسه حالت ایستا و پویا در بلندمدت 88
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار1-3. ارتباط میان عناصر بازار 40
نمودار4-1. نمودار توزیع سهم فروش بنگاه‌ها مستقل از صنعتی که در آن قرار
گرفته‌اند 74
فصل اول
مقدمه
1-1- کلیات
در یک تقسیم ­بندی کلی بازارها به چهار دسته رقابت کامل، انحصار کامل، رقابت انحصاری، انحصار چند جانبه تقسیم می­شوند. بازار رقابت کامل شاخصی است، که بر اساس آن سازمان (ساختار) بازارهای مختلف را می­توان ارزیابی نمود. هر چه یک بازار به شرایط رقابتی نزدیک­تر باشد، کارکرد آن بازار جهت کارایی مناسب­تر خواهد بود. در نظریه نئوکلاسیک، رقابت بر اساس کوچک بودن اندازه بنگاه­ها نسبت به کل بازار تعریف می­ شود ( پورعبادالهان و محمدی،1392: 72). در عمل بازارهای واقعی کمتر با بازار رقابت کامل انطباق دارند، لذا برای شناسایی ماهیت و سازمان بازارهای واقعی به معیارهای دیگری به جز آنچه در نظریه رقابت نئوکلاسیک اشاره شده است، نیاز می­باشد. متغیرهای مربوط به هر بازار به سه دسته متغیرهای ساختاری، متغیرهای رفتاری و متغیرهای عملکردی تقسیم می­شوند که بسته به ماهیت و نحوه ارتباط این عناصر با یکدیگر، شکل و نوع سازمان بازار مشخص می­گردد. ساختار یکی از مهم­ترین ویژگی­های هر صنعت برای تحلیل وضعیت آن به شمار می­رود. شناخت مشخصات عمده سازمان بازار را ساختار بازار می­نامند(خدادکاشی،1388: 27). به منظور بررسی ساختار صنایع، روش­های گوناگونی وجود دارد. در نگاه ایستا به صنعت تحلیل تمرکز بازار زمینه مناسبی برای درک بهتر ساختار بازار ارائه می­ کند و با بررسی بازارها از این روش، بهتر می­توان علل بروز رفتارهای رقابتی یا غیر رقابتی را تشخیص داد. در نگاه پویا به صنعت نیز بررسی و تحلیل شاخص­ های تحرک^[2]و آشفتگی^[3] روش­های مناسبی برای تعیی رقابت نسبی بین صنایع یا بین بنگاه­ها می­باشد.
پویایی صنعت و دوره­ حيات بنگاه­ها را مي توان از دو ديدگاه بررسی کرد. بررسي دور­ه­ی حيات بنگاه­هاي موجود و نيز بررسي دوره­ حيات بنگاه­های جديدالورود در هر سال و به عبارتي بنگاه­هايي كه به صورت هم زمان در هر فعاليت اقتصادي وارد مي شوند را مورد مطالعه قرار داد. هر دو نگاه در جاي خود ارزشمند است. اگر چه ايجاد بنگاه هاي جديد، به عنوان يكي از اساسي ترين سياست­هاي ايجاد اشتغال و رشد توليد از ديرباز مورد توجه قرار گرفته، اما علاوه بر ايجاد بنگاه، طول دوره­ حيات آن نيز از موضوعات اساسي است كه تنها در دهه­هاي اخير و با امكان دست­يابي به داده­هاي خرد، مطالعه­ آن در جهان ممكن شده است. به بیان بهتر با وجود اینکه بنگاه­های بسیاری در یک دوره به صنعت وارد می­شوند و بنگاه­های زیادی نیز خارج می­گردند، آنچه اهمیت دارد، این است که بنگاهی در دوره مورد بررسی در صنعت و کسب وکار باقی بماند و رشد کند؛ دوره­ حيات معقول و مورد انتظار، زمينه را براي امكان استفاده از سرمايه­گذاري­هاي انجام گرفته در شكل­گيري يك بنگاه فراهم كرده و بستر تكامل چرخه­ی توليد و هم چنين كالاي توليدي را ممكن مي كند. اين در حالي است كه در سوي ديگر، دوره­ حيات كوتاه­مدت مي تواند سياست­هاي كلان اقتصادي چون ايجاد اشتغال يا رشد توليد را تحت تأثير قرار داده و زمينه را براي نابساماني­هاي اجتماعي نيز فراهم كند( فیض­پور وخدازاده،1392: 152). بر اين اساس، اگر چه تحليل دوره­ حيات بنگاه در سال­هاي اخير دوچندان اهميت يافته، اما با اين وجود، بيش­تر مطالعات اين حوزه در كشورهاي توسعه يافته انجام گرفته و به ندرت مطالعه­اي از اين دست را مي توان در كشورهاي در حال توسعه مشاهده كرد. در ايران نيز بررسي دوره­ حيات بنگاه­هاي جديدالورود و عوامل مؤثر بر آن حوزه­اي است كه براساس جستجوهای انجام گرفته در این مطالعه، مورد توجه قرار نگرفته و اين نيز به طور عمده به دليل داده­هاي مورد نياز براي انجام چنين مطالعاتي است. در این پژوهش دوره­ حیات بنگاه­های موجود در بازار طی سال­های 1392-1382مطالعه قرار گرفته است.
1-2- بیان مساله پژوهش
اقتصادی به توسعه دست می­یابد، که پویا بوده و رشد داشته باشد؛ اقتصادی پویاست که در آن ساختار بازار بر حسب فعالان اقتصادی و سهم هر کدام از آنها سریع تغيير کند و این یعنی صنایع اقتصاد باید پویا باشند. به بيان بهتر در یک اقتصاد پویا، بنگاه­های جدیدی راه ­اندازی می­شوند، برخی بنگاه­ها رشد می­ کنند و اندازه خود را افزایش می­ دهند و در مقابل بنگاه­هایی نیز وجود دارند که اندازه­ آنها کاهش می­یابد و با رکود مواجه هستند و از عرصه رقابت خارج می­شوند. مشاهدات نشان می­ دهند که بنگاه­های کوچک بيشترین ميزان راه ­اندازی دارند در حالی که تاثير کمی بر فرآیندهای اقتصادی میگذارند اما تاثير این ورود و راه ­اندازی بنگاه­ها روی فرآیندها و رشد اقتصادی زمانی مشهود خواهد بود که آنها باقی بمانند و رشد کنند.
در این پایان نامه پویایی کسب و کار را مورد مطالعه قرار خواهد گرفت، که خود یک شاخص مهمی برای سطح رقابت و عملکرد اقتصادی است. پویایی کسب وکار را می­توان به دو جزء تفکيک کرد:

1. 1. پویایی حاصل از رقابت بين بنگاه­های حاضر در بازار یا صنعت.

1. 1. پویایی که بازتاب رقابت بنگاه­های تازه وارد است)فولکرینگا،2009: 5).

در این تحقیق از شاخص­ های تحرک برای اندازه­گيری ميزان پویایی کسب وکار بين بنگاه­های موجود استفاده می­کنيم و برای ساختن این شاخص ­ها روش زنجيره­ی مارکوف در نظر گرفته­ شده است.
1-3- اهميت و ارزش تحقيق
از آنجا که توليد صنعتی فرآیندی فنی، انسانی، اجتماعی و اقتصادی است، بررسی صنعت و پویایی آن که می ­تواند نشانگر پویایی اقتصاد و رشد آن باشد، از اهميت ویژگی­های برخوردار است. مطالعات و بررسی­های کمی و آمارهای دهه­های اخير همبستگی بين توسعه صنایع کارخانه­ای و رشد اقتصادی بلند مدت را به اثبات رسانده است. برای مثال چنری و همکاران همبستگی زیاد بين توليد ناخالص ملی و بخش صنایع کارخانه­ای را اثبات کردند)تاری،1385: 96).
پویایی صنعت یا همان پویایی کسب و کار یکی از نيرو محرکه­های اقتصادی است که می­توان آن را به عنوان شاخص رقابت یک اقتصاد یا صنعت در نظر گرفت و از آنجا که رقابت­پذیری یک موضوع مهم و محوری و در حقيقت ابزاری برای رسيدن به رشد مطلوب اقتصادی و توسعه پایدار است، در ادبيات رشد به نقش پویایی کسب و کار در دستيابی به نرخ رشد بالای اقتصادی توجه زیادی می­ شود. می­توان رقابت­پذیری را قابليت­ها و توانمندی­هایی دانست که یک کسب و کار، صنعت، منطقه یا یک کشور دارا هستند و می­توانند آنها را حفظ کنند؛ به عبارت دیگر رقابت­پذیری توانایی افزایش سهم بازار، سوددهی، رشد ارزش افزوده و ماندن در صحنه رقابت عادلانه و بين­المللی برای یک دوره­ طولانی است(دهکردی،1389: 178).
در این تحقیق، با نگاه پویا به صنایع و با بهره­ گیری از شاخص­ های تحرک، قادر به رتبه ­بندی صنایع بر اساس میزان تحرک و پویایی آن­ها پرداخته خواهد شد، که امکان مقایسه صنایع را فراهم می ­آورد. به وسیله این شاخص ­ها در حقیقت رقابت نسبی صنایع منتخب تعیین می­گردد، که خود راهنمای مناسبی جهت تصمیمات سرمایه­گذارها و دولت خواهد بود.

۲-بدهی مانند صورت پیشین باشد و متعهد شود آن را پس از مدتی، مثلاً یک سال، بپردازد.
۳-بدهی مدت‌دار باشد و زمان آن نرسیده باشد و متعهد شود آن را نقداً بدهد.
۴-بدهی مانند فرض سوم باشد و متعهد شود آن را پس از مدتی، مثلاً یک سال، بپردازد.]
حال اگر دین حال باشد، ضامن در صورت ادای دین، مطلقاً به مضمون منه مراجعه می‌کند، و اگر مدت‌دار باشد، ضامن تنها پس از حلول دین و ادای آن، حق رجوع به مضمون له را دارد، چه ضمان حال باشد و چه مؤجل. ^[۲۵]
(مال مورد ضمانت مالی است که گرفتن رهن بر آن جایز است)، و آن مالی است که در ذمّه، ولو به صورت متزلزل، ثابت است.
(اگر کسی برای مشتری عهده‌ی ثمن را ضامن شود)، مقصود از عهده‌ی ثمن، درک و خسارت وارد شده از جانب آن به فروشنده است، که در صورت نیاز به ردّ آن، تدارک آن بر عهده‌ی ضامن خواهد بود، ( این ضمان در هر موردی که بیع از اساس در آن باطل می‌شود، صحیح است، ^[۲۶]مانند آن که معلوم شود مبیع ملک غیر است) و مالک، بیع آن را اجازه نکند، یا آن که بیع را اجازه کند اما قبض بایع نسبت به ثمن آن را اجازه نکند. و مانند آن است صورتی که معلوم می‌شود اشکالی در بیع وجود دارد که مقتضی فساد آن از اساس است، مانند تحقق نیافتن شرطی که در ضمن بیع اعتبار شده، یا همراه شدن بیع با شرط فاسد؛ اما اگر فساد بیع بعدا بر عقد طاری و عارض شده باشد، مانند آن‌جا که بیع با رضایت طرفین عقد، فسخ می‌شود، یا با بهره گرفتن از خیار مجلس، خیار حیوان یا خیار شرط بیع فسخ می‌شود، بواسطۀ تلف شدن مبیع پیش از قبض آن توسط مشتری، بیع باطل می‌گردد، به خاطر آن که وقتی بطلان بر بیع عارض می‌شود، هنگام ضمان، چیزی در ذمّه‌ی مضمون عنه[= بایع] ثابت نیست. بر خلاف بیعی که از اساس باطل بوده است، هر چند در واقع و نفس الامر باطل بوده [و طرفین از بطلان آن ناآگاه بوده باشند].

(اگر کسی) از طرف فروشنده (برای خریدار، خسارت آن چه را مشتری) در زمین (پدید آورده و احداث کرده، مانند ساختمان یا درخت، ضمانت کند)، بر فرض آن که بعدا معلوم شود که آن زمین برای شخص دیگری غیر فروشنده بوده است و مالک اصلی، درخت یا ساختمان احداث شده را از زمین برکند، یا اجارۀ زمین را از وی دریافت کند، (بنابر اقوی این ضمانت جایز است)، به خاطر آن که سبب ضمان در حال عقد موجود بوده است، و آن عبارت است از: تعلق داشتن زمین به غیر فروشنده.
برخی گفته‌اند: ضمان در این جا صحیح نیست، چون ضمان چیزی است که واجب نیست، زیرا: وقتی معلوم می‌شود زمین برای فروشنده نیست، برای مشتری بر فروشنده ارش ثابت نمی‌شود، بلکه پس از کندن درخت یاساختمان از زمین است که مشتری مستحق ارش بر فروشنده می‌شود.
برخی نیز گفته‌اند: این ضمان تنها از بایع صحیح است، چون ضمان با نفس عقد بر بایع ثابت است، هر چند رسماً آن را ضمانت نکند. از این رو، ضمانت کردن بایع تأکید ضمانی است که با نفس بیع به روی ثابت می‌شود.
این قول ضعیف است، چون ضامن بودن فروشنده از این باب است که او زمین را به خریدار فروخته است و وی را بر استفاده بردن مجّانی از آن مسلط ساخته است، و این مستلزم آن نیست که فروشنده بواسطۀ عقد ضمان نیز ضامن باشد، حتی اگر شرایط ضمان، از جمله ثابت بودن مضمون در هنگام ضمان، فراهم نباشد.
فایده‌ی صحت ضمان بایع و عدم آن، در آن‌جا روشن می‌شود که مشتری حق رجوع به سبب بیع از فروشنده ساقط می‌کند، که اگر ضمان او را صحیح بدانیم، مشتری حق خواهد داشت که به سبب ضمان به بایع رجوع کند؛ مانند آن‌جا که مشتری دو خیار دارد و یکی از آن‌ها را ساقط می‌کند (شهید ثانی، ۱۳۹۰، شرح لمعه، ص۱۴۷-۱۶۶).

۲-۴- دیدگاه علامه‌ی حلی در خصوص ضمان

ضمان یعنی کسی ملتزم شود حق یا دینی که بر ذمّه‌ی دیگری است به صاحب حق بپردازد و این عقد میان ضامن است و طلب‌کار اما نه علم و اطلاع مدیون در آن شرط است و نه رضای او لازم و هم چنین لازم نیست ضامن مدیون را بشناسد اما رضای طلب‌کار و قبول او شرط است. وقتی ضامن دین را بر عهده‌ی گرفت و طلب‌کار قبول کرد مدیون بریء الذمّه‌ی می‌شود و طلب‌کار حق مطالبه از او ندارد بلکه باید از ضامن مطالبه کند و بعضی پندارند ضمان ضم ذمّه‌ی بذمّه‌ی است یعنی طلب‌کار می‌تواند از هر دو مطالبه کند هم از ضامن و هم از مدیون و این صحیح نیست بلکه اگر ضامن بگوید اگر مدیون نداد من می‌دهم نیز ضامن باطل است و باید طلب‌کار رجوع به مدیون کند نه ضامن و امضای پشت چک و سفته پندارند طلب‌کار می‌تواند به هر یک از امضا کنندگان مراجعه نماید نیز صحیح نیست و از کلام فقیه عصر ما صاحب وسیله علیه الرحمه معلوم می‌شود که مدیون اولی بری الذمّه‌ی می‌شود اما دیگران هر یک ضامن‌اند علی البدلیه و آن هم بنظر صحیح نمی‌آید.
اگر ضامن فقیر باشد و طلب‌کار نداند پس از آگاه شدن خیار فسخ دارد اگر فقیر باشد و طلب‌کار بداند و قبول کند خیار فسخ ندارد دینی که مدت آن بسر آمده جایز است کسی ضامن شود که پس از مدتی بدهد و عکس آن هم صحیح است یعنی آن که مدتش نرسیده ضامن شود که نقد پردازد.
اگر ضامن به تقاضای مدیون دین او را به گردن گرفت پس از ادا می‌تواند از مدیون بگیرد آن چه به ببنه ثابت شود اما اگر تقاضا نکرده ضامن شد حق مطالبه ندارد. هرگاه طلب‌کار به کم‌تر از دین راضی شد و از ضامن کم‌تر گرفت ضامن هم باید به همان مقدار کم‌تر رجوع کند، به مدیون و آن را مطالبه کند نه همه‌ی دین را.
شروطی که در همه‌ی عقود لازمه مراعات می‌شود باید در ضمان هم مراعات کرد مانند بلوغ و عقل و رضا و اختیار ورشکسته اگر چه نمی‌تواند مال خود را به فروشد و ببخشد باز ضمان او صحیح است الّا آن که از اموال موجود خود نمی‌تواند ادا کند و باید پس از تقسیم این اموال و رفع محجوریت از جای دیگر بپردازد و نیز شرط است ضامن تعیین کند همه‌ی دین را ضامن است یا مقداری معلوم و مشخص و اگر مبهم بگوید مقداری از دین تورا می‌دهم و نگوید نصف یا ثلث مثلاً صحیح نیست اما اگر معین کند اما مقدار دین را نداند صحیح است چون مقدار دین به عقود و اسباب دیگر پیش از ضمان خود معلوم شده است، باید دانست که چون ضامن شود آن دین که به بینه ثابت شود بر عهده‌ی او است نه هر دینی که طلب‌کاران ادعا کنند و مدیون اقرار.
اگر بنده ضامن شود صحیح است در عهده‌ی خودش پس از آزاد شدن نه بر عهده‌ی مولی مگر به اذن مولی ضامن شود.
گوینده ضمان مالم بجب صحیح نیست یعنی تا حقی بر ذمّه‌ی کسی ثابت نشده باشد دیگری ضامن آن نمی‌تواند شد مثلاً بگوید تو خانه بخر و من بهای آن را ضامنم و علامه‌ی فرمود ناچار باید حق ثابت باشد خواه لازم باشد فعلا یا به لزوم انجام د.
ما می‌گوییم عقد باید منجز باشد یعنی پس از انشاء مفاد آن محقق گردد و هرگاه حقی بر عهده‌ی کسی نیست اگر ضامن هم به فرض ثبوت آن را بر عهده‌ی بگیرد در حقیقت چیزی بر او اثبات نشده و انشاء او تأثیری نکرده است و ما معقتدیم اگر کسی دیگری را وعده داد که خانه بخرو من بهای آن را می‌دهم یا قرض بگیر و من ادا می‌کنم باید به وعده خویش وفا کند و آیات قرآن از خلف وعده نهی بلیغ فرموده و آن را از قبائح اعم: ال شمرده است. وفا به وعده شعر مسلمانی است و واجب تکلیفی و تخلف از آن موجب خشم و غضب الهی و عذاب آخرت اما حق مالی دنیوی و مواخذه این جهانی ندارد که بتوان به سبب وعده در محاکم شرع مرافعه کرد و مضمون آن را از وعده دهنده خواست و اگر نداد مال او را توقیف کرد یا او را حبس فرمود چنان که در بیع (ص ۲۶۸) گذشت و در جامع المقاصد گوید وفای به وعده واجب نیست نظرش به مواخذه و تعقیب دنیوی است و تبعات محکمه شرع و قضا و او و دیگر فقها در این حکم ابدا توجه به عذاب آخرت و غضب الهی ندارند و حکم وعده مانند نذر و قسم و صدقه و خمس است که تخلف آن مؤاخذه اخروی دارد نه مواخذه دنیوی اگر کسی به عنوان جعاله مزدی بر عهده‌ی گرفته که به عامل بپردازد و کسی ضامن او شود صحیح است گرچه هنوز عامل کاری انجام نداده باشد زیرا: که به صیغه جعاله چیزی بر عهده‌ی او ثابت گردید که پیش از تعهد ثابت نبود و هم چنین غاصب که مال دیگری را در تصرف خود گرفت و ضمان بر او آمد می‌توان ضامن او شد به همان نحو که اوضاع من عین مغصوب است و آن چه بر او واجب است بر ضامن هم واجب می‌شود.
و اگر کسی مالی عاریه گیرد می‌توان ضامن او شد که اگر تفریط و تعدی کرد از عهده‌ی برآید، گر چه هنوز تعدی و تفریط نکرده است اما چون عاریه گرفته است وظیفه بدین گونه بر عهده‌ی او آمده است که پیش از عاریه گرفتن بر عهده‌ی او نبود و بعضی گویند ضمان عین صحیح نیست و بنظر ما صحیح ومعقول است ضامن درک نیز صحیح است یعنی فروشنده متاعی بر خریدار عرضه کند و خریدار بین آن داشته باشد که مال مغصوب یا دزدی در آید.
کسی ضامن شود که اگر متاع مغصوب درآمد از عهده‌ی خسارت برآید بشرط آن که درضمن عقد فروش یا پس از آن ضامن درک شود نه پیش از فروش.
اگر مشتری در خرید جنسی تردد داشته و کسی ضامن شود که اگر جنس را خریدی و پشیمان شدی من ضامن هستم پول آن را از طرف فروشنده بتو بدهم صحیح نیست و باضمان درک فرق دارد چون وقتی فروشنده مال غیر خود را به فروشد همان هنگام قیمت بر عهده‌ی وی ثابت می‌گردد به سبب فروش اما وقتی مال خود را فروخته و مال غیر را تسلیم مشتری نکرده و هیچ کشف فساد نشده چیزی بر عهده‌ی او نیست و پس از این که مشتری فسخ کرد به سبب فسخ او بر فروشنده لازم می‌شود قیمتی که گرفته باز دهد پس ضمان آن صحیح نیست و ضمان درک صحیح است (علامه‌ی حلی، ۱۳۹۰، تبصره المتعلمین، ص۴۰۷-۴۱۱).

۲-۵- ضمان از منظر امام خمینی (ره)

۲-۵-۱- تعریف عقد ضمان

«و هو التعهد بمال ثابت فی ذمّه‌ی شخص لآخر؛ ضمان^[۲۷] متعهد شدن به مالی است که در ذمّه‌ی شخصی، برای دیگری ثابت است.

۲-۵-۲- ارکان عقد ضمان

ضامن: همان متعهد است.
مضمون عنه: کسی که از او ضمانت شده است. (مدیون اصلی)
مضمون له: کسی که در مقابل او ضمانت شده است.
مورد ضمان: آن چه که مورد تعهد ضامن و قبول مضمون له واقع گردد.
صیغه‌ی ضمان

۲-۵-۳- صیغه‌ی عقد ضمان

« ضمان عقدی است که احتیاج دارد به ایجاب از ضامن، و [ایجاب] به هر لفظی است که نمی‌رود و لو به وسیله قرینه‌ای بر تعهد مذکور، دلالت کند؛ و به قبول از کسی که طلب‌کار است و برایش ضمانت شده به آن چه که دلالت بر رضایت به آن کند؛ و رضایت مضمون عنه، در آن معتبر نیست.

۲-۵-۴- شرایط متعاقدین

« در هر یک از ضمان و مضمون له، شرط است که بالغ، عاقل، رشید و مختار باشد؛ و در خصوص مضمون له، محجور نبودن به علت ورشکستگی^[۲۸] شرط است.

۲-۵-۵- شرایط صحت ضمان

«یشترط فی صحه الضمان امور»، در صحت ضمان، اموری شرط است:
منجّز بودن عقد ضمان، شرط است، بنابر احتیاز. [معلق نباشد]
پس اگر [ضامن تعهد خود را] بر چیزی معلق کند، مانند این که بگوید: «من ضامن می‌شوم اگر پدرم اذن بدهد»، یا بگوید:« من ضامن می‌شوم درصورتی که مدیون تا فلان زمان نپردازد یا در صورتی که اصلاً نپردازد»، باطل می‌باشد.
[شرط است] دینی (بدهی‌ای) را که [ضامن] ضمانت می‌کند، در ذمّه‌ی مضمون عنه ثابت باشد.
ثبوت در ذمّه‌ی مضمون عنه فوق الذکر، فرقی ندارد که مستقر باشد مانند قرض و ثمن و مثمن در بیعی که خیار فسخ ندارد؛ یا متزلزل باشد مانند یکی از دو عوض در بیعی که دارای خیار فسخ است، و قبل از دخول و مانند آن.
پس اگر ضامن بگوید: «به فلانی قرض بده یا نسیه به او بفروش و من ضامن هستم، صحیح نیست. »
[شرط است] دین و مضمون له و مضمون عنه، مشخص باشند؛ یعنی ابهام و تردید نداشته باشند.
نکات
اول- با توجه به شرط فوق الذکر، پس ضمانت یکی از دو دین، حتی برای شخص معیّنی بر شخص معیّنی، صحیح نیست؛ و ضمانت دین یکی از دو نفر حتی برای یک نفر معیّن یا بر ضمانت دین یکی از دو نفر طلب‌کار از یک نفر معیّن، صحیح نیست.
دوم-ولی اگر دین، در واقع معیّن باشد ولی جنس یا مقدار آن معلوم نباشد یا مضمون له یا مضمون عنه در واقع معیّن باشد و شخص او معلوم نباشد، بنابر اقوی به خصوص در دو فرض اخیر صحیح است. که با توجه به این نکته، اگر ضامن بگوید: ضمانت کردم آن چه را برای فلانی بر فلان کس است و نداند که یک درهم یا یک دینار است یا یک دینار و یا دو دینار است، صحیح است.
هم چنین است اگر کسی بگوید: «ضمانت کردم دینی را که یکی از این ده نفر بر فلان کس دارد» و شخص او را نشناسد، سپس طلب‌کار آن را قبول کند یا بگوید: «ضمانت کردم آن چه را که فلان کس بر کسی که بدهکار او است در بین این جمع» و شخص مدیون را نشناسد، ضمان آن، صحیح است.