فایل شماره 6416 |
شکل ۴-۷- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر کلروفیل ……………………….۶۰
شکل ۴-۸- اثر متقابل سطوح مختلف بسترهای کاشت بر تعداد شاخه جانبی ……………………..۶۲
شکل ۴-۹- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر تعداد شاخه جانبی ……………………..۶۲
شکل ۴-۱۰- اثرسطوح مختلف بسترهای کاشت بر قطر ساقه …………………….۶۳
شکل ۴-۱۱- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر قطر ساقه ……………………..۶۴
شکل ۴-۱۲- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر وزن تر ساقه …………………….۶۴
شکل ۴-۱۳- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر وزن تر ساقه ……………………..۶۵
شکل ۴-۱۴- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر وزن خشک ساقه ……………………..۶۵
شکل ۴-۱۵- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر وزن خشک ساقه ………………………۶۶
شکل ۴-۱۶- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر وزن تر ریشه ………………………۶۷
شکل ۴-۱۷- اثرمقادیر مختلف دور آبیاری بر وزن تر ریشه …………………..۶۷
شکل ۴-۱۸- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر وزن خشک ریشه ………………………۶۸
شکل ۴-۱۹- اثرسطوح مختلف دور آبیاری بر وزن خشک ریشه …………………..۶۹
شکل ۴-۲۰- اثر متقابل بسترهای کاشت و دور آبیاری بر وزن خشک ریشه …………………..۶۹
شکل ۴-۲۱- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر وزن تر برگ ………………….۷۱
شکل ۴-۲۲- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر وزن تر برگ ………………….۷۱
شکل ۴-۲۳- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر وزن خشک برگ …………………۷۳
شکل ۴-۲۴- اثر سطوح مختلف آبیاری بر وزن خشک برگ ……………….۷۳
شکل ۴-۲۵- اثر متقابل بستر های کاشت و دور آبیاری بر وزن خشک برگ ……………….۷۴
شکل ۴-۲۶- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر نیتروژن برگ ……………….۷۵
شکل ۴-۲۷- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر نیتروژن برگ …………………۷۶
شکل ۴-۲۸- اثر متقابل بسترهای کاشت و دور آبیاری بر نیتروژن ………………..۷۶
شکل ۴-۲۹- اثر سطوح مختلف بسترهای کاشت بر فسفر برگ ………………..۷۷
شکل ۴-۳۰- اثر سطوح مختلف دور آبیاری بر فسفر برگ ………………..۷۸
چکیده
تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد گیاهان درمناطق خشک و نیمه خشک جهان، مانند ایران است. اهمیت استفاده از منابع آبی و بروز خشکسالیهای اخیر، روشهای متفاوتی را در مصرف بهینه آبی میطلبد. به منظور بررسی تأثیر سوپرجاذبهای طبیعی و مصنوعی بر قابلیت استفاده آب خاک و پراکنش ریشه گیاه زیتون، آزمایش مورد استفاده فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور بستر کاشت در ۱۳ سطح و دور آبیاری با دو سطح، ۲۶ تیمار، سه تکرار، ۷۸ پلات آزمایشی انجام شده است. برای انجام این پژوهش، رقم مانزانیلا و همچنین مقادیر مورد نیاز سوپرجاذب مصنوعی (استوکوزوب) و طبیعی (ورمی کمپوست، کمپوست زباله شهری، تفاله زیتون، ضایعات برنج، کود دامی و زئولیت) تهیه گردید. پس از پایان آزمایش شاخص های رشد گیاه شامل ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه، طول ریشه، کلروفیل، شاخه جانبی، قطر ساقه، غلظت نیتروژن و فسفر برگ اندازه گیری شد. نتایج حاصل نشان داد که استفاده از بستر کاشت سوپرجاذب و آبیاری تأثیر مثبت و معنیداری در سطح یک درصد بر شاخص های ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه، طول ریشه، کلروفیل، شاخه جانبی، قطر ساقه، نیتروژن و فسفر داشت. در واکنش متقابل بستر کاشت و آبیاری بهترین نتایج نیز در ارتفاع گیاه، وزن خشک ریشه، وزن خشک برگ و غلظت نیتروژن مشاهده شد. همچنین بیشترین ارتفاع گیاه و وزن خشک ریشه در تیمار سوپرجاذب ۱۰ گرم در کیلوگرم خاک و دور آبیاری ۵ روز مشاهده شد.
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
واژگان کلیدی: زیتون، سوپرجاذب، دورآبیاری، ورمیکمپوست
فصل اول
مقدمه و کلیات
مقدمه
باتوجه به این که در کشور ایران اقلیم خشک و نیمه خشک اغلب مناطق را تحت تأثیر قرار داده و به خصوص خشکسالیهای اخیر بر این مشکل افزوده است. هریک از گیاهان به طور اعم و گیاهان باغی به طور اخص دارای یک حداقل نیاز آبی برای رشد و تولید عملکرد مطلوب هستند .در صورتی که این حداقل نیاز، به دلایلی نتواند فراهم شود، گیاه مواجه با تنش خشکی میشود. درصورت بروز تنش خشکی در مراحل رشدی حساس به کمبود آب، نظیر جوانه زنی بذر و گلدهی، صدمات جبران ناپذیری به محصول وارد می شود. کاربرد و اختلاط برخی مواد افزودنی نظیر بقایای گیاهی، کود دامی، کود کمپوست و مواد پلیمری سوپرجاذب می توانند مقادیر متفاوتی آب را در خود ذخیره نموده تا در مواقع کم آبی مورد استفاده گیاه قرار گیرد.
سوپرجاذبها موجب جذب سریع و به مقدار قابل ملاحظه آب، در خود میشوند. تحقیقات انجام شده روی تاثیر آنها در خاک و در شرایط کم آبی روی برخی گیاهان موفقیت آمیز بوده و این خود به دلیل مناسب بودن قیمت، سهولت ساخت و مصرف و طیف وسیع کاربرد آنها است (ظهوریان مهر، ۲۰۰۳). این مواد همچنین در پزشکی و در ترکیبات داروهایی که نیاز به کنترل آزاد سازی مواد موثره دارند به کار می رود (پیپاس، ۱۹۹۰). از موارد دیگر کاربرد آنها می توان به استفاده در پوشک بچه به عنوان جاذب رطوبت (ظهوریان مهر، ۲۰۰۳)، کاتالیزور برخی واکنشها، در ترکیب رزینهای تبادل کننده یونها و در اطفای حریق اشاره نمود. در کشاورزی از سوپرجاذبها به عنوان یک ماده افزودنی به خاک به منظور ذخیره عناصر غذایی، در تولید گیاهان داروئی و نیز به عنوان ابر ذخیره کننده آب درخاک استفاده میشوند (کبیری، ۱۳۸۱).
امکان استفاده از ضایعات آلی کشاورزی و یا سوپرجاذبهای مصنوعی علاوه بر اثرات مثبت برخصوصیات فیزیکی خاکها می تواند گامی اساسی در جلوگیری از اثرات متحمل زیست محیطی ضایعات کشاورزی باشد. سالانه میلیونها تن ضایعات کشاورزی، دامی و شهری در سطح کشور تولید می شود که می تواند سهمی در تأمین ماده آلی خاک داشته باشد ولی متاسفانه قسمت اعظم آن یا سوازنده شده و یا در گوشهای رها گردیده و موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم مینماید (سماوات، ۱۳۸۲). با توجه به کمبود آب و همچنین سیاست وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر افزایش سطح زیر کشت باغات و استفاده بهینه از آبهای موجود و جمع روانابها، استفاده از شیوه های مناسب کاشت، ارقام مقاوم و استفاده از مواد جاذب رطوبت ضروری میباشد. لذا به نظر میرسد در جهت استفاده مناسب از آبهای در دسترس، نیاز به برنامه ریزی مناسب و همچنین استفاده از مواد مختلف در جهت افزایش راندمان میباشد. معضل کمبود آب همواره و در همه حال گریبانگیر فعالیتهای کشاورزی، صنعتی و … بوده است. با توجه به هزینه های آب مصرفی، برق، تجهیزات آبیاری و هزینه های کارگری در طول سال، افزایش قدرت نگهداری آب در خاک و حفظ ذخیره رطوبتی خاک و متعاقب آن کاهش تعداد دورهای آبیاری می تواند منجر به کاهش هزینه تولید گردد. اعمال مدیریت صحیح و به کارگیری تکنیکهای پیشرفته به منظور حفظ ذخیره رطوبتی خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک از جمله اقدامات مؤثر برای افزایش راندمان آبیاری و در نتیجه بهبود بهره برداری از منابع محدود آب کشور میباشد. برای دستیابی به اهداف فوق الذکر (حفظ ذخیره رطوبتی و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک)، انجام اقداماتی نظیر استفاده از کود سبز و آلی، مالچ گیاهی و مصنوعی، ایجاد پوشش گیاهی و یا استفاده از مواد اصلاحکننده نظیر تورب، پرلیت، پیت، لیکا، پلیمرها و مواد طبیعی غنی شده نظیر زئوپلانت میسر میباشد.
امکان استفاده از ضایعات آلی کشاورزی و یا سوپرجاذبهای مصنوعی علاوه بر اثرات مثبت بر خصوصیات فیزیکی خاکها می تواند گامی اساسی در جلوگیری از اثرات محتمل زیست محیطی ضایعات کشاورزی باشد. سالانه میلیونها تن ضایعات کشاورزی، دامی و شهری در سطح کشور تولید می شود که می تواند سهمی در تامین ماده آلی خاک داشته باشد، ولی متأسفانه قسمت اعظم آن یا سوزانده شده و یا در گوشهای رها گردیده و موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم مینماید (سماوات، ۱۳۸۲). مواد آلی به علت تولید مواد چسبنده و ترکیبات با بار منفی سبب به هم چسبیبدن ذرات خاک شده و ساختمان خاک را بهبود میبخشند. بنابراین، مواد آلی سبب افزایش تخلخل خاک، تهویه و نفوذپذیری آب در خاک میشوند (ابراهیمی و همکاران، ۱۳۸۲).
مواد آلی سبب کاهش تبخیر و تعرق، افزایش نگهداری آب به ویژه در خاکهای سبک بافت، کاهش شکاف و ترک در سطح خاک به ویژه در خاکهای ریز بافت، بهبود و اصلاح خاکدانه سازی و جلوگیری از تراکم پذیری خاکها میشوند (اسدی رحمانی، ۱۳۷۸). همچنین با توجه به تولید و عرضه مواد جاذب رطوبت به عنوان اصلاح کننده خاک، این مواد میتوانند موجب جذب رطوبت ناشی از بارشهای ناچیز در مناطق خشک، جذب بیشتر آب آبیاری و نگهداشت آنها در خاک شده و از این طریق مانع از تنشهای رطوبتی و عدم موفقیت برنامه های آبیاری در این گونه مناطق شوند.
۱-۱- شرایط اکولوژیکی زیتون
زیتون درختی نسبتاً کم نیاز و مخصوص منطقه مدیترانه است. این منطقه دارای زمستانهای مرطوب و ملایم، تابستانهای گرم و بدون باران است. البته زیتون میتواند آب و هوای نیمه سرد را هم تا حدودی تحمل کند، به شرط آن که حداقل درجه حرارت در زمستان از ۷- درجه سانتی گراد پائینتر نرود، زیرا که از سرما آسیب میبیند. حتی پس از برداشت محصول نیز زمانی که گیاه در حال استراحت باشد، اگر دمای منطقه به ۷- درجه سانتیگراد برسد، نه تنها برای رقمهای مقاوم به سرما، بلکه برای کلیه رقمهایی که در حال خواب هستند خطرناک خواهد بود. زیتون حداقل هفت ماه از سال به متوسط دمای ۲۱ تا ۲۵ درجه سانتیگراد نیاز دارد و گرما را تا ۵۰ درجه سانتی گراد تحمل میکند و برای تولید محصول اقتصادی از ۲۰۰ تا ۱۴۰۰ ساعت دمای بین ۱۵-۷ درجه سانتیگراد نیاز دارد. در مناطقی که مقدار بارندگی در حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلیمتر است به صورت دیم نیز کشت میشود (عصمتی، ۱۳۷۷).
۱-۲- مشخصات گیاه شناسی زیتون
زیتون از گیاهان دو لپه و متعلق به خانواده Oleaceae میباشد. در این خانواده جنسهای زیادی وجود دارد که اغلب آنها در نواحی گرمسیری یا نیمهگرمسیری رشد و نمو میکنند. زیتونهای تجاری متعلق به گونهOlea europae L. هستند که جز ۲۰ گونه Olea موجود در نواحی گرمسیری و نیمهگرمسیری جهان میباشند (عصمتی، ۱۳۷۷). زیتون یک درخت همیشه سبز با عمر طولانی است که قدمت آن در حدود ۶۰۰۰ سال گزارش شده است. چوب آن در برابر پوسیدگی مقاوم است و وقتی که قسمتهای بالای درخت در اثر خسارت وسایل مکانیکی یا شرایط نامساعد محیطی از بین میرود، رشد جدید از سیستم ریشه آن به وجود میآید. وقتی که زیتون از طریق بذر یا قلمه تکثیر میشود، سیستم ریشهای آن به طور معمول کم عمق است و حتی در خاکهای عمیق بیش از ۱۵۰ سانتیمتر در زمین گسترده نمیشود. در بخشهای هوایی درخت، اعضای تشکیل دهنده آن با تراکم بالا، میانگرههای کوتاه و شاخ و برگ متراکم دیده میشود که نور به آسانی نمیتواند به داخل درخت نفوذ کند، مگر اینکه با اعمال مدیریت مناسب در باغ و هرس خوب کانالهای هدایت نور به طرف تنه و داخل درخت ایجاد شود (عصمتی، ۱۳۷۷؛ متشرع زاده، ۱۳۷۷).
برگهای زیتون ضخیم و چرمی هستند که به صورت متقابل قرار گرفتهاند. هر برگ در طول مدت دو سال رشد میکند. رنگ سطح فوقانی برگها سبز تیره و سطح زیرین آنها نقره فام یا متمایل به زرد است. روزنهها فقط در سطح زیرین برگ وجود دارند که در میان کرکهای صفحهای واقع شده و اتلاف آب را محدود میکنند که این مکانیزم باعث میشود زیتون مقاومت نسبی به خشکی داشته باشد (عصمتی، ۱۳۷۷). گلآذینها در محور هر برگ به وجود میآیند. به طور معمول جوانه گلآذین در فصل رویشی جاری تشکیل و در فصل بعدی شروع به رشد میکند. گلآذینها بیش از یک سال در حالت رکود باقی میمانند و سپس شروع به رشد نموده و گلهای مورد انتظار را به وجود میآورند. بسته به شرایط محیطی و رقم در هر گلآذین ۲۵-۵ گل به وجود میآید. پرچمها تعداد زیادی گرده زرد رنگ آزاد میکنند و گردهافشانی عمدتاً به وسیله باد انجام میگیرد (سالاردینی و مجتهدی،۱۳۷۲). در زیتون دو نوع گل وجود دارد: گلهای کامل و گلهای نر[۱]. گلهای کامل دارای پرچم و مادگی فعال هستند و گلهای نر دارای مادگی ناقص و پرچمهای فعال میباشند. تعداد گلهای نر توسط عوامل ژنتیکی و محیطی تعیین میگردد (متشرع زاده، ۱۳۷۷). نتایج پژوهشها نشان داده است که اگر مقدار کافی نیتروژن در برگهای زیتون وجود نداشته باشد، وجود کربوهیدرات بالا به تنهایی برای گلدهی کافی نیست. کمبود عناصر غذایی، منجر به کاهش رشد و کاهش گلدهی میگردد. (سالاردینی و مجتهدی، ۱۳۷۲).
میوه زیتون یک نوع شفت است که شبیه میوههای زردآلو، بادام، شلیل، هلو و آلو میباشد (عصمتی، ۱۳۷۷). یکی از صفات برجسته زیتون، انعطافپذیری و قابلیت سازش آن با مناطق مختلف جغرافیایی جهان میباشد. هم اکنون در سراسر مناطق دنیا رقمهای زیادی وجود دارند که در بسیاری از ویژگیها متفاوتند. همین تنوع رقمها باعث شده است که بسیاری از رقمها در مناطق مختلف نامهای متفاوتی داشته باشند که در این جا به ذکر مختصری از مشخصات رقم مورد استفاده در این پژوهش اشاره میشود (طباطبایی، ۱۳۷۴؛ طلایی، ۱۳۷۷).
۱-۳- رقم مانزانیلا
مبداء آن آندولس اسپانیا و نوع مصرف آن کنسروی است. در سال ۷۹ از اسپانیا وارد ایران شده و در ایستگاه طارم کشت شده است. قبلاﱠ نیز این رقم در ایستگاه رودبار وجود داشت (فرناندز و دیاز، ۱۹۹۲). قدرت رشد درخت زیاد با عادت رشد گسترده، تاج دارای شاخه های بلند با حالت رو به پایین است. بسیار پرمحصول و دارای سال آوری است. یک رقم سهل ریشه زا بوده، نسبتا حساس به سرما، بسیار حساس به ورتسیلیوم است (آنونیموس، ۲۰۰۰).
شکل۱-۱- میوه رقم مانزانیلا شکل ۱-۲- درخت مانزانیلا
۱-۴- ازدیاد زیتون
رایجترین روش تکثیر درختان زیتون، ریشه دار کردن قلمههای شاخساره است و بهترین و رایجترین آن ریشهدار کردن قلمههای برگدار در زیر سیستم گلخانه مه پاش میباشد (رستگار، ۱۳۷۵؛ طباطبایی، ۱۳۷۴). این روش، تعرق و دمای برگها را کاهش و رطوبت نسبی را افزایش میدهد و باعث میشود که قلمهها در تمام طول دوره ریشهدهی شاداب باقی بمانند. قلمههای برگدار با بهره گرفتن از چوبهای یک یا دو ساله حاصل از شاخسارههای قوی در دو زمان بهار یا اواخر تابستان تهیه میشود. قلمههای تهیه شده در اواخر فصل تابستان، در تمام طول زمستان در گلخانه باقی میمانند. قلمههای ریشه دار شده، در اوایل بهار به کیسههای پلاستیکی یا گلدان، منتقل شده و در زیر سایهبان نگهداری میشوند. نهالها در گلدان به صورت تک شاخه تربیت میشوند و در اواخر تیر و اوایل مرداد ماه قابل فروش هستند. آنها به طور معمول در اولین سال کاشته نمیشوند بلکه تا اسفند سال بعد نگهداری میشوند. چون کاشت در اوایل بهار بهتر از اواخر مرداد است. بنابراین اگرچه گیاه کامل در ۱۲ ماه به دست میآید اما در حدود ۲۰-۱۸ ماه از موعد قلمهگیری تا کاشت در زمین طول میکشد (ابو عزیز و دسوکی، ۱۹۷۵). در برنامه دوم که از اوایل سال ۱۹۹۰ رایج شده است، قلمهها در اواخر بهمن ماه از شاخسارههای فصل رشد قبلی (چوب یکساله) برداشت شده و در زیر سیستم مهپاش ریشهدار میشود. بعد از ریشهدار شدن قلمهها آنها را به کیسههای پلاستیکی یا گلدان، منتقل کرده و در گلخانه در رطوبت نسبی بالا نگهداری میکنند. این روش، موجب ادامه رشد شاخسارهها بدون هیچ توقفی میگردد. مزیت این روش این است که نهالها را میتوان یکسال بعد از تهیه قلمه در اسفند ماه کشت کرد. در حالت کلی در نهالستان، نهالها به طور معمول به مدت دو تا سه ماه در بستر، ریشهدار میشوند. سپس به گلدانها و یا کیسههای پلاستیکی منتقل شده و ۱۲ تا ۱۸ ماه در نهالستان باقی میمانند. آنها به طور معمول به صورت تک تنه بطول ۹۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر تربیت شده و سپس با خاک اطراف ریشه فروخته میشوند (عصمتی، ۱۳۷۷).
فرم در حال بارگذاری ...
[یکشنبه 1401-04-05] [ 11:08:00 ب.ظ ]
|