۲-۳-۴-۳- نقش توانایی در رفتار
از جمله مواردی که در بررسی رفتار سازمانی به توانایی ها مرتبط می شود بررسی تناسب بین توانایی و شغلی است که فرد در سازمان دارد. اگر توانایی فرد از شغل پایین تر باشد حتی اگر فرد نگرش مثبت بالا یا سطح بالایی از انگیزش را دارا باشد، این احتمال وجود دارد که فرد در شغل خود شکست بخورد. حالت دوم ممکن است به صورت بالاتر بودن توانایی فرد نسبت به شغل وی باشد. در این صورت سبب بروز نارضایتی شغلی می‌شود زیرا فرد به سبب وجود محدودیتها در شغل خویش، دچار حس نا امیدی می‌شود(رابینز و جاج،۲۰۰۸).
توانایی
یادگیری
نگرشها
شخصیت
ادراک و تصمیم فرد
رضایت شغلی
شکل ۲-۱. تأثیر توانایی در رفتار افراد

۲-۳-۵- نظام اعتقادی

کاربرد واژه اعتقاد بسیار متنوع است (یرو^[۱۱۳]، ۲۰۰۲). واژگانی مانند نگرش، ارزشها، قضاوتها، اعتقادات، دیدگاه ها و دانش را می‌توان بجای یکدیگر به کار برد. با این وجود، بسیاری از محققان (رت^[۱۱۴]، ۲۰۰۱؛ گود ایناف^[۱۱۵]، ۱۹۸۱؛ آیکن^[۱۱۶]، ۲۰۰۲؛ فریمن^[۱۱۷]، ۲۰۰۴) تلاش داشته اند تا واژه اعتقاد را از سایر سازه‌ها متمایز سازند. به طور کلی هر فرد نظام اعتقادی را توسعه می‌دهد که در برگیرنده تمام باورهایی است که در فرایند انتقال فرهنگی کسب می‌شوند (راس^[۱۱۸]، ۱۹۸۰). از طرفی فرهنگ بستری برای شکل گیری باورهایی را فراهم می‌کند، که به نوبه خود موجب شکل گیری رفتار فرد می‌شود. بر این اساس، فرهنگ مشتمل بر بسیاری از باورها و مفروضات درباره چگونگی درک جهان (جهان بینی) و بسیاری رهنمودهای هدایتگر دیگر است. به علاوه، عقاید هر فرد از تجربیات گذشته و فعلی وی نیز منبعث می‌شوند (رتز^[۱۱۹]، ۲۰۰۱).

بدین ترتیب، نظام اعتقادی را می‌توان مجموعه ای از ایدئولوژیها، باورها (نظیر مذهب) و ارزشهای فردی هر شخص دانست. ایدئولوژی، در واقع همان نوع نگرش فرد پیرامون جهان (هوی و میسکل، ۲۰۰۸)است. باورهای مذهبی، یعنی باوری که فرد به یک قدرت برتر دارد (ناکس و مارستون^[۱۲۰]، ۲۰۰۳)، و ارزشها، زیربنایی ترین جزء از باورهای هر فرد را تشکیل می‌دهند. از طرف دیگر، ارزشها و شخصیت با هم در ارتباطند ولی به هم شبیه نیستند. ارزشها نمایانگر اعتقادات و باورهای بادوام و اساسی هستند،که به فرد از لحاظ فردی و اجتماعی موجودیت می‌بخشند (روکیج^[۱۲۱]، ۱۹۷۳).
مطالعه ارزشها در سازمان به دو دلیل صورت می‌گیرد: اول اینکه ارزشها پیش نیازی برای رفتار سازمانی هستند. بنابراین مدیران نیاز دارند قبل از اینکه رفتار افراد را تبیین کنند از ارزشهای آنها ادراکی پیدا کنند. و دوم درک ارزشها به مدیران اجازه می‌دهد تا این دانش را به عنوان یک راهکار جایگزین برای دستورات رسمی و پروتکلهای کنترل در سازمان به کار برند (لشلی و لیروس،۲۰۰۳).

۲-۳-۵-۱- انواع ارزش ها

لشلی و لیروس (۲۰۰۳ ) هم چنین،در مسیر شناسایی انواع ارزشها،ارزشهای زیر را معرفی می‌نمایند:
فردی: به سازمان آورده می‌شوند و به وسیله تجربه افراد و تعاملات آنها شکل می‌گیرند.
فرهنگی: بر ارزشهای فردی با بهره گرفتن از باورهای اجتماعی غالب نفوذ می‌کنند.
سازمانی: شامل الگوی مفروضات، ارزشها و باورهای مشترک بین افراد است.
حرفه ای: ارزشهایی که یک گروه کاری خاص آن را در بر می‌گیرد.
غایی: حالت مطلوب موجود مثل برابری و کیفیت زندگی کاری..
ابزاری: راه های مطلوب تأثیر بر ارزشهای نهایی است مثل ادب، منطق، جاه طلبی و…
میلتون روکیج (۱۹۷۳) نیز دو دسته ارزش را معرفی کرده است .
ارزشهای غایی: که شامل ارزشهایی هستند که منعکس کننده ترجیحات فرد در مورد اهدافی که باید متحقق شوند می‌باشند. یعنی اهدافی هستند که افراد تمایل دارند در طول زندگی به آنها دست یابند. این ارزشها شامل ۱۸ نوع می‌باشند.
ارزشهای ابزاری: ابزاری هستند که برای رسیدن به اهداف مطلوب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ماگلینو، رالوین و آلکینز (۱۹۹۰) نیز به ارزشهای افراد در محل کار توجه دارد.این ارزشها عبارتند از:
تحقق: انجام کارها و سخت کار کردن برای تحقق چیزهای سخت در زندگی.
کمک: کمک کردن به دیگران و نگران بودن برای دیگران.
صداقت: گفتن حقیقت و انجام آنچه که احساس کنید درست است.
انصاف: بی طرف بودن و انجام آنچه برای تمام توقعات جانب انصاف را رعایت می‌کند.
این چارچوب برای بررسی تناسب ارزش بین مدیران وکارمندان آنها مورد استفاده قرار گرفت. زمانی که تناسب ارزش بین افراد زیاد باشد میزان رضایت مندی نیز بیشتر است.
از نظر رابینز وجاج (۲۰۰۸) در طی سالها مکتبهای مختلفی ظهور و بروز پیدا کردند، که هر یک با منظری خاص به انواع ارزشهای رایج در سازمان یا بطور کلی در محیط کار توجه داشتند، این ارزشها به صورت خلاصه در جدول زیر نشان داده می‌شوند:
جدول۲-۲.ارزش های غالب در محیط‌های کار امروزی

ارائه دهندگان(دوره)
سال
ارزشها
وترانز

۱۹۵۰-۱۹۶۰

سخت کوشی، محافظه کاری، تأییدگری، وفاداری به سازمان

بومرز

۱۹۶۵-۱۹۸۵

موفقیت، کامیابی، بلندپروازی، تنفر از اقتدار، وفاداری به کار