محققین در اسانس حاصل از شیرابه آنغوزه چندین ترکیب مختلف شناسایی کردند. شیرابه آنغوزه دارای اثر نیرودهنده و ضدتشنج است. به علاوه مقوی معده، بادشکن، تسهیل کننده عمل هضم بوده و اسانس آن دارای خاصیت ضد تشنج و آرام کننده با اثر قاطع است. در طب سنتی جهت درمان بیخوابی، ضعف قلب و استرس و خستگی‌های روحی نیز مصرف می‌شود(امید بیگی و همکاران، ۱۳۸۳).
برای اولین بار شخصی بنام کامفر در سال ۱۶۸۷ میلادی روش تیغ زنی عرضی را در مراتع آنغوزه لارستان فارس اجرا کرد. آنغوزه حاوی تعدادی ترپن و مواد محلول در چربی است که هنوز به طور کامل شناسایی نشده‌اند. همچنین حاوی ۲۰ درصد اسانس، ۶۵ درصد رزین و حدود ۲۵ درصد صمغ می‌باشد. رزین آنغوزه به عنوان خلط آور، ضدنفخ، ضداسپاسم روده‌ای و به صورت شیاف برای بهبود قولنج و همچنین سوسپانسیون آن برای فراری دادن سگ، گربه و دیگر حیوانات وحشی مورد توجه بوده است. بوی بسیار تند آنغوزه که شبیه سیر می‌باشد، مربوط به ترکیبات گوگرددار آن است(سورمقی، ۱۳۹۰).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اسانس آنغوزه دارای بوی تعفن شبیه بوی سیر است و این بو در اثر وجود ترکیبات سولفوره در آن است که بیش از ۵۰ درصد اسانس را تشکیل می‌دهد. ترکیبات سولفوردار در صمغ آنغوزه می‌باشد که شامل دی، تری و تتراسولفیدها است. ترکیبات آمبلیفرون، فرانسیفرول، C وB ،A. فرولیک اسید و مشتقات کومارینی فوئتیدین و کامولونول نیز در صمغ آنغوزه وجود دارند(ایوبی و همکاران، ۲۰۱۳).
آنغوزه دارای اثرات دارویی گوناگونی است، به عنوان مثال، عصاره آبی آنغوزه در درمان دیابت بدون آسیب رساندن به سلول‌های پانکراس موثر بوده و باعث کاهش قند خون و افزایش ترشح انسولین در موش‌های صحرایی دیابتی شده با آلوکسان می‌گردد، همچنین اثرات ضدمیکروبی و ضدانگلی نیز برای آنغوزه گزارش شده است (ایوبی و همکاران، ۲۰۱۳)..
اثرات دورکنندگی عصاره‌های گیاهان خرزهره(Nerium oleander L)، آنغوزه(Ferula assafoetida L) و اسطوخودوس(Lavandula officinalis L.) روی شپشه آرد(Tribolium castaneum Herbst) توسط ناظمی رفیع و محرمی پور(۱۳۸۶) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که عصاره صمغ آنغوزه نسبت به عصاره‌های برگ و گل قرمز و گل سفید خرزهره و برگ اسطوخودوس به طور معنی‌داری دارای قدرت دورکنندگی بسیار بالایی بود.
کانی و همکاران(۲۰۱۱) اسانس ۱۸ جمعیت از Ferula را بررسی کردند. عمده‌ترین ترکیب در جمعیت‌ها: آلفا ترپینن استات، ۲و۳و۴، تری متیل تیوفن، سابینن، وربنون، بتاپنینن و z بتا اُسیمن بود.
کاملی و همکاران(۲۰۱۲) ترکیبات شیمیایی اسانس آنغوزه تلخ و شیرین در ایران و هند را بررسی کردند. ۳۶ ترکیب در اسانس آنغوه تلخ ایران که ۹۳/۹۴% اسانس را تشکیل می‌داد. ترکیبات عمده سولفیدی: بیس(۱-متیل تیو) پروپیل دی سولفید(۶۸/۲۹)%، ۱-z-پروپنیلsec بوتیل دی سولفید(۳۴/۱۹)%، ۱- -Eپروپنیل sec بوتیل دی سولفید(۷۳/۱۵)%، آلفاپینن(۱۵/۸)%، z بتا اُسیمن(۰۹/۶)%، ۱۰ اپی گاما ادیسیمول(۹۹/۳)% و ۴ اپی سیس دهیدرو آگروفران ۱۱/۳ % بود. ۳۳ ترکیب از اسانس آنغوزه شیرین استخراج شد که ۰۵/۹۴ % اسانس را تشکیل دادند. ترکیب‌های عمده سولفیدی: ۴-۱-پروپنیل-sec بوتیل دی سولفید(۴۵/۳۰)%، ۱- پروپیلدی سولفان(۶۸/۲۲)%، ۱-z- پروپنیل secبوتیل دی سولفید(۶۸/۱۸)%، تتراهیدرو۲ اتیل تیوفن(۱۴/۷)%، بیس ۱- متیل تیوپروپیل دی سولفید(۰۷/۵)% و متیل ترت بوتیل سولفید(۹۴/۳)% بود. در نمونه هندی، آنغوزه ۹۱/۹۹ % اسانس داشت که بیس۱-متیلتیوپروپیل دی سولفید(۴۳/۴۴)%، پروپنیل-sec-بوتیل دی سولفید(۷۳/۲۵)%، ۱-z پروپنیلsec بوتیل دی سولفید(۷۱/۱۹)% و ۱-پروپنیل sec بوتیل دی سولفید(۱۶/۴ %) از ترکیب‌های عمده سولفیدی بودند.
ترکیب‌های عمده اسانس F. lycia توسط کاظمی و همکاران(۲۰۱۲) بررسی شد. عمده‌ترین ترکیب‌ها آلفا توجان، آلفاپینن، بتاپینن، لیمونن، منتول،جرماکرن دی، ۱و۸ سینئول، فنکون، لینالول، تیمول و ترانس آنتول بود.
ترکیب‌های عمده F.gummosa Boiss توسط سیاح و همکاران(۲۰۰۱) بررسی شد. بتا پینن(۱/۵۰ %)، آلفا پینن(۳/۱۸ %)، ۳ کارئن(۷/۶ %)، آلفاتوجان(۳/۳ %) و سابینن(۱/۳ %) ترکیب‌های شاخص بودند. اثر ضد میکروبی و ضد سرطانی این گونه به دلیل وجود ترکیبات پینن و آلفاتوجان است.
فاتحی و همکاران(۲۰۰۴) تأثیر آنغوزه بر انقباض ماهیچه‌های صاف مجاری گوارش نشان داد که این ماده می‌تواند انقباضات ماهیچه‌ صاف ناشی از تأثیر هیستامین را خنثی نماید .
نوروزی و همکاران (۲۰۰۹) در یک مطالعه خواص آنتی‌اکسیدانی رزین آنغوزه در مهار آسیب وارده به DNA توسط H₂O₂ در مقایسه با آسکوربیک اسید بررسی شد.
کیاسالاری و همکاران(۲۰۱۰) اثر ضدتشنجی عصاره الکلی صمغ گیاه آنغوزه در کیندلینگ شیمیایی ناشی از پنتیلن تترازول در موش سوری بررسی کردند.
شاد(۱۳۷۴) در تحقیق خود سه روش، دو برشه (یک روش عمود بر محور غده و دومی موازی با محور غده) , روش اریب و روش سنتی (عرضی) را مورد بررسی قرار داد. وی گزارش کرد که از ۲۰ گیاه تیغ خورده به هر یک از روش‎های اول و دوم ۱۲ گیاه باقی ماندند و در سال بعد برگ تولید نمودند و در روش سنتی از ۲۰ گیاه تیغ خورده هیچ کدام قادر به رشد در سال بعد نبودند و همگی خشک شدند. هدف از انجام این تحقیق یافتن روشی صحیح ازتیغ زدن ریشه است به طوری که نه تنها حداکثر مقدار شیرابه کسب گردد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد بلکه به ادامه حیات گیاهان آنغوزه صدمه ای وارد نگردد.
جنس کما (Ferula) بیش از ۱۳۰ گونه در سراسر دنیا دارد که ۳۰ گونه آن در ایران رشد می‎کنند. نیمی از این گونه‌ها انحصاری ایران و نیم دیگر علاوه بر ایران در آناتولی، آسیای مرکزی و افغانستان نیز میرویند. برخی از گونه‌های جنس کما در ایران به عنوان گیاه دارویی در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از این میان می‌توان به آنغوزه و باریجه اشاره کرد که صمغ حاصل از آن ها دارای اثرات ضدتشنج، قاعده آور و ضدکرم، دفع سوء هاضمه و یبوست و درمان بیماری‌های رحمی هستند. از جنس کما گونه کوهیستانیکا(Ferula kuhistanica) اثرات ضد باکتریایی قوی بر علیه استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین مشاهده شده است، همچنین از جنس کما اثرات ضد سرطانی و ضد ویروسی(ویروس ایدز) و اثرات هم افزایی نیز گزارش شده است(دهقان و همکاران، ۱۳۹۲) .
اسماعیلی دهج و همکاران(۱۳۹۲) اثر مصرف خوراکی آنغوزه اشکی بر پارامترهای بیوشیمیایی کبدی، کلیوی، قلبی و خونی رت را بررسی کردند. بر طبق یافته‌های این مطالعه پیشنهاد می‌کنند که احتمالاً مصرف مقادیر کم (mg/kg 25) آنغوزه فاقد عوارض جانبی و حتی مفید برای سلامت و مصرف مقادیر زیاد (mg/kg 100) آن باعث بروز عوارض جانبی می‌گردد.
باقری و همکاران(۱۳۹۲) اثر ارتفاع بر محصول دهی آنغوزه(مطالعه موردی: بشرویه، خراسان جنوبی) را بررسی کردند. محصول دهی آنغوزه در چهار طبقه ارتفاعی(۱۲۰۰، ۱۴۰۰، ۱۶۰۰ و ۱۸۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا) مورد بررسی قرار گرفت، نتایج آنالیز واریانس نشان داد اختلاف معنی داری بین طبقات ارتفاعی وجود دارد. در این منطقه با افزایش ارتفاع تا ۱۶۰۰ متر میزان محصول افزایش، سپس کاهش می‌یابد و طبقه ۱۶۰۰ دارای بیشترین میزان محصول می‌باشد. کاهش محصول در ارتفاع ۱۸۰۰ متری می‌تواند ناشی از سنگلاخی بودن و کاهش عمق خاک در این ارتفاع باشد. نتایج این بررسی می‌تواند مدیران را در تعیین مناطق مستعد جهت کشت و احیا این گونه با ارزش دارویی و اقتصادی یاری نماید.
اسانس صمغ آنغوزه تلخ برداشت شده از منطقه لارستان فارس در بهار ۱۳۸۹ توسط تکنیک‌های GC و GC/MS آنالیز گردید. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد، این اسانس حاوی بیش از ۳۶ ترکیب (معادل تقریبا ۹۵/۹۴ درصد) است. ترکیبات اصلی اسانس عبارت بودند از بیس(۱-متیل پروپیل دی سولفید) (۲۹/۶۸%) z-1-پروپنیل سیس -بوتیل دی سولفید (۱۹/۳۴%) و ۱-پروپنیل سی بوتیول دی سوولفید (۱۵/۷۳%) آلفوا پینن(۸/۱۵%)، z – بتا- اوسیمن (۶/۰۹%) ۱۰-اپی گاما – ایودسمل (۳/۹۹%)، ۴-اپی- سیس- دهیدروآگاروفوران(۳/۱۱%). (کاملی و همکاران، ۱۳۹۰).
نتایج حاصل از تجزیه شیمیایی شیرابه آنغوزه نشان می‌دهد که رزین آن ۶۲درصد، صمغ حدود ۲۵درصد، اسانس ۳ تا۷ درصد، فرولیک آزاد ۱/۲۸ درصد و مقدار کمی آب و وانیلین همراه دارد(تکتاز و همکاران، ۱۳۸۸).
دهقانی و همکاران(۱۳۹۱) درمطالعه‌ای مقایسه فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره اتانولی گیاه آنغوزه – – Ferula assa foeitida استان لرستان را بررسی کردند. عصاره اتانولی ساقه و برگ گیاه آنغوزه با روش lin و همکاران تهیه شد. فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره اتانولی با بهره گرفتن از روش ۲و ۲ دی فنیل- ۱-پیکریل هیدرازیل(DPPH) ارزیابی گردید. یافته‌ها نشان داد میزان IC₅₀ عصاره اتانولی ساقه ۱۲۷/۴ میکروگرم برمیلی‌لیتر بدست آمد. این مطالعه نشان دادکه فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره اتانولی برگ گیاه فوق در مقایسه با ساقه آن بیشتر است.
۲-۲- مطالعات انجام شده بر روی گونه‌های Ferula در خارج از ایران
ترکیب‌های عمده گونه F.hermonis Boiss از سه قسمت گیاه شناسایی شد. اسانس سرشاخه‌ها ۷۸ ترکیب و عمده‌ترین ترکیب(آلفاپینن۳۸ %، لیمونن ۵۰/۲ %، لاواندولول ۵۰/۲ %، ژرانیل استات ۲۰/۲ %، و کارواکرول۵۰/۵ %) بود. اسانس ریشه ۷۱ ترکیب و عمده‌ترین ترکیب‌ها(آلفاپینن۳۱ %، لیمونن ۵۰/۱ %، لاواندولول ۵۰/۴ % و کارواکرول۱۵/۳ %) بود. اسانس بذرها ۳ ترکیب داشت که بیشترین آن آلفاپینن با ۳/۵۱ % بود.(Hilen et al., 2007).
F.ovina گیاهی است که در ارتفاعات ۲۴۰۰ متری بلوچستان می‌روید. بذرهای این گیاه ۱ % اسانس داشت. ترکیب‌های عمده اسانس آلفا پینن(۶/۷۰)%، کامفن(۹/۷)%، میرسن(۸/۵)%، لیمونن(۸/۳)%، ژرانیول(۳/۲)% و آلفاترپینول(۱/۲)% بود(Rana et al., 2010).
آلفا کاندیول، گاماکادنین و جرماکرن دی-۴-اُل از ترکیب‌های عمده اسانس گونه F.orientalis بود(Ozkan, 2012).
رزین آنغوزه موجب مهار ویروس آنفولانزا نوع A ‌می‌شود(Rollinge et al., 2008).
F.ovina گیاهی است که در ارتفاعات ۲۴۰۰ متری بلوچستان می‌روید. خاصیت آنتی اکسیدانی در زمان‌های مختلف(۰، ۲، ۴، ۶، ۸) ساعت و با روش آبشویی بتاکاروتن(BHT) اندازه‌گیری شد. بیشترین میزان آنتی اکسیدانی در زمان ۴ ساعت و در دمای ۶۰ درجه سانتی‌گراد و به میزان ۲۷ میلی اکی والانت بر گرم وزن ماده خشک بود(Rana et al., 2010).
میزان ترکیبات فنلی گونه(F. vescertensis) 61/91 میلی گرم گالیک اسید بر گرم وزن ماده خشک بود. این گونه اثر قابل توجهی در عدم فعالیت باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس و پنسیلیوم آئروجینوس داشت(Bouchouka et al., 2012).
فصل سوم
مواد و روش‌ها
۳-۱-خشک کردن گیاه
شیره گیاه به روش شرح داده داده شده در فصل ۱-۹ از سه منطقه استهبان، زرین دشت و نیریز (جدول ۳-۱) (عکس ۳-۱) ،جمع‌ آوری و به‌منظور خشک شدن به مدت ۱۴ روز در سایه قرار داده شد(عکس ۳-۲).
جدول ۳-۱- مشخصات مناطق جمع ‌آوری شیره آنغوزه

ردیف
نام منطقه
استهبان
زرین دشت
نیریز

۱

ارتفاع(m)

۲۳۶۹

۱۳۵۴

۲۱۸۸

۲

طول و عرض جغرافیایی(Lat Lan)