شکل ۴-۸ ۱۰۷
شکل ۴-۹ ۱۰۹
شکل ۴-۱۰ ۱۱۰
شکل ۴-۱۱ ۱۱۲
فهرست نقشه ها
عنوان صفحه
نقشه ۱-۱- نقشه موقعیت عمومی حوضه آبخیز جلیزجند و مقایسه آن با کل حوزه فیروزکوه ۱۰
نقشه ۳-۱ نقشه شیب ۵۳
نقشه ۳-۲ نقشه هیدرولوژی ۵۹
نقشه ۳-۳ نقشه هم دما ۶۳
نقشه ۳-۴ نقشه هم باران ۶۶
نقشه ۴-۱ راه های دسترسی ۷۴
نقشه ۴-۲ ژئومورفولوژی ۷۶
نقشه ۴-۳ نقشه زمین شناسی ۹۲
چکیده
این تحقیق با بهره گرفتن از روش توصیفی و تحلیلی با اهداف کاربردی به راهکارهای توسعه ژئوتوریسم در تنگه واشی حوضه جلیزجند شهرستان فیروزکوه پرداخته و روش گردآوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد.
حوزه جلیزجند به دلیل داشتن طبیعت بکر و وجود تفرجگاه تنگه واشی در خود و نزدیکی به تهران از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. بشکلی که هر سال عده زیادی از این منطقه بازدید می کنند. محیط تفریحی این حوضه از دو بخش تشکیل شده که عبارتند از:
– مناطق طبیعی مانند تنگه واشی، کوهها، دره های سرسبز، چشمه ها و.. که بشکل بکر در طبیعت موجود می باشد.
– در این ناحیه مناطق تفریحی که بوسیله انسان موجودیت یافته و ساخته دست بشر است مانند پارکها، رستورانها، موزه‎ها و… بسیار اندک است در حالی که روستاهای اطراف منطقه مورد مطالعه بدلیل نزدیکی به تهران موقعیت بسیار چشمگیری برای جلب گردشگر دارد. با ایجاد رستورانهای سبک و فصلی، خوابگاه هاوکمپینگ های مناسب در اطراف تنگه واشی و آسفالت جاده منتهی به این محل و بالاخره ارائه جذابیت‎های توریستی از طریق تبلیغات کتبی و تیزرهای تلویزیونی می توان از سویی تفریحگاه مناسبی را دراختیار بازدید کنندگان قرار داد و از سوی دیگر درآمد قابل توجهی برای اهالی این روستا و روستاهای اطراف کسب کرد. در مجموع اشکال مختلف برونزد سنگی، گیلویی و پرتگاهی آهکی، الگوی زهکشی موازی، شانه‌ای و شبه‌درختی، حرکات توده‌ای دامنه‌ای نظیر زمین ‌لغزشها، واریزه‌ها و سنگ‌ریزشها، چهره‎های مختلف فرسایشی سطحی، شیاری، خندقی، کارستیک، رودخانه‌‌ای و توده‌ای، اشکال مختلف گیلویی، گذرگاه و توفقگاه و بهمن به خصوص در دامنه کوههای سفید آب و رخش و شاه‌تپه ومناطق طبیعی دیدنی از جمله مواردی است که می تواند درتوسعه توریسم و ژئوتوریسم حوضه فیروزکوه و تنگه واشی بسیار اثر گذار باشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

واژگان کلیدی: راهکار، توسعه، ژئوتوریسم، تنگه واشی، فیروزکوه
مقدمه
امروزه با رشد فزاینده جمعیت و آلودگی شهرها مناطق طبیعی با محیط پاک و آرام، پذیرای حجم عظیمی از مسافرانی می باشد که جهت گذران اوقات فراعت از خانه هایشان بیرون می آیند. ژئوتوریسم زیرمجموعه توریسم پایدار بوده و هدف آن حفظ منابع گردشگری در مقاصد است. یعنی هدایت گردشگران به نحوی که محل مورد بازدید برای نسلهای آینده هم همانطور باقی مانده و قابل استفاده باشد. ژئوتوریسم این امکان را برای محققان و بهره‌برداران به وجود آورده است که بتوانند محیط را بهتر و کیفیت بازدید را ارتقاء دهند به طوری که دخالت انسان در زمین منجر به نشان دادن برجستگی ویژه و تازه‌ای از طبیعت گردد. در ژئوتوریسم تلاش بر این است که دخالت و تصرفی توسط انسان در محیط صورت نگیرد اما به ناچار اگر اقدامی صورت گرفت این اقدام بایستی منجر به کمال در طبیعت شود. ایجاد تغییر نبایستی ناسازگاری با محیط داشته باشد و چهره منطقه را دگرگون و ناهمگون کند( رحیم‌پور، ۱۳۸۱).
تنگه واشی یا تنگه ساواشی مکانی با جاذبه‌های گردشگری است که در حدود ۱۷ کیلومتری شهرفیروزکوه قرار گرفته و با داشتن آب و هوای مناسب در تابستان‌ها، میزبان جمعیت کثیری از مسافران و گردشگران می‎باشد. شاید یکی از جذابترین بخش‌های سفر به تنگه واشی حرکت در رودخانه‌ای است که در بین یک دره سنگی قرار دارد. با توجه به نزدیکی تنگه واشی به شهر تهران، امکان مسافرت یک روزه به این منطقه وجود دارد و بخصوص در تابستان هزاران نفر از ساکنین استان تهران و دیگر استان‌های اطراف به این منطقه مسافرت می‌کنند. در سال‌های اخیر، بسیاری از موسسه های توریستی، اقدام به برگزاری تورهای گوناگونی در این منطقه نموده‌اند که همین امر باعث افزایش شهرت و معروفیت این منطقه شده ‌است. با توجه به موارد فوق این پایان نامه به پنج فصل زیر تقسیم می گردد:
فصل اول:کلیات تحقیق
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق
فصل سوم: بستر طبیعی تحقیق
فصل چهارم : یافته های تحقیق
فصل پنجم : نتیجه گیری و پاسخ فرضیات می باشد.
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱- بیان مسئله
یکی از ارکان صنعت گردشگری وجود جاذبه های گردشگری بویژه جاذبه های طبیعی است که سرمایه اولیه صنعت گردشگری را تشکیل می دهند. دریاها، جنگلها، مراتع، کوهها، دره ها، آبشارها، معادن، چشمه ها از جمله جاذبه ها ی اکوتوریستی می با شند.
ایران با طبیعت گسترده و بی نظیر، اقلیم متنوع و ویژگیهای زمین­ شناسی گوناگون و تنوع زیست محیطی- فرهنگی با هویت ویژه می ­تواند از پدید­ه­های جغرافیایی یا (ژئوتوپ­ها) در سراسر کشور مانند غارها، تنگه‎ها، دره­ها، مناطق فسیلی، دره­های نشتی، شکاف­های بزرگ زمین شناسی، سازند­های زمین شناختی، گل فشان­ها و زمین­های کارستیک، انواع کانی­ها، هرم­های ماسه­ای، سواحل صخره­ای- سنگی، معادن باستانی، کلوت­ها و غیره بعنوان میراث­های زمین شناختی در قالب ژئوپارکهای متعدد به عنوان ابزاری کارساز در راستای توسعه توریسم مورد استفاده قرار دهد (امری کاظمی، ۱۳۸۱، ص۲۶۱ ).
شهرستان فیروزکوه به دلیل دارا بودن مناطق بکر و جاذبه های طبیعی و زمین شناختی بسیار، از مناطق توانمند برای توسعه ژئوتوریسم است، وجود جاذبه های ژئوتوریستی در این شهرستان بر اهمیت شناخت و معرفی این جاذبه ها می افزاید. امروزه بحث توسعه ژئوتورسیم بحث روز مسئولان صنعت گردشگری است، پس ضروری است تا علاوه بر شناسایی توانمندی ها و جاذبه های ژئوتوریستی شهرستان فیروزکوه و همچنین معرفی فرصت های سرمایه گذاری اقدام موثری در راستای معرفی این جاذبه ها برداشته شود.
تنگه واشی در حوضه جلیزجند، این شهرستان یکی از مناطقی است که از نظر توان های اکوتوریستی و ژئوتوریستی پتانسیل های متعددی را دارا بوده و با برنامه ریزی منسجم توسط مسئولین امر می توان باعث توسعه شهرستان فیروزکوه گردید. لذا این تحقیق در نظر دارد با بررسی ژئوتوریسم منطقه فیروزکوه در حوضه جلیزجند پتانسیل های ژئوتوریستی تنگه واشی را شناسایی و ارائه راهکار نماید.
۱-۲- سوال تحقیق
مهمترین راهکارهای توسعه ژئوتوریسم شهرستان فیروزکوه منطقه تنگه واشی چگونه ارزیابی می شود؟
۱-۳- اهداف تحقیق
شناسایی ژئوپتانسیل‌ و ژئومورفوسایت های شهرستان فیروزکوه منطقه تنگه واشی
شناخت توانمندی های بالقوه و بالفعل ژئوتوریسم درشهرستان فیروزکوه
بررسی و ارزیابی توانمندی ها و تنگناهای توسعه ژئوتوریسم در منطقه تنگه واشی
۱-۴- بیان فرضیه
به نظر می رسد با توجه به ژئوپتانسیل‏های موجود در زمینه تعیین محدوده شهرستان فیروزکوه و ارائه راهکارهای ژئوتوریسم می‌توان به یک سطح گردشگری پایدار در منطقه تنگه واشی دست یافت.
۱-۵- پیشینه تحقیق
-(۲۰۰۸) Hangzhou Zhu، بررسی توریسم پایدار در چین، انتشارات قومس ژئوتوریسم را جزیی لاینکف و نسل سوم صنایع معرفی می کند و معتقد است که ژئوتوریسم خود برانگیزاننده صنایع دیگری نظیر حمل و نقل، سرویس ها، تهیه غذا، هتل ها، آژانس های مسافرتی خواهد بود و نقش موثری در توسعه پایدار اقتصادی خواهد داشت.
– بریلیا(۲۰۰۹)، بررسی چالش های توسعه ژئوتوریسم در ژئوپارک های پرتغال، این اثر استفاده از ابزارهای قانونی دولتی را مهمترین راهکار حفاظت از میراث طبیعی می داند.
– دیویدای، فنل، ۱۳۸۵، در کتاب خود با عنوان مقدمه ای بر طبیعت گردی ترجمه جعفراولادی قادیکلایی می گوید مفهوم واژه طبیعت گردی مثل رنگ آفتاب پرست دائماً در حال تغییر می باشد. آنچه که بوم شناسان در ابتدا از آن به عنوان مفهومی کلی برای جلوگیری شدید از تخریب محیط زیست یاد می کردند. آنچه مسلم است طبیعت گردی موجب ایجاد بازار کار پررونق در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می باشد (اولادی قادیکلایی، ۱۳۸۵، ص۲۲۱).
– مقصودی، مهران و نکوئی صدری، بهرام، ۱۳۸۶، در مقاله خود تحت عنوان ژئوتوریسم دریچه ای نو به سوی توسعه صنعت گردشگری ایران می فرمایند ایران با تنوع ساختارهای ژئومورفولوژیکی و زمین شناسی از تنوع بسیار وسیعی در این خصوص برخوردار بوده و عرصه ­های جدیدی در زمینه صنعت گردشگری کشور مطرح می نماید (مقصودی و نکوئی صدری، ۱۳۸۶، ص۷۲).
– کارگر، بهمن، ۱۳۸۶، در مقاله خود تحت عنوان اکولوژی محیطی و رشد صنعت گردشگری (اکوتوریسم و ژئوتوریسم) می­فرماید گردشگری (توریسم یا جهانگردی) پدیده­ای است که از دیر زمان با اشکال خاص خود در جوامع انسانی وجود داشته و به تدریج با تحولات تاریخی مراحل تکامل خود را تا عصر حاضر طی نموده است این پدیده عموماً بر پایه ای سفر و جابه جایی نباشد که خود زاده­ی نیازهای گوناگون روانی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی انسان است (کارگر، ۱۳۸۶، ص۴۶).
– امری کاظمی، علیرضا، ۱۳۸۱، در مقاله خود تحت عنوان معرفی ژئوتوریسم ایران ژئوتوریسم و گردشگری زمین‎شناسی امروزه مخاطبان وسیعی پیدا کرده است که مخاطبان آن نه تنها متخصصان و کارشناسان زمین شناسی بلکه گردشگران عادی و علاقه مندان به طبیعت می باشند این مقاله در کنفرانسی در استرالیا برگزار می­ شود (امری کاظمی، ۱۳۸۱، ص۱۷).

۸-جنسیت
جنسیت نیز موضوعات تحقیقاتی زیادی در ارتباط با شادکامی بوده است. واینر و همکاران (۱۹۹۹) معتقدند که میزان شادکامی زنان و مردان برابر است، اما هنگامی که افسردگی را در نظر می گیریم، موضوع تا حدودی پیچیده می-شود. به این صورت که با وجود شادی یکسان زنان و مردان، افسردگی در زنان بیشتر از مردان است. توضیح این امر توسط داینر و همکاران این است که زنان نسبت به مردان هم عاطفه منفی بیشتری و هم عاطفه مثبت بیشتری را تجربه می کنند و برآیند این دو عاطفه، شادی زنان و مردان را یکسان می سازد.
۲-۱-۵ شادکامی و مثبت اندیشی
شکی نیست که همگی ما به طور فطری، در جستجوی حالات مطلوب و خوشایند هستیم. صفاتی چون شادی و غم، شجاعت و ترس، اعتماد به نفس و خودکم بینی و… ریشه در احساسات انسان ها دارند. احساسات نیز در جای خود، شخصیت افراد را شکل می دهند؛ چرا که این احساسات، محرّکی برای تعامل ما با محیط پیرامونمان هستند که اگر از تعادل مناسبی برخوردار باشند، سبب تصمیم گیری های درست و منطقی در مشکلات زندگی می شوند و موفّقیت را در انجام شدن کارها به دنبال خواهند داشت (خانزاده و صفی خانی، ۱۳۸۵). شادکامی، تأثیر مهمی در موفّقیت افراد دارد. افراد شادکام، نگرش خوشبینانه ای نسبت به وقایع و رویداد های اطراف خود دارند و به جای جبهه گیری منفی نسبت به اتّفاقات پیرامون خود، سعی در استفاده بهینه از این رویدادها دارند. همچنین انسان های شاد و دارای شخصیت سالم، انسان هایی مسئولیت پذیر و شهروندانی خوب خواهند بود (خانزاده و صفی خانی، ۱۳۸۵).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در تحقیقی که در دانشگاه تگزاس انجام گرفت، نشان داده شد که خُلق و خوی خوب (احساسات و شخصیت متعادل)، به طرز قابل ملاحظه ای، سطح امید را در فرد، بالا می بَرد که در نتیجه، فرد، بهتر می تواند از پس موانع اضطراب آفرین زندگی براید. بنابراین، مشاهده می شود که شادکامی، با شخصیت و روحیه افراد، ارتباط مستقیم دارد. فردی که روحیه شاد دارد، در انجام دادن فعّالیت های روزانه، مثبت اندیشی را سرلوحه فعالیت های خود قرار می دهد و بهتر از دیگران برای مشکلات کوچک و بزرگ، چاره اندیشی می کند. به تعبیری دیگر، شادکامی، زمانی به وجود می اید که انسان، از خود و محیط اطراف خود، احساس رضایت بیشتر داشته باشد (علی پور و نوربالا، ۱۳۷۸).
به اعتقاد بریبنر، میزان شادی و رضایت هر فرد از زندگی، رابطه ای مستقیم با نگرش افراد به زندگی دارد و این بدان معناست که هر چه قدر افراد، از رویداد های پیرامون خود راضی تر باشند، به همان میزان نیز شادترند و اگر این احساس رضایت، کمتر باشد، به همان میزان، احساس رضایتمندی و شادکامی کمتری دارند.
۲-۱-۶ شخصیت برون گرا و شادکامی
بر اساس تحقیقات روان شناسان، مغز انسان های برون گرا و اجتماعی و خوش مشرب، یعنی کسانی که شخصیتی متعادل و نسبتاً سالمی دارند، به عوامل مثبتی مانند یک چهره شاد و خوش حال، واکنش بیشتری نشان می دهد. این، دلیل روشنی برای وجود ارتباط مستقیم، میان شادکامی و شخصیت و موفّقیت است. برخی روان شناسان، معتقدند که شادکامی، همان برون گرایی یا ثبات» در نظریه ایزنک است و برون گرایی، قوی ترین زمینه ساز شادکامی ( بویژه در بخش اجتماعی) است (منتظری و همکاران، ۱۳۹۰).
چان و جوزف^[۵۶]، در تحقیقی تحت عنوان ابعاد شخصیت، ابعاد امید و آرزو و سطح بهزیستی افراد»، بدین نتیجه رسیدند که برون گرایی و احساس جامعه پذیری، با شادکامی، همبستگی مثبت دارد. آنها برخی از ویژگی های شخصیتی افراد برون گرا را این گونه برشمردند: به وقایع پیرامون خود علاقه مندند؛ روراست و معمولاً پُرحرف اند؛ عقیده خود را با عقاید دیگران مقایسه می کنند؛ اهل عمل و پیش قدمی در کارها هستند؛ به سهولت، دوستان جدیدی می یابند و خود را با یک گروه وفق می دهند؛ افکار خود را بیان می کنند؛ به ایجاد ارتباط با افراد جدید، علاقه نشان می دهند؛ خوش مشرب اند؛ زیاد احساساتی نیستند؛ ریسکپذیرند؛ سریع تصمیم می گیـرند؛ اجتماعی هستند؛ درک آنها و شناخت شخصیتشان آسان است؛ شخصیت آنها در خلوت و حضور دیگران یکسان است؛ معاشرتی هستند؛ پس از آن که حرف خود را می زنند، به گفته خود می اندیشند؛ کارهای گروهی را می پسندند؛ رنگ های روشن را بیشتر دوست دارند؛ بیشتر، از اَعمال دیگران خشمگین می گردند تا کارهای خودشان؛ اطّلاعات شخصی خود را به سادگی با دیگران قسمت می کـنند؛ رویکرد سریع الوصول را بیشتر ترجیح می دهـنـد؛ تنها از روی تجارب زندگی خود درس می گیرند و نه عبرت گرفتن از دیگران (علی پور و نوربالا، ۱۳۷۸). در تحقیق دیگری که توسط آرگایل و همکارانش در مورد تعریف شادکامی» صورت گرفت، مشخّص شد که هنگامی که از مردم پرسیده می شود: شادکامی چیست؟ آنها دو نوع پاسخ را مطرح می کنند: اوّل این که ممکن است حالات هیجانی مثبت (مانند لذّت) را عنوان کنند و دوم، آن را راضی بودن از زندگی به طور کلّی و یا در بیشتر جنبه های آن بدانند». بنا بر این، به نظر می رسد که شادکامی، دو جزء اساسی (عاطفی و شناختی ) دارد که بُعد عاطفی آن، موجب می گردد انسانی که دارای احساس شادکامی است، از نظر دیگران، به عنوان فردی بشّاش و سرزنده شناخته شود و در مناسبات اجتماعی نیز بتواند راحت تر با دیگران ارتباط برقرار کند. همچنین از بُعد شناختی نیز چنین فردی، نگرش مثبتی نسبت به دنیای پیرامون خود دارد و اتفاقات و رویداد های اطراف خود را با دیدی خوش بینانه می نگرد (منتظری و همکاران، ۱۳۹۰).
به اعتقاد آرگایل، شادکامی، دارای اجزایی چون: وجود هیجانات مثبت و نبود هیجانات منفی (از جمله افسردگی و اضطراب)، داشتن روابط مثبت با دیگران، هدفمند بودن در زندگی، داشتن رشد شخصیتی، دوست داشتن دیگران و دوست داشتن زندگی است (آرگیل و همکاران، ۱۹۹۵).
۲-۲ مبانی نظری احساس پیوستگی
یکی از متغیرهای شخصیتی که در چند سال اخیر مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته است، احساس پیوستگی^[۵۷] است، (سالیوان^[۵۸]، ۱۹۹۳؛ آنتونوسکی^[۵۹]، ۱۹۹۶ ).
احساس پیوستگی یک سازه شخصیتی با سه مؤلفه درک پذیری^[۶۰]، توانایی مدیریت^[۶۱] و معناداری^[۶۲] می باشد. در درک پذیری به احساس پیوستگی اشاره می شود که در آن فرد معتقد است هیچ چیز منفی یا حیرت آوری اتفاق نیفتاده و زندگی می تواند خوب و معقولانه و مطابق انتظارش پیش رود. مؤلفه توانایی مدیریت، احساس دارا بودن منابع مورد نیاز برای حل مشکل و مبارزه با استرس ها را منعکس می کند و در نهایت، احساس معناداری متضمن این است که چقدر فرد زندگی را با ارزش دانسته و تا چه اندازه این حس را به تنها به لحاظ شناختی بلکه به طور هیجانی به همراه دارد ( آنتونوسکی، ۱۹۹۶؛ آنتونوسکی، ۱۹۸۷ به نقل از واستاماکی^[۶۳]، ۲۰۰۹ ).
احساس پیوستگی سازه ای است که توسط آنتونوسکی ( ۱۹۹۳ ) برای نشان دادن مقابله موفقیت آمیز در برابر فشارزاهای زندگی بیان شده است که جهت گیری کلی فرد و احساس اعتماد و پویایی مداوم و فراگیر را در زندگی و دنیای پیرامون وی نشان می دهد. احساس پیوستگی باعث می شود فرد تحریکات درونی و بیرونی دریافت شده را در زندگی سازمان یافته تر، قابل پیش بینی تر و توضیح پذیرتر درک نماید. به بیان ساده تر، احساس پیوستگی به ادارک و احساسات فرد اشاره می کند که زندگی برای او قابل درک، کنترل پذیر و پر معنی است و احساس پیوستگی یک ویژگی شخصیتی است و کسی که این احساس را داشته باشد:
۱- محرک های درونی و محیط بیرونی که در طول زندگی ساخته شده اند را قابل پیش بینی و توضیح می داند.
۲- معتقد است منابعی برای روبرو شدن با مطالبه های محرک ها وجود دارد.
۳- این مطالبه ها، چالش هایی هستند که ارزش سرمایه گذاری و مبارزه دارند و بر همین اساس آنتونوسکی احساس پیوستگی را هسته اصلی پردازش اطلاعات پیچیده توسط انسان می داند که تعارضات را حل کرده و استرس را قابل تحمل می کند.
احساس پیوستگی، احساس قابل اعتماد، پویا، با ثبات و نافذ است ( آنتونوسکی، ۱۹۸۷؛ به نقل از ساوولاتین^[۶۴] ۲۰۰۵؛ آنتونوسکی، ۱۹۹۶ )و آنتونوسکی معتقد است که احساس پیوستگی یک منبع مقاومت تعمیم یافته ای است که اثرات استرس را بر سلامت تعدیل می کند؛ این تعدیل از این طریق انجام می گیرد که احساس پیوستگی روش های سودمند و مفیدی از برخورد با عوامل استرس زا را در اختیار افراد قرار می دهد و لذا این احساس، آن افراد را قادر می سازد تا در برابر اثرات استرس های زندگی مقاومت بیشتری از خود نشان دهند (زهراکار،۱۳۸۷).
آنتونوسکی احساس پیوستگی را به عنوان جهت گیری نافذ در نظر می گیرد که منجر به شکل گیری باورهایی می شود مانند این که محرک های درونی و بیرونی که در مسیر زندگی قرار دارند، قابل پیش بینی و توضیح پذیر هستند. فرد از منابع و توانایی هایی برای مواجهه با مجموعه ای از این محرک ها برخوردار است که احساس ارزشمندی مواجهه با این محرک ها را به دنبال می آورد (آنتونوسکی، ۱۹۸۷ به نقل از واستناماکی، ۲۰۰۹). آنتونسکی همچنین معتقد است که احساس پیوستگی باعث ایجاد منبع مقاومت تعمیم یافته ای می شود که اثرات استرس بر سلامتی را تعدیل می کند. بدین صورت که، روش های سودمند و مفیدی از برخورد با عوامل استرس زا را در اختیار فرد قرار می دهد و از این رو، فرد را قادر می سازد تا در برابر اثرات استرس های زندگی مقاومت بیشتری از خود نشان دهد (بارتلت^[۶۵]، ۱۹۹۸ به نقد از زهراکار، ۱۳۸۷).
احساس پیوستگی توانایی انتخاب یک راهبرد مقابله ای مناسب را برای مواجهه با محرک های استرس زای موجود در زندگی مهیا میکند ( توماسون^[۶۶] و همکاران، ۲۰۰۹ ). زیرا انتخاب یک راهبرد مناسب برای مقابله استرس زاها بستگی به نوع نگرش و سازه های شخصیتی دارد. چنانچه استفاده راهبرد مقابله ای متناسب با موفقیت استرس زا کارآمد نباشد، می تواند منجر به برخی از مشکلات روانشناختی شود. یافته های بسیاری از پژوهشها رابطه احساس پیوستگی و سلامت روان را مورد تایید قرار دادند ( کانتین^[۶۷] و همکاران، ۲۰۰۸، فلسنبرگ^[۶۸] و همکاران، ۲۰۰۶؛ سامنین^[۶۹] و همکاران، ۲۰۰۱ ). اما در خصوص رابطه احساس پیوستگی و راهبردهای مقابله ای مسأله مدار رابطه مثبت و بین احساس پیوستگی و راهبرد مقابله ای هیجان مدار رابطه منفی بدست آوردند ( توماسون و همکاران، ۲۰۱۰ ).
احساس پیوستگی به انتخاب راهبرد مقابله ای که برای فرد کارآمدتر باشد، منجر می شود. همچنین افرادی که احساس پیوستگی قوی دارند در استرس های روزمره و شرایطی که برای اغلب افراد استرس زا تلقی می شود برای آنها جزیی از زندگی و طبیعی است و بستری برای یادگیری را فراهم می کند. آنها باور دارند، هر آنچه برای مقابله با موانع و شرایط موجود لازم است در وجودشان نهفته است، بنابراین سعی می کنند از تمام موفقیت ها برای رشد خود استفاده کنند (آنتونوسکی، ۱۹۹۶). فلنسبورگ^[۷۰] و همکاران معتقدند مفهوم احساس پیوستگی در سالهای اخیر به درک بهتر ما از عناصر اجتماعی مؤثر بر سلامت و بیماری کمک کرده است مفهوم احساس پیوستگی در سالهای اخیر توجه فزاینده ای را به عنوان یک مدل سلامتی زا به خود جلب کرده است. آنتونوسکی تاکید داشته است که یک حلقه ارتباطی بین احساس پیوستگی مفهوم سازی شده توسط او و سلامت جسمی وجود دارد و احساس پیوستگی یک تجربه درونی است که به صورت تدریجی در طول جوانی رشد می کند تا در یک فرد به یک کیفیت نسبتاً پایدار می رسد. توگاری^[۷۱] و همکاران در یک مطالعه زمینه یابی آثار احساس پیوستگی را بر بهزیستی دانشجویان ژاپنی پیگیری کردند. شاخصهای مورد نظر در بهزیستی عبارت از وضعیت جسمی خوب، بهزیستی روان شناختی و حل موفقیت آمیز مسائل رشدی بود.
تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد، افرادی که نمره پایه و نیز نمره بعدی آنها در حس انجام بالا بوده نمراتشان در حد بالایی پیش بینی کننده بهزیستی جسمی و روانی است. نمرات پایین در احساس پیوستگی با شیوع بالا در شکایات روان – تنی ارتباط دارد. و خط پیشرفت علائم روان تنی در پسران نوجوانی که نمرات پایین در احساس پیوستگی دارند ۱۵ مرتبه بیشتر از پسرانی است که در احساس پیوستگی نمرات بالایی به دست می آورند. فلنسبورگ، مادسن^[۷۲] و همکاران در مطالعه مقطعی نشان دادند که آزمون احساس پیوستگی، با سه نوع نمره سلامت بهزیستی جسمانی، علائم جسمی و خود ارزیابی سلامت روانی شناختی رابطه مثبت دارد.
کرانتر و آسترگرن^[۷۳] در مطالعات انجام شده روی احساس پیوستگی و بهزیستی شخصی نشان دادند که احساس پیوستگی بالا تمایل به کنترل بهتر و موثرتر استرس را افزایش می دهد و فرد بهزیستی شخصی بالاتری را احساس خواهد کرد و در حالی که پایین بودن احساس پیوستگی، آسیب پذیری در برابر بیماری را افزایش می دهد. به طور کلی، نمرات بالا در احساس پیوستگی، همبستگی بالا و معنی داری با فاکتورهای بهزیستی داشته است و در پیش بینی بهزیستی شخصی بین مردان و زنان، اندکی تفاوت وجود دارد. آنتونوسکی احساس پیوستگی را به عنوان آشنایی و جهت گیری جهانی تعریف می کند که حدودی را بیان می کند که فرد دارای اندیشه جامع و پایدار و احساس پویایی اعتماد، قابلیت درک و فهم، قابلیت مدیریت و هدفمند بودن تجربیات زندگی است. قابلیت درک و فهم به درجه ای اشاره می کند که افراد موقعیت هایی را درک می کنند که با آنها مواجه هستند و از لحاظ شناختی معنی دار و قابل پیش بینی هستند.
قابلیت مدیریت به درجه ای اشاره می کند که افراد منابع خودشان را برای برآورده کردن نیازها و درخواست های درونی و بیرونی کافی و مناسب برداشت کنند؛ و هدفمند بودن به درجه ای اشاره می کند که افراد احساس می کنند زندگی از لحاظ احساسی هدفمند و معنی دار است و اینکه حداقل برخی از مشکلات روزمره آنها چالش انگیز هستند تا اینکه مانع و بازدارنده باشند (کراوتز، دروری و فلورین^[۷۴]، ۱۹۹۳). بسط و گسترش ایجاد احساس پیوستگی از طریق تحقیق آنتونوسکی از بازماندگان بهبودی کمپ های اسیران جنگی در طی جنگ جهانی دوم انجام شده است، او متحیر بود که چگونه تعداد بسیار زیادی از یهودیان در مقابل همه تبعیضها زنده ماندند و بعداً‌ به طور کامل زندگی را سپری کردند و به خوبی زندگی می کنند ( سولیوان ۱۹۹۵ ).آنتونوسکی (۱۹۸۷) توجه به گرایشهای دریافت جهانی را برای مبنا قراردادن چنین استراتژی های خاص چیره شدن مطرح کرده است، او به این گرایش شخصیتی عمومی شده به عنوان احساس پیوستگی اشاره می کند. احساس پیوستگی آشنایی و جهت گیری اساسی است که فرد را قادر می سازد تا استراتژی غالب شدن را در نظر بگیرد که بهترین مداخله کلی در مورد ملاحظه قرار دادن هر مشکل خاصی می باشد (فلانری و فلانری^[۷۵] ۱۹۹۶). بر اساس دیدگاه آنتونوسکی احساس پیوستگی منبع درونی است که به افراد کمک می کند تا از بین موقعیت های استرس زا برآیند (کراوتز^[۷۶] ۱۹۹۳). همه مردم در معرض موارد استرس زا هستند و این توانایی افراد برای فایق آمدن بر این موارد استرس زا است که در بخش، سلامت فردی تعریف می شود (سولیوان^[۷۷]، ۱۹۹۵). همچنین آنتونوسکی به رفاه و سلامتی، چیره شدن، وضعیت خلق و خو، رضایت شغلی و روابط خانوادگی اشاره می کند (استرومپفر^[۷۸] ۱۹۹۵). از لحاظ تئوری منبع درونی شامل سه بخش به هم مرتبط زیر می شود که به درجه ای اشاره می کند که فرد موقعیت را درک می کند که با آن مواجه است و از لحاظ شناختی معنادار و قابل پیش بینی است؛ قابلیت مدیریت به درجه ای اشاره می کند که فرد در می یابد منابع او برای مواجه شدن با نیازهای درونی و بیرونی کافی و مناسب هستند؛ و هدفمند بودن به درجه ای اشاره می کند که افراد احساس می کنند زندگی از لحاظ احساسی معنادار است و اینکه حداقل برخی مساله های روزمره را به جای موانع به عنوان مشکلات در نظر می گیرند ( کراوتز ۱۹۹۵ ).
۲-۲-۱ بخش های اصلی و مرکزی احساس پیوستگی
آنتونوسکی (۱۹۸۷) یک سری از مصاحبه های دقیق و کامل را با طیف وسیعی از افراد آغاز کرد که دارای یک چیز مشترک بودند همه آنها شوکهای عاطفی عمده ای را تجربه کرده بودند و گزارش کرده بودند که بسیار خوب بر آن غلبه کرده بودند، تحلیل و آنالیز این پروتکلها منجر به جداسازی آنها در دو گروه به ترتیب احساس پیوستگی خوب و ضعیف شد. آنتونوسکی (۱۹۸۷) سپس در جستجوی موضوعات مشترک هر دو گروه بود و به طور دایمی قادر به تشخیص سه موضوع اصلی و مرکزی بود که به عنوان بخش های اصلی و مرکزی احساس پیوستگی و قابلیت درک و فهم؛ قابلیت مدیریت و هدفمند بودن دیده بود.
۲-۲-۲ قابلیت درک فهم
قابلیت درک و فهم به حدودی اشاره می کند که فرد محرکهای درونی و بیرونی را معقول تر و قابل پیش بینی تر و توضیح پذیرتر درک نماید. به بیان ساده تر، احساس پیوستگی به ادارک و احساسات فرد اشاره می کند که زندگی برای او قابل درک، کنترل پذیرتر و پر معنی است. فردی که به خوبی حس قابلیت درک و فهم در او پرورش یافته است رویدادها را به گونه ای برداشت می کند که در آینده قابل تفسیر و پیش بینی یا به عنوان رویدادی دارای نظم و سازمان دهی و توضیح پذیر می داند حتی هنگامی که آنها غیر قابل پیش بینی هستند (آنتونوسکی، ۱۹۸۷). به عبارت دیگر فرد با حس قوی قابلیت درک و فهم قادر است تا رویدادهای در جهان اطراف خود را منطقی و معقول سازد و بنابراین بهتر با چالشهای پیش رویش مواجه می شود و بر آنها غلبه می کند و فردی با حس ضعیف قابلیت درک و فهم چیزها را به عنوان ضربه گیرهایی از یک رویداد زندگی به رویداد دیگر خواهد دید و در تلاش برای ادغام کردن چالشها در زندگی خود مستأصل خواهند شد و از پا می افتند (آنتونوسکی، ۱۹۸۷). ضرورتاً قابلیت درک و فهم این سوال را بررسی می کند که چرا این اتفاق افتاد؟. فردی با احساس پیوستگی بالا قادر خواهد بود تا توضیح قابل درک از رویدادها را ارائه کند. از طرف دیگر فردی با احساس پیوستگی ضعیف قادر خواهد بود رویدادها را ساختاری قابل درک و فهم دریافت کند.
۲-۲-۳ قابلیت مدیریت
دومین بخش حدودی را تعریف می کند که فرد در می یابد منابع در معرض و دسترس فرد برای برآورده کردن تقاضاها و نیازهایی که به وسیله محرکهای فراوان او را احاطه می کنند کافی و مناسب هستند (آنتونوسکی، ۱۹۸۷). اصطلاح در معرض و در دسترس فرد ممکن است به هر دو منابع قابل کنترل (یعنی تحت کنترل فرد) و منابع غیر قابل کنترل (تحت کنترل دیگران) اشاره داشته باشد که فرد احساس کند می تواند روی آنها حساب کند (به آنها متکی باشد) (‌آنتونوسکی، ۱۹۸۷).
به عبارت دیگر فردی با حس بالای قابلیت مدیریت احساس خواهد کرد قادر است از عهده آن برآید و رویداد با تجربه را مدیریت و کنترل کند و اگر رویدادی مغرضانه و ناروا یا غیر قابل مهار باشد چنین حسی نخواهد داشت. بنابراین، به همین ترتیب این جنبه از احساس پیوستگی این سوال را مورد بررسی قرار می دهد که چگونه می توانم مدیریت کنم؟ فردی با حس بالای قابلیت مدیریت قادر خواهد بود بداند چگونه از عهده رویداد یا تجربه ای از طریق استفاده از منابع در دسترس برآید. فرد با حس پایین قابلیت مدیریت ممکن است نداند چگونه با بهره گرفتن از منابع در دسترس از عهده آنها برآیند یا به طور متناوب برای «چگونگی» منابع نداشته باشند.
۲-۲-۴ هدفمند بودن
آنتونوسکی (۱۹۸۷ ) این بخش را به عنوان ارائه عامل انگیزشی یا عامل غیر شناختی می بیند. بنابراین افرادی با احساس پیوستگی بالا از حوزه هایی در زندگی خود صحبت خواهند کرد که برای آنها مهم بودند و هم از لحاظ احساسی و هم در شیوه شناختی برای آنها معقول و منطقی بود. افرادی با احساس پیوستگی ضعیف نشان خواهند داد که هیچ چیز در زندگی آنها مهم و معقول و منطقی نمی باشد. بنابراین، همینطور هدفمندبودن این سوال را مورد بررسی قرار می دهد و « معنی و مقصود این چیست؟» در نتیجه حدودی است که فرد احساس می کند زندگی از لحاظ احساسی معقول و قابل درک است و مشکلات و نیازها و درخواستهایی که زندگی به آنها تحمیل می کنند، ارزش صرف انرژی، مسئولیت پذیری و تعهد و اشتغال دارند. بنابراین چالشهای زندگی به جای اینکه باری بر دوش فرد باشند خوشایند هستند که فرد ترجیح می دهد بیشتر با آنها مواجه شود. به عبارت دیگر فردی با حس بالای هدفمندی مشتاق خواهد بود با چالشها دست و پنجه نرم کند و در رویدادها با تجربیات در جستجوی معنی و هدف است و برای تسلط بر آنها با متانت و بزرگ منشی بهترین کار را انجام خواهد داد(آنتونوسکی ۱۹۸۷).
آنتونوسکی۱۹۸۷، به نقل از تورشیم^[۷۹](۲۰۰۱ )مطرح کرده است که احساس پیوستگی ممکن است استرس و سلامت را به سه روش زیر تحت تاثیر قرار دهد.
۱- احساس پیوستگی تحت تاثیر قرار می دهد خواه اینکه محرک به عنوان یک عامل استرس زا به اثبات برسد یا خیر.
۲- احساس پیوستگی حدودی را تحت تاثیر قرار می دهد که عامل استرس زا منجر به تنش می شود یا نمی شود.
۳- احساس پیوستگی حدودی را تحت تاثیر قرار می دهد که تنش موجب پیامدهای معکوس سلامت می شود.
آنتونوسکی( ۱۹۸۷‌) نشان داد که احساس پیوستگی بالا ممکن است مانع از تنشهای مرتبط با استرس از پیشرفت به سمت مشکلات جسمانی و سلامتی شوند. بر این نکته تاکید می شود که احساس پیوستگی یک سبک خاص مسلط شدن نیست و همچنین مطرح کرده که افراد با احساس پیوستگی بالا احتمالاً استراتژی تسلط را بیشتر انتخاب می کنند که برای پرداختن و مواجهه با عوامل استرس زا موثر است.
افراد با احساس پیوستگی بالا با بهره گرفتن از استراتژی های متمرکز بر روی مسئله تمایل دارند در انتخاب استراتژی های خود انعطاف پذیر و در استفاده از بازخورد برای هدایت کردن مجدد و تلاشها مسلط و ماهر باشند در نتیجه افراد با احساس پیوستگی بالا به طور کلی با احتمال بیشتری منشا استرس را برطرف می کنند و به تنشهای مربوط پایان می دهند. در طی زمان افراد با احساس پیوستگی قوی دوره های کوتاهتر تنشهای مضر را نسبت به افراد با احساس پیوستگی ضعیف تجربه خواهند کرد که نمایانگر اثر عمده میان سطح احساس پیوستگی و سلامت است (آنتونوسکی به نقل از تورشیم ۲۰۰۱). آنتونوسکی(۱۹۹۳)، معتقد است احساس پیوستگی در طول دوران کودکی و نوجوانی رشد می کند و این رشد تا ۳۰ سالگی ادامه دارد. (اشنایدر، بوچی، اسنسکی و کلافر^[۸۰]، ۲۰۰۰).
۲-۳ مبانی نظری نارسایی هیجانی
یکی از مفاهیمی که به تازگی وارد حوزه روانشناسی شده است، نارسایی هیجانی است، این اصطلاح اولین بار توسط سیفنئوس^[۸۱] (۱۹۷۰) جهت مشخص کردن افرادی که فقدان ظرفیت بارز در تشخیص و ابراز کلامی هیجانات بدون علت فیزیکی دارند ابداع شد. از آن زمان نارسایی هیجانی موضوع پژوهش‌های بسیاری قرار گرفته است. چرا که نارسایی هیجانی می‌تواند به ایجاد مشکلاتی در روابط بین فردی، انطباق با هیجانات مختلف، حوادث استرس آور زندگی آسیب پذیری بیشتر فرد در برابر آنها منجر شده، به علاوه می‌تواند در استفاده از مکانیزم های مقابله‌ای ناکارآمد احتمال گرایش به سوء مصرف مواد و الکل را افزایش دهد (ون رسوم و همکاران به نقل از فاتحی نیا، ۱۳۸۸).
نارسایی هیجانی به یک سبک شناختی-عاطفی اشاره دارد که نتیجه آن اختلال خاص در بیان و پردازش هیجانات است. ولی معنای حقیقی آن «پریشانی در توصیف کلامی احساسات» است (کتلین^[۸۲]، ۱۹۹۸، ترجمه عباس بخشی پوررودسری و شهرام محمدخانی، ۱۳۸۱). نارسایی هیجانی سازه شخصیتی است که با فقدان خیالپردازی، ظرفیت کم برای افکار سمبولیک و ناتوانی برای تجربه و بیان هیجانات مثبت مشخص می‌شود. نارسایی هیجانی به حالتی اطلاق می‌شود که در اثر آن فرد در درک پردازش و هیجانات خود مشکل دارد (سیفنئوس، ۱۹۷۳).
ویژگی اصلی نارسایی هیجانی عبارتند از: ناتوانی در بازشناسی و توصیف کلامی هیجان‌های شخص، فقر شدید تفکر نمادین که آشکارسازی بازخوردها، احساسات، تمایلات وسابق‌ها را محدود می‌کند، ناتوانی در بکارگیری احساسات به عنوان علایم مشکلات هیجانی، تفکر انتفاعی در مورد واقعیت‌های که اهمیت بیرونی، کاهش یادآوری رویاها، دشواری در تمایز بین حالت‌های هیجانی و حس‌های بدنی فقدان جلوه‌های عاطفی چهره، ظرفیت محدود برای همدلی و خودآگاهی (تول میدا گلیاورویمر^[۸۳]، ۲۰۰۵). بحث پیرامون اینکه آیا نارسایی هیجانی یک صفت با ثبات شخصیتی است و یا یک پدیده وابسته به حالت که بطور عمده به سطح افسردگی مرتبط است، چالش‌های زیادی را بین پژوهشگران برانگیخته است. مطالعات بالینی نشان می‌دهد که همزمان با کاهش افسردگی ، نارسایی هیجانی نیز کاهش می یابد، با این حال تیلور و بگبی^[۸۴] بیان داشته اند که بین صفات مطلق و ثبات نسبی در زمینه صفات شخصیتی تفاوت وجود دارد.
فوکونیشی^[۸۵] و همکاران(۱۹۹۷) گزارش کردند که در مطالعه دانشجویانی که دارای تجربه‌ی مراقبت مادری ضعیف بودند، آزمودنی‌ها، مخصوصا در زمینه دشواری احساسات، ویژگی‌های نارسایی هیجانی را نشان دادند. کریمر^[۸۶] و لودر^[۸۷] (۱۹۹۵) معتقدند که دلبستگی ناایمن می‌‌تواند فراگیری چگونه احساس کردن را با شکست مواجه کند و زمینه را برای ابتلا به نارسایی هیجانی هموار سازد. نارسایی هیجانی، ناتوانی در پردازش شناختی اطلاعات هیجانی و تنظیم هیجان‌ها^[۸۸] (بگبی و تیلور، ۱۹۹۷؛تیلور، ۲۰۰۰؛تیلور و بگبی، ۲۰۰۰؛ لبن، آهرن، شواتز و کاسیناک، ۱۹۹۷)، سازه ای است چند وجهی مشکل از دشواریدر شناسایی احساسات^[۸۹] و تمایز بین احساسات و حس‌های بدنی مربوط به انگیختگی هیجانی؛ دشواری در توصیف احساسات^[۹۰] برای دیگران؛ قدرت تجسم محدود که با قلت خیالپردازی‌ها مشخص می‌شود؛ سبک شناختی عینی (غیر تجسمی)، عمل‌گرا و واقعیت مدار یا تفکر عینی^[۹۱] (تیلور و بگبی، ۲۰۰۰؛ سیفنئوس، ۲۰۰۰). افراد مبتلا به نارسایی هیجانی، حس‌های بدنی^[۹۲] بهنجار را بزرگ می‌کنند، نشانه‌های بدنی انگیختگی هیجانی^[۹۳] را بد تفسیر می‌کنند، درماندگی هیجانی^[۹۴] را از طریق شکایت‌های بدنی^[۹۵] نشان می‌دهند، و در اقدامات درمانی نیز به دنبال درمان نشانه‌های جسمانی هستند (تیلور، پارکر، بگبی و اکلین، ۱۹۹۲).
شواهد متقاعد کننده‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه نارسایی هیجانی بیماران مبتلا به افسردگی اساسی همزمان با بهبودی افسردگی آنها کاهش می‌یابد اما با این وجود تفاوت نسبی در نمرات نارسایی هیجانی این افراد در طول زمان ثابت می‌ماند. نتایج حاصل از یک مطالعه پیگیری پنج ساله بر روی نمرات نارسایی هیجانی در مبتلایان به افسردگی حاکی از ثبات نسبی نمرات نارسایی هیجانی بود.ثبات نسبی سازه‌ای شخصیتی اندازه‌گیری شده و توانایی آن در پیش‌بینی تغییرات خلقی در راستای حمایت از این فرضیه است که بخش اعظم تفاوت‌های بین فردی در زمینه ابعاد شخصیتی منعکس کننده تفاوت‌هایی است که در زمینه صفات شخصیتی وجود دارد نه منعکس کننده تفاوت‌های موجود در زمینه عواطف وابسته به حالت و بطور کلی عقیده مبرا نیست که نارسایی هیجانی عامل خطرساز برای بسیاری از اختلالات روانپزشکی است، زیرا افراد مبتلا به این عارضه بسیار تحت فشار همبسته‌های جسمانی هیجانی هستند که به کلام در نمی‌آیند. این نارسایی مانع تنظیم هیجانات شده، سازگاری موفقیت‌آمیز را مشکل می‌سازد. نارسایی هیجانی واژه‌ای یونانی است که به معنای نبود واژه برای ابراز هیجان‌ها است (وینگر هوتیس^[۹۶]، نیکلیک^{[۹۷] ‌}و دنولت^[۹۸]، ۲۰۰۸).
نارسایی هیجانی به دشواری در خود نظم‌دهی هیجانی و به عبارت دیگر، به توانایی در پردازش شناختی اطلاعات هیجانی و نظم‌دهی هیجان‌ها با دشواری‌هایی مواجه هستند و در تمایز احساسات درونی از احساسات بدنی مشکل دارند (بشارت، ۱۳۸۷؛ سوارت^[۹۹]، کورتکاس^[۱۰۰] و آلمن^[۱۰۱]، ۲۰۰۹). باتوجه به نقایص شناختی و عاطفی چنین فرض می‌شود که ناگویی خلقی (نارسایی هیجانی) می‌تواند با شاخص‌های سلامت به طور کلی و با مشکلات جسمانی و پزشکی به طور خاص رابطه داشته باشد.پژوهشگران دریافته‌اند ناگویی خلقی با تعدادی از مشکلات جسمانی مانند مسائل مرتبط با فشار خون اساسی، بیماری التهاب مثانه^[۱۰۲]، ابعاد مربوط به درد، ناراحتی قلبی و انواع دیابت ارتباط دارد (دوبی^[۱۰۳]، پاندی^[۱۰۴] و میشرا^[۱۰۵]، ۲۰۱۰). در برخی از پژوهش‌ها نارسایی هیجانی را با ناتوانی در ارزیابی و ابراز هیجان‌ها در ارتباط دانسته‌اند. در حمایت از این ادعا، می‌توان گفت نشانه‌های ناکارآمدی و نارسایی در نظم‌دهی هیجان‌ها در بیش از نیمی از اختلال‌های محور I و در تمام اختلال‌های تشخیصی محور II نسخه بازنگری شده چهارمین مجموعه تشخیص و آماری اختلال‌های روانی^[۱۰۶] اتفاق می‌افتد (حسنی، ۱۳۸۹). اگر چه هیجان‌ها اساس زیست‌شناختی دارند، اما افراد قادرند بر هیجان‌ها و ابراز آنها تسلط داشته باشند.
نظم‌دهی هیجانی به اعمالی اطلاق می‌شود که به منظور تغییر یا تعدیل یک حالت هیجانی به کار می‌رود. به طور کلی نظم‌دهی هیجان یکی از عوامل اساسی بهزیستی است و در سازش یافتگی با رویدادهای تنیدگی زای زندگی نقش مهمی ایفا می‌کند. موفقیت در نظم‌دهی هیجان با افزایش پیامدهای سلامتی، عملکرد تحصیلی و عملکرد شغلی همراه است و به عکس، نارسایی در نظم دهی هیجان با اختلال‌های روانی، شخصیتی، اختلال‌های اظطرابی و…. در ارتباط است (حسنی و همکاران، ۱۳۸۷). افراد برای نظم‌دهی هیجان‌ها از راهبردهای متفاوتی استفاده می‌کنند که می‌توانند سازش‌یافته (تغییر توجه بعد از یک شکست عاطفی یا تعدیل احساسات از طریق نوشتن) یا سازش نایافته و ناکارآمد (فاجعه آمیز پنداری و نشخوار ذهنی) باشند (واندیلن^[۱۰۷] وکول^[۱۰۸]، ۱۹۹۷).
بوسی^[۱۰۹] (۱۹۹۷) چنین مطرح می‌کند که احتمالا مشکلات نظم‌دهی هیجان در نارسایی هیجانی به دلیل گسستگی فرآیندهای نمادین و تجارب حسی از سوی دیگر است. یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهند افراد واجد نارسایی هیجانی از راهبردهای ناکارآمد نظم‌دهی هیجان، منع و سرکوبگری بیشتر و ارزیابی مجدد کمتر استفاده می‌کنند (سوارت و دیگران، ۲۰۰۹). به نظر میرسد که راهبرد سرکوبگری هیجان‌ها با ویژگی اصلی نارسایی هیجانی، یعنی با دشواری در شناسایی و توصیف احساسات همبسته است.
شاهقلیان و دیگران (۱۳۸۶) نشان دادند نارسایی هیجانی با سرکوبگری هیجانی و نشخوار و سبک دوسوگرایی در ابرازگری هیجانی رابطه مثبت و در کل با سلامت عمومی پایین رابطه دارد. یی^[۱۱۰]، لو^[۱۱۱] و زونگ^[۱۱۲] (۲۰۰۷) نیز نشان دادند که افراد دارای نمره‌های بالا در مقیاس نارسایی هیجانی بیش از افراد واجد نمره‌های پایین در این مقیاس از ابعاد مقابله منفی استفاده می‌کنند. هم‌چنین نشان دادند که نارسایی هیجانی با سبک‌های سازش نایافته^[۱۱۳] نظم‌دهی هیجان‌ها (با ولع غذا خوردن، نوشیدن الکل) همبستگی مثبت و با رفتارهای سازش یافته (تفکر در مورد فهم احساسات درمانده‌ساز^[۱۱۴]) همبستگی منفی دارد (دوبی^[۱۱۵] و دیگران، ۲۰۱۰).

شماره سئوال پرسشنامه

تهیه کردن برنامه ها و استراتژی های بازاریابی شرکت توسط تمام بخش های سازمان با مشارکت یکدیگر

۱۰

مشارکت کردن تمام بخش ها در مورد تصمیم گیری تقسیم منابع سازمان

۱۱

مورد بررسی قرار گرفتن اطلاعات حاصل از تجارب مشتریان

۱۲

تلاش تمام بخش های سازمان در جهت ارضای نیازهای مشتری

۱۳

جدول ۳-۷- متغیرهای هماهنگی بین بخشی
۳-۶- پایایی و روایی ابزار سنجش
۳-۶-۱- پایایی:
در پایایی پژوهش سعی می شود مشخص گردد که آیا نتایج حاصل از اندازه گیری توسط یک ابزار مشخص قابل اعتماد است یا خیر ؟ یعنی ابزتر اندازه گیری (پرسشنامه) با چه دقت و صحتی موضوع مورد بررسی را قابل اندازه گیری کرده است و اگر اندازه گیری مربوطه تحت همان شرایط تکرار شود ، آیا همان نتایج قبلی به دست می آید یا خیر؟ مسئله کلیدی در پژوهش ، پایایی نتایج است . پژوهش زمانی ، پایا است و از ثبات برخوردار است که در تکرارهای مشابه نتایج مشابهی بدست دهد .(میرزایی ، ۸۸ : ۲۴۰) . بنابراین مشخص است که پایایی مسئله کمی و تکنیکی است و بیشتر ناظر بر این سئوال است که ابزاراندازه گیری با چه دقت و صحتی ، پدید یا صفت مورد نظر را اندازه گیری می کند . مهمترین این روش ها عبارت است از :
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱- روش باز آزمایش
۲- روش موازی با آزمون همتا
۳- روش دونیمه کردن
۴- روش ضریب ثبات
۵- روش کودروریچاردسون
۶- روش آلفای کرونباخ
از معروف ترین این روش ها ، روش آلفای کرونباخ می باشد و برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری که ویژگی های مختلف را اندازه گیری می کند به کار می رود (رفیعی ، ۱۳۸۳) .
=
: آلفای کرونباخ
j : تعدادزیر مجموعه سئوال های پرسشنامه یا آزمون
S_j² : واریانس زیر آزمون j ام
S² : واریانس کل پرسشنامه یا آزمون
ناتالی (۱۹۷۸) اشاره می کند ، ساختارهایی دارای پایایی هستند که آلفای کرونباخ آن ها ۷/۰ یا بیشتر باشد .
در این تحقیق پایایی عوامل مورد نظر و پرسشنامه ی مورد نستفاده از طریق نرم افزار spss و به روش آلفای کرونباخ مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آن در جدول زیر ارائه شده است .

متغیر

متغیرها

آلفای کرونباخ

سرمایه انسانی

۹۱/۰

استفاده از اینترنت به عنوان راهی برای فرار از مشکلات یا مسائلی مثل افسردگی و ناامیدی.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این ملاک­ها به شکل گسترده­ای مورد توافق وپذیرش پژوهشگران این حوزه قرار گرفت (جورج، مورالی، ۲۰۰۷). یافته­های بدست آمده از پژوهش­ها حاکی است که افراد وابسته به اینترنت اغلب دارای مشکلات وتعارضات هیجانی، ناتوانی در کنترل هیجانات گوناگون (به ویژه هیجانات منفی)، تکانه­های برون­ریزی شده، مشکل در ابراز وجود، احساس بی­کفایتی، و ناگویی هیجانی می­باشند
(جدیدی و بهادری ۱۳۸۷؛گیسیپ^[۲۳]، ۲۰۱۱)
کار گروهDSM-5 بیش از ۲۴۰ مقاله را بررسی کرد و مقداری شباهت رفتاری بازی اینترنتی با اختلال قمار بازی و اختلالات مصرف مواد پیدا کرد، این نوشته‌ها تعدادی از شباهت‌های اساسی با اعتیادات مواد، از جمله جنبه‌هایی از تحمل، نشانه‌های ترک، تلاش‌های نا موفق مکرر برای کاهش دادن یا ترک کردن، و اختلال در عملکردی عادی را شرح میدهند.
به علاوه میزان شیوع ظاهرا بالا، در کشورهای آسیایی و میزان کمتر در غرب، منظور کردن این اختلال را در بخش سوم DSM موجه ساخت. این اختلال اهمیت قابل ملاحظه‌ای برای عموم دارد و پژوهش بیشتر ممکن است سرانجام به شواهدی منجر شود مبنی بر اینکه اختلال اینترنتی سزاوار اختلال مستقل است ( انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳)
هیجان‌ها گروهی از سازه‌های روانی مبتنی بر پردازش اطلاعات و شامل فرایندها و تجسم‌های نمادین و غیر نمادین هستند. تجسم‌های نمادین شامل تصاویر و لغات و تجسم‌های غیر نمادین شامل برانگیختگی­های جسمانی هستند که هنگام برانگیختگی هیجانی تجربه می‌شوند. تجسم­های نمادین و غیرنمادین همگی در خدمت ابرازگری هیجان می­باشند. نظام‌های نمادین مانند زبان این امکان را فراهم می‌آورند که انسان به احساسات هیجانی، فکر کند و حالات هیجانی خود را تنظیم نماید (باومن، ۲۰۰۱). زمانی که تجسم نمادین هیجان‌ها محدود باشد و یا به عبارتی تعاملات فرد با دنیای پیرامون کاهش یابد، ممکن است افراد برای جبران به ارتباط با دنیای مجازی روی آورند. اینترنت دنیای مجازی است که کاربران می‌توانند از طریق آن با دیگران ارتباط برقرار کنند و از آن به عنوان جانشین اجتماعی برای تعاملات چهره به چهره استفاده کنند (تمنایی فرد و همکاران، ۱۳۹۱).
کنترل هیجانی و دوسوگرایی در ابرازگری هیجانی، خود دو سبک از سبک های ابراز هیجان هستند. به نظر می­رسد هنجارهای هر فرهنگ ممکن است به طور متفاوتی سبک‌های ابراز هیجان را تشویق یا توقیف کنند.
فام^[۲۴](۲۰۰۰) به گروهی از دانشجویان ژاپنی و آمریکایی در دو موقعیت فردی و گروهی فیلم ترسناکی را نشان داد. در شرایط فردی آزمودنی­های هر دو گروه هیجان منفی را نشان دادند اما هنگام حضور آزمایشگر دانشجویان ژاپنی برای مخفی کردن هیجان منفی خود لبخند می‌زدند در حالیکه دانشجویان آمریکایی به ابراز منفی عواطف خود ادامه دادند. در واقع کنترل هیجان یک هنجار ژاپنی است.
به عقیده گلمن^[۲۵](۱۹۹۵) جمع­گرایی فرهنگهای آسیایی بر ابراز و عدم ابراز هیجان اثر می‌گذارد و سبک‌های ابراز هیجان بیشتر متاثر از ارزشهای فرهنگی جامعه‌ای است که فرد به آن تعلق دارد. برخلاف اینکه سبک­های ابراز هیجان بیشتر متأثر از عوامل فرهنگی است، در نظریه زیستی/ عصبی گری یک الگویی تبیینی برای شخصیت مبتنی بر سامانه های زیستی و مغزی ارائه می­ شود که افراد را نسبت به برخی اختلالهای روانی آسیب پذیر میسازد. بر پایه این نظریه، سه سامانه یا سیستم مغزی وجود دارد که رفتارها و هیجانها را کنترل می­ کنند. این سامانه‌ها با وجود مستقل بودن، با یکدیگر تعامل دارند (بایجتبیرو همکاران، ۲۰۰۹).
BAS، رفتار را در حضور پاداش تنظیم می­ کند. فعالیت این سیستم رفتارهای روی­آوری به سمت محرک­ها را افزایش می­دهد. BIS، رفتار را در حضور تنبیه تنظیم می­ کند و فعالیت آن رفتارهای روی­آوری به سوی محرک را کاهش می­دهد. این سیستم رفتار اجتناب و احساس اضطراب را نیز افزایش می­دهد. برای BIS کارکرد شناختی مقایسه­گری نیز قایل شده‌اند به این شکل که این سیستم اطلاعات رسیده از جهان خارجی را دریافت می­ کند، سپس این اطلاعات را با اطلاعات قدیمی اندوخته شده مقایسه کرده و از ترکیب دو دسته اطلاعات پاسخ مناسب را طرح می­ کند(میتوز و گلی­لند^[۲۶]، ۱۹۹۹).
فعالیت یا حساسیت بالای سیستم فعال سازی رفتاری در فرد، موجب انجام اعمالی میشود که به احتمال بالا به جای منتهی شدن به پیامدهای منفی، به پاداش منجر میگردد. به نظر میرسد این سامانه به دلیل همین ویژگی نقش مهمی در گرایش به وابستگی به مواد دارد، به طوری که برخی از پژوهشگران مفهوم نشانگان نارسایی پاداش را عامل احتمالی مهمی درپدیدآیی مشکل وابستگی به مواد بیان کرده‌اند(بلوم^[۲۷] و همکاران، ۲۰۰۰).
با توجه به آنچه گفته شد پژوهش حاضر درصدد بررسی ارتباط سبکهای ابراز گری هیجان و کنترل هیجانی (که متأثر از فرهنگ است) وسیستم‌های مغزی رفتاری (که اساس زیستی دارد) با نشانگان اعتیاد به اینترنت می­باشد.
۱-۳ ضرورت و اهمیت تحقیق
بی شک، اینترنت پیشتاز انقلاب صنعتی جدید است و اکنون در اوج قله انقلاب صنعتی دیجیتالی قرار دارد. بسیاری از روان شناسان در این مسأله تردید دارند که آیا واقعاً واژه اعتیاد برای توصیف زمانی که مردم وقت زیادی را صرف استفاده از اینترنت می‌کنند، واژه مناسبی است. اعتیاد پدیده‌ای است که از زمان های گذشته، انسان‌ها در جوامع گوناگون با مفهوم آن آشنا بوده اند. در حال حاضر، با تغییر تدریجی شیوه زندگی به موازات پیشرفت های علمی و فن آوری و افزایش غیرقابل تردید سطح آگاهی مردم موضوع اعتیاد در زمینه های گوناگون به وجود آمده و مشاهده می‌گردد. امروزه، اعتیاد به اینترنت یکی از مشکلات معمول می‌باشد که به صورت استفاده نادرست از کامپیوتر و اطلاعات اینترنت تعریف می‌شود. دسترسی به اینترنت پدیده‌ای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان اینترنت قرار می‌گیرند. اینترنت در همه جا حضور دارد: در خانه، مدرسه، ادارات و حتی در مراکز خرید و در بین کاربران اینترنت، جوانان و نوجوانان بیشترین استفاده از آن را دارند (بالن و هری^[۲۸]، ۲۰۰۰).
در ایران پژوهش معیدفر و همکاران (۱۳۸۶) روی کاربران اینترنت ۱۵ تا ۲۵ سال در تهران، نشان داد ۸/۲۶ درصد کاربران، معتاد به اینترنت هستند. آقابابایی و همکاران (۱۳۸۷) میزان گرایش جوانان ایرانی به استفاده از اینترنت را ۵/۷۸ درصد گزارش کرده ­اند. متخصصان معتقدند که مانند تمامی انواع دیگر اعتیادها، اعتیاد اینترنتی، نوعی اختلال و بی نظمی روانی اجتماعی با مشخصه‌هایی چون تحمل (نیاز به افزایش زمان لازم برای کسب مطلوبیت برابر با زمان های اولیه استفاده)، علایم کناره گیری (به ویژه اضطراب و بی حوصلگی)، اختلالات عاطفی (افسردگی، تندخویی و بدخلقی) و از هم گسیختگی روابط و مناسبات اجتماعی کاهش و یا فقدان روابط اجتماعی به لحاظ کمی یا کیفی) است. علایم اعتیاد اینترنتی عبارت است از مشکلات فردی یا مشکلات در هنگام کار یا مطالعه، نادیده گرفتن مسؤولیت های مربوط به دوستان، خانواده، کار و یا مسؤولیت های فردی، بی حوصلگی پس از ماندن بیش از زمان برنامه­ ریزی شده، دست کشیدن از اینترنت، بد خلقی هنگام تلاش برای دست کشیدن از اینترنت، برخط دروغ گفتن یا مخفی نگهداشتن زمان واقعی کار با اینترنت از نظر دوستان یا خانواده، تغییر در سبک زندگی به منظور گذران وقت بیشتر با اینترنت، کاهش فعالیت فیزیکی، بی توجهی به سلامت شخصی و بی خوابی یا کم خوابی و یا تغییر در الگوی خواب به منظور گذران وقت در اینترنت. از طرفی افراد در صورت استفاده از اینترنت، نه تنها رفتارهایی متفاوت با الگوهای رایج در جامعه از خود نشان می‌دهند،
بلکه نوع تفکرشان نیز با اکثر افراد جامعه، متفاوت می‌شود. این افراد اندیشه های وسواسی راجع به اینترنت دارند، کنترل چندانی بر وسواس و انگیزه های اینترنتی ندارند و حتی فکر می­ کنند، اینترنت تنها دوست آن‌ها است. همچنین، این گونه افراد فکر می­ کنند که اینترنت تنها جایی است که آن‌ها احساس خوبی نسبت به خود و دیگران دارند (ین^[۲۹] و همکاران، ۲۰۰۹).
اینترنت به دلیل داشتن فضاهای متعدد می‌تواند بسیاری از نیازهای افراد را برآورده کند و از آنجا که برقراری ارتباط یکی از اصلی‌ترین دلایل استفاده کاربران از اینترنت است، احتمال اعتیاد به آن زیاد است. از این رو ضرورت شناخت عوامل موثر بر اعتیاد به اینترنت در جهت کنترل آن به خوبی احساس می‌شود.
۱-۴ اهداف پژوهش
بررسی رابطه سبک ابرازگری هیجانی با نشانگان اعتیاد به اینترنت
بررسی رابطه سبک کنترل هیجانی با نشانگان اعتیاد به اینترنت
بررسی رابطه سیستم فعال ساز رفتاری با نشانگان اعتیاد به اینترنت
بررسی رابطه سیستم بازداری رفتاری با نشانگان اعتیاد به اینترنت
بررسی اثر متقابل سبک ابرازگری هیجان و کنترل هیجان و سیستم BAS و BIS در نشانگان اعتیاد به اینترنت
۱-۵ متغیرهای پژوهش
نشانگان اعتیاد به اینترنت- سیستم‌های مغزی رفتاری- ابرازگری هیجانی- کنترل هیجانی
۱-۶ پرسش پژوهش
با توجه به عدم وجود پیشینه کافی به جای طرح فرضیه‌های جهت دار، سوالات زیر مطرح می‌شود.
آیا سبک ابرازگری هیجان با نشانگان اعتیاد به اینترنت ارتباط دارد؟
آیا سبک کنترل هیجان با نشانگان اعتیاد به اینترنت ارتباط دارد؟
آیا میزان فعالیت سیستم BAS با نشانگان اعتیاد به اینترنت ارتباط دارد؟
آیا میزان فعالیت سیستم BIS با نشانگان اعتیاد به اینترنت ارتباط دارد؟
متغیرهای ابرازگری هیجانی، کنترل هیجانی و سیستم های مغزی/رفتاری چند درصد تغییرپذیری نشانگان اعتیاد به اینترنت را پیش بینی می‌کنند؟
اثرمتقابل سبک‌های ابراز هیجان (ابرازگری و کنترل) و فعالیت سیستم‌های مغزی رفتاری (BAS و BIS) در نشانگان اعتیاد به اینترنت چگونه است؟
۱-۷ تعاریف مفهومی متغیرها
۱-۷-۱ نشانگان اعتیاد به اینترنت
نشانگان اعتیاد به اینترنت به عنوان یک اختلال، نخستین بار توسط گلدبرگ در سال ۱۹۹۵ مطرح شد و با تحقیقات یانگ در سال‌های بعد توجه بیشتری را به خود جلب کرد (گرینفیلد^[۳۰]، ۱۹۹۹). نشانگان اعتیاد اینترنتی در پنجمین راهنمای تشخیصی وآماری اختلال‎های روانی(DSM5) به عنوان یک اختلال گنجانده و تعاریف متعددی از آن ارائه شده است.
یانگ (۱۹۹۹) نیز معتقد است که اختلال اعتیاد به اینترنت یک اختلال کنترل تکانه است تا نوعی وابستگی، و معیار تشخیص آن شباهت بیشتری به قمار بازی بیمارگون دارد، پس می‌توان آن را به عنوان اختلال تکانه در نظر گرفت که دامنه گسترده‌ای از رفتارها و مشکلات کنترل تکانه را در بر می‌گیرد.
۱-۷-۲ کنترل هیجانی
کنترل هیجانی و ابرازگری هیجانی، دو سبک از سبک های ابراز هیجان هستند. کنترل هیجانی گرایش به بازداری در ابراز پاسخهای هیجانی است که به اشکال بازداری هیجانی (یا تمایل به بازداری و سرکوب هیجان تجربه شده)، نشخوار (یا تکرار ذهنی رویدادهای هیجانی ناراحت کننده)، کنترل پرخاشگری و کنترل خوش خیم (کنترل تکانه‌های آشفته کننده در طی انجام کار) می­باشد(راجر و نجاریان^[۳۱]، ۱۹۸۹).
۱-۷-۳ ابرازگری هیجانی
ابرازگری هیجانی به نمایش بیرونی هیجان بدون توجه به ارزش (مثبت یا منفی) یا روش (چهره ای، کلامی و حالت بدنی) گفته میشود(کرینگ^[۳۲] و همکاران، ۱۹۹۴(.
۱-۷-۴ سیستم‌های مغزی رفتاری
در نظریه گری (۱۹۷۰) سه سیستم مغزی- رفتاری معرفی شده است که شامل
سیستم فعال ساز رفتاری(BAS) سیستم فعال ساز رفتاری، رفتار را در حضور پاداش تنظیم می­ کند. به نشانه­ های پاداش و فقدان تنبیه حساس است. فعالیت این سیستم رفتارهای روی­آوری^[۳۳] به سمت این محرک­ها را افزایش می­دهد. این سیستم با خلق و تمایلات رفتاری مثبت، برو ن­گرایی و تکانش­گری مشخص می­ شود.
سیستم بازدارنده رفتاری(BIS).
سیستم بازداری رفتاری، رفتار را در حضور تنبیه تنظیم می­ کند. به نشانه­ های تنبیه و عدم پاداش حساس است. فعالیت آن رفتارهای روی­آوری به سوی چنین محرکی را کاهش می­دهد. این سیستم با خلق منفی ارتباط دارد و رفتار اجتناب^[۳۴] و احساس اضطراب را نیز افزایش می­دهد. گری برای BIS کارکرد شناختی قائل شد و آن را کارکرد مقایسه­گری نامید. کارکرد شناختی BIS به این شکل است که این سیستم اطلاعات رسیده از جهان خارجی را دریافت می­ کند، سپس این اطلاعات را با اطلاعات قدیمی اندوخته شده مقایسه کرده و از ترکیب دو دسته اطلاعات پاسخ مناسب را طرح می­ کند. همچنین این سیستم اطلاعات جدید و قدیمی را مبنای پیش ­بینی­های بعدی نیز قرار ­دهد و اگر آنچه پیش ­بینی شده با آنچه در واقعیت اتفاق می­افتد، تطابق نداشته باشد، اضطراب رخ می­دهد.
فعالیت بالای این سیستم به وسیله تمایلات رفتاری ترس و انفعال و نیز درونگرایی، افسردگی و اضطراب مشخص می­ شود.
سیستم جنگ و گریز و بهت^[۳۵]
سیستم جنگ و گریز و بهت، رفتار را در حضور محرک فوری تهدید کننده تنظیم می­ کند و باعث رفتار جنگ یا گریز می­ شود.
در پژوهش حاضر با توجه به اهداف پژوهش تنها دو سیستم فعال­ساز رفتاری و بازداری رفتاری مدنظر قرار گرفت.

نمونه برداری از خروجی هوای راکتور با بهره گرفتن از دو نوع فیلتر فایبرگلاس^[۳۵] و چارکل^[۳۶] توسط پمپ دستگاه مانیتورینگ دودکش^[۳۷] صورت پذیرفت. دستگاه مانیتورینگ دودکش وظیفه مکش و آنالیز هوای درون استک را در ارتفاع ۴۰ متری (بعد از فیلتراسیون راکتور) دارد؛ در این پمپ محفظه ای برای قرار دادن فیلتر جهت جذب ذرات معلق تعبیه شده است که در درون آن فیلتر ۴۷ میلیمتری قرار می گیرد. فیلتر فایبرگلاس ذرات معلق به قطر بیش از ۱ میکرون را به دام می اندازد و فیلتر چارکل وظیفۀ گیراندازی بخارات رادیواکتیو با نیمه عمر کوتاه (مانند ید) را دارد. در این پژوهش که طی ۱۱ ماه نخست سال ۱۳۹۱ صورت پذیرفته است، فیلتر ها به مدت ۱۲ ساعت در پمپ نمونه برداری قرار داده شدند و بلافاصله به آزمایشگاه اسپکترومتری گاما ارسال گردیدند (Cooper et al., 2003). تعداد ۲۳ فیلتر با بهره گرفتن از آشکار ساز (P-type)HPGe^[38] با راندمان ۴۰% شمارش شده اند که نتایج آن در جدول ۴-۱ آمده است؛ ۴ فیلتر دیگر توسط آشکارساز مشابهی، اما با راندمان نامعلوم شمارش شدند که نتایج آن در جدول ۴-۲ موجود است. برای حصول اطمینان، تعداد ۶ فیلتر به آزماش سنتیلاسیون مایع فرستاده و با آشکارساز سوسوزن^[۳۹] آنالیز شدند که میزان پرتوزایی آلفا و بتای این نمونه ها در جدول ۴-۳ آمده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تصویر ۳-۲- نمونه فیلتر فایبرگلاس (www.dsctest.com , 2012)

تصویر ۳-۳- نمونه فیلتر چارکل (www.clickabrew.com , 2012)
۳-۳- شبیه سازی آلودگی هوای رهاسازی شده در اتمسفر:
شبیه سازی بدین معنا است که با بهره گرفتن از نرم افزارهای مدلسازی (که از مدل های محاسباتی استاندارد و رایج در بحث آلودگی هوا بهره جسته اند) میتوان فردی را در جهات و فواصل مختلف در نظر گرفت که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم تحت تأثیر آلودگی منتشر شده از تأسیسات هسته ای است. مدل های طراحی شده (در بحث آلودگی رادیو اکتیو منتشر شده در هوا) توانایی محاسبه دز مؤثر^[۴۰] جذب شده فردی بر اساس میزان خروجی تأسیسات، وضعیت هواشناسی منطقه و ضرایب جذب آلودگی در بدن (از راه استنشاق، مصرف مواد غذایی بومی، جذب سطحی بدن) را دارند.
در این پژوهش جهت شبیه سازی خروجی دودکش راکتور تحقیقاتی تهران از نرم افزار PC-CREAM و مدل پخش گوسی^[۴۱] استفاده شده است. با وارد شدن به بخش ارزیابی پخش اتمسفری نرم افزار، صفحه ای با پارامترهای مختلف باز می شود که مکان وارد کردن داده های ورودی است (تصویر الف-۱). در ذیل مراحل جزء به جزء ورودی ها با بهره گرفتن از راهنمای نرم افزار بررسی خواهد شد.
۳-۳-۱- اطلاعات نقطه تخلیه اتمسفری:
این نرم افزار توانایی محاسبه ۵ دودکش خروجی را به طور همزمان دارد که در این صورت باید فواصل و جهت دودکش ها نسبت به هم مشخص باشد. به دلیل اینکه در این تحقیق فقط دودکش راکتور مورد بررسی قرار گرفته است تنها ورودی این بخش ارتفاع دودکش می باشد. ارتفاع دودکش راکتور تحقیقاتی تهران ۵۷ متر است که بر اساس پیش فرض های نرم افزار ۶۰ متر وارد گردیده (پیش فرض های نرم افزار ۰، ۱۵، ۳۰، ۶۰ و ۱۰۰ متر) (تصویر الف-۲).
۳-۳-۲- مدت زمان تأثیرپذیری فرد:
محاسبات برای سه بازه زمانی ۱ سال، ۵ سال و ۵۰ سال صورت پذیرفته و این بدان معناست که فرد مفروض به مدت زمان های ۱ ، ۵ و ۵۰ سال در معرض خروجی دودکش قرار گرفته است (تصویر الف-۳).
۳-۳-۳- میزان تخلیه اتمسفری:
در تنظیمات نرم افزار ۳۶ رادیونوکلوئید (که طی فعالیت تأسیسات هسته ای ساخته می شوند و از مهمترین رادیونوکلوئیدهای تاثیر گذار بر محیط زیست هستند) به صورت پیش فرض آمده است. از میان عناصر یافت شده در فیلترهای آنالیز شده تنها عنصر ^۱۳۷Cs در پیش فرض نرم افزار وجود دارد و دیگر عناصر به دلیل نیمه عمر کوتاه و یا تأثیر گذاری اندک، در آنالیز دز مؤثر فردی محاسبه نمی شوند.
بیشترین میزان اکتیویته ^۱۳۷Cs در نمونه ها، مربوط به نمونه فیلتر فایبرگلاس شماره ۷ بوده است که جهت تعیین بیشترین میزان تأثیر، برای ورودی نرم افزار انتخاب گردید. میزان اکتیویته در نظر گرفته شدۀ این عنصر ^۱۳-۱۰×۴۱/۱ میکرو کوری در واحد نمونه است که باید جهت ورود به نرم افزار به بکرل در سال تبدیل گردد. در این راستا با توجه به اینکه مدت زمان نمونه برداری ۱۲ ساعت، جریان هوای عبوری از پمپ نمونه برداری ۳/۴ متر مکعب در ساعت، جریان هوای عبوری از دودکش راکتور ۵۷۵ متر مکعب در ساعت و مدت زمان کارکرد راکتور به طور میانگین ۸ روز در ماه بوده، میزان اکتیویته عنصر ^۱۳۷Cs ، ^۴-۱۰×۳۳۹۴/۱ بکرل در سال محاسبه و وارد نرم افزار گردیده است (تصویر الف-۴).

(۳-۱) تبدیل واحد خروجی دودکش (^۱۳۷Cs) از میکرو کوری در نمونه به میکرو بکرل در سال
(۳-۲) تبدیل واحد میکرو بکرل در سال به بکرل در سال
۳-۳-۴- انتخاب مسیرهای در معرض قرار گرفتن فرد توسط پخش اتمسفری (برای دز فردی):
گروه های سنی هدف و مسیرهایی که منجر به پرتوگیری فرد می شوند را می توان در این بخش انتخاب کرد. گروه سنی دارای سه بخش نوزادان ۱ ساله، کودکان ۱۰ ساله و بالغان است که در این پژوهش هر سه گروه سنی انتخاب گردیده و از مسیرهای در معرض قرارگیری افراد (مسیرهای مصرف مواد غذایی، استنشاق و جذب خارجی) تمامی آنها انتخاب گردید تا با در نظر گیری تمام احتمالات، حداکثر میزان جذب محاسبه گردد (تصویر الف-۵).
۳-۳-۵- موقعیت مکانی فرد گیرنده:
می توان در هر بار اجرای^[۴۲] نرم افزار ۵ نقطه با فاصله و جهت مشخص را انتخاب کرد. در این تحقیق ۱۲ جهت ۳۰ درجه ای (جهت های ۳۰، ۶۰، ۹۰، ۱۲۰، ۱۵۰، ۱۸۰، ۲۱۰، ۲۴۰، ۲۷۰، ۳۰۰، ۳۳۰ و ۳۶۰ درجه) و ۵ فاصله (فاصلۀ ۳۰۰، ۵۰۰، ۷۵۰، ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ متری) مختلف انتخاب گردید و در هر کدام از جهت ها و فواصل، ۳ گروه سنی مخاطب با کمک نرم افزار مورد ارزیابی قرار گرفت (تصویر الف-۶).
۳-۳-۶- اطلاعات هواشناسی منطقه:
فایل هواشناسی ای که توسط نرم افزار اجرا می شود، فایلی است با پسوند .MET که باید ۳ پارامتر سرعت باد، جهت باد و طبقه پایداری هوا در آن لحاظ گردد. فایل هواشناسی این تحقیق از اطلاعات دکل هواشناسی داخل سایت (سازمان انرژی اتمی ایران، ۲۰۰۷ الی ۲۰۱۱) و اطلاعات هواشناسی ایستگاه ژئوفیزیک سازمان هواشناسی در بازه زمانی ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱ استخراج گردیده (سازمان هواشناسی کشور، ۲۰۰۷ الی ۲۰۱۱) که روش تهیه آن به شرح ذیل می باشد:
برای تعیین میزان پایداری هوای منطقه از روش پاسکال- اسمیت- هوسکر^[۴۳] استفاده گردیده که در آن ۸ طبقه پایداری A، B، C، D، E، F، C بارانی و D بارانی در نظر گرفته شده است. طبقات پایداری هوا بر اساس جدول گرادیان حرارتی و نرخ آدیاباتیک جوی تهیه شده به نحوی که با در نظر گرفتن سرعت باد منطقه در ارتفاع ۱۰ متری از سطح زمین، اختلاف دما در ارتفاعات ۲ و ۱۰۰ متری زمین و با قرار دادن آن در جدول ۳-۲، ۶ طبقه اصلی پایداری هوا به دست آمده است. طبقات C و D بارانی نیز بر اساس حاصلضربی از درصد میانگین بارش (در بازه زمانی ذکر شده) و طبقات C و D اصلی محاسبه گردیده است (تصویر الف-۷).
جدول ۳-۱- طبقات پایداری هوا (عرفان منش و افیونی، ۱۳۸۱)

رده پایداری هوا

شرح

A

بسیار ناپایدار

B

نسبتاً پایدار

C

کمی ناپایدار

D

خنثی

E

کمی پایدار

F