۳-مرجوعه های ارسال از مراجع قضائی: کلانتری ها طبق قانون موظفند به عنوان ضابط قضایی در همه وقت شکایات کتبی و یا شفاهی را بپذیرند، لکن در جرایم غیر مشهود نباید بدون اخذ دستور قضایی شروع به تحقیقات یا احضار متهم یا متهمان نمایند و صرفا می بایست موضوع را به اطلاع مقام قضایی ذی ربط برسانند.
۴-گزارش نهایی: گزارش نهایی پرونده می بایست حاوی کلیه مطالب پرونده اعم از اظهارات شاکی و متهم و گواهان، معاینات محلی، و تحقیقات محلی و نظریه کارشناسان و اهل خبره و .. باشد. این گزارش می بایست بنحوی باشد که قاضی رسیدگی کننده را از مطالعه سایر اوراق پرونده بی نیاز نماید. ^[۷۶].
۵-برگ شماری:کلیه اوراق پرونده ها می بایست برگ شماری و ممهور به مهر مخصوص برگه شماری باشند. شماره هر برگ باید در پشت اوراق پرونده باشد. به این ترتیب علاوه بر جلوگیری از احتمال مفقود شدن اوراق پرونده مسلما پرونده ها از شکل مناسب و نظم و ترتیب در چینش اوراق برخوردار خواهد شد و رسیدگی قضایی و دسترسی بعدی را تسهیل خواهد بخشید.
۶-پوشه پرونده: کلیه پرونده های متشکله باید دارای پوشه جداگانه باشد. پشت جلد پوشه جهت آگاهی قاضی رسیدگی کننده و همچنین سهولت در بررسی و پیگیری پرونده ها پوشه نویسی شود.
۷-بدل پرونده: در هنگام تشکیل پرونده، برگ بازجویی از طرفین و گزارش های نهایی را در دو برگ تنظیم نموده و قبل از ارسال، نسخه ثانی تفکیک و به طور مرتب و با اخذ رسید به بایگانی تحویل خواهد شد. ^[۷۷].
۸-پرونده های تحت پیگرد: مطابق قانون در صورتی که قاضی رسیدگی کننده پرونده را جهت تکمیل تحقیقات به کلانتری اعاده نماید، کلانتری ها موظفند در اسرع وقت نسبت به انجام دستورات قضایی اقدام نمایند این گونه پرونده ها را پرونده های تحت پیگرد یا تحت اقدام می نامند.
۹-پرونده های مهلت دار: در صورتی که قاضی رسیدگی کننده برای تکمیل و ارسال مجدد پرونده وقت خاصی را تعیین نمود و یا اجرای دستور قضایی موکول به سپری شدن زمان مشخصی باشد این نوع پرونده‌ها باید در فایل یا قفسه جداگانه تحت عنوان مهلت دار نگهداری تا به موقع امکان پیگیری و ارسال آن مقدور باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱۰-پرونده های مکاتباتی: در صورتی که انجام دستورات قضایی مستلزم مکاتبه رسمی با مراجع یا اشخاص حقوقی یا حقیقی باشد، کلانتری ها به عنوان ضابط قضایی می بایست بلافاصله اقدام به مکاتبه و پیگیری تا وصول پاسخ و حصول نتیجه بنماید. این نوع پرونده ها نیز در فایل جداگانه نگهداری تا امکان پیگیری بموقع و مکاتبه مستمر میسر باشد.
۱۱-کلیه اموا ل مکشوفه، توفیقی، مجهول المالک، بلاصاحب صرفاً می بایست به تنظیم صورت مجلس در پلیس خدمات قضایی و در محلی مطمئن و مناسب نگهداری و مراتب در دفتر مربوطه ثبت شود. اموال مکشوفه و توفیقی و مجهول المالک باید بلافاصله با تشکیل پرونده یا همراه پرونده اصلی به مرجع قضایی رسیدگی کننده ارسال و کسب تکلیف شود. نگهداری هر نوع مال بدون تعیین تکلیف قضایی ممنوع است.

۲-۲-۵٫ میزان اعتبار گزارش قضایی ضابطین

در این بخش با ذکر مقدمه ای به اعتبار گزارش ضابطین ،ادله اثبات دعوا تعریف اماره و انواع آن، اعتبار قضایی امارات و میزان اعتبار گزارش قضایی ضابطین در قانون آیین دادرسی کیفری سال ۱۳۷۸ و قانون جدید ۱۳۹۲ پراخته شده است .
یکی از قرائن و امارات موجب حصول ظن برای قاضی گزارش ضابطین دادگستری است {البته در صورتی که گزارش و اصله مؤید سایر قرائن و امارات موجود باشد } اگر گزارش ضابطین دادگستری برخلاف اوضاع و احوال بوده یا با ادله دیگر در تعارض باشد نه تنها موجب حصول ظن برای قاضی نیست بلکه قابل ترتیب اثر نخواهد بود حتی ممکن است پاره ای اوقات گزارش خلاف واقع آنها تحت پیگرد قانونی قرار گیرد بنابراین زمانی گزارش ضابطین دادگستری قابلیت اسناد دارد که توأم با قرائن دیگرو با اوراق و محتویات پرونده ،گواهی گواهان ،نظریه کارشناس اظهارات طرفین، اظهارات ناظرین واقعه و… تطبیق داشته باشد .
ارزش و اعتبار گزارش ضابطین دادگستری برحسب نوع گزارش نوع جرم شخصیت متهم یا فرد موضوع گزارش نیز فراق دارد به عنوان مثال در حدود گزارش ضابطین دادگستری قابل ترتیب اثر نیست مگر آنکه مامورین مربوط به عنوان گواه وبا لحاظ مقررات مربوط به شهود و شهادت در دادگاه حاضر و مراتب را گواهی دهند که در این صورت موضوع تحت عنوان «گواهی گواهان» مورد استفاه قرار می گیرد.
دربرخی موارد ممکن است گزارش ضابطین دادگستری در حکم اظهار نظر کارشناسی باشد ودر صورتی که مخالف قوانین و اوضاع و احوال نباشد قابل استفاده خواه بود مانند نظریات اداره تشخیص هویت در بررسی آثار انگشت خط و امضاء و تطبیق اسناد اصیل و مجعول ویا اظهار نظر اداره اسلحه شناسی در باب تطبیق پوکه و مرمی مکشوفه از صحنه جرم با صلاح های متعلق به متهمین یا مظنونین یا نظریات کاردان‌های فنی راهنمایی و رانندگی در خصوص تصادفات و اصالت خودروها که در این صورت نظریات آنان از ارزش و اهمیت فراوانی برخوردار است و معمولا در آراء و احکام دادگاه های مختلف اعم از بدوی تجدید نظر و دیوان عالی کشور مورد استفاده قرار گرفته و به آنها استناد می نمایند.
در خصوص نقش و تأثیر گزارش ضابطین دادگستری ماده ۳۲۳ قانون آئین دادرسی کیفری سا ل ۱۲۹۰مقرر داشته بود:” ثبوت جنحه و خلاف بواسطه اظهارات کتبی ضابطین عدلیه ویاراپرت اشخاص که برای تحقیق این امر مقرر شده اند یا بواسطه اظهار مطلعین از واقعه به ضمیمه تحقیقات محکمه حاصل می شود”.
ماده ۳۲۴ همان قانون نیز تصریح داشته بود:” در امور جنحه گزارش کتبی ضابطین دادگستری و اشخاصی که برای تحقیق در امور جزایی مامور شده اند و همچنین اظهارات گواهان و کارشناسان معتبر است مگرآنکه در نظر دادگاه برخلاف اوضاع و احوال و قرائن مسلم قضیه بوده باشد^[۷۸].”
پیش از آنکه به نقد این نظریه بپردازیم، لازم است بطور مختصر مطالبی را در مورد ادله اثبات دعوا، تعریف اماره ، انواع اماره و ارزش قضایی امارات بیان کنیم.

۲-۲-۵-۱٫ادله اثبات دعوی

اساساً اثبات دعاوی بوسیله ارائه دلیل صورت می‌پذیرد و مطابق ماده ۳۵۳ قانون آیین دادرسی مدنی، دلیل عبارت از امری است که اصحاب دعوی برای اثبات دعوی یا دفاع به آن استناد می‌کنند. در خصوص انواع دلایل و اعتبار قضایی آنها دو سیستم عمده وجود دارد:
الف)سیستم ادله قانونی
در این سیستم ادله اثبات دعوی قبلاً بوسیله قانونگذار احصاء گردیده و محدوده اعتبار هر یک از دلایل در قانون تعیین شده است و قاضی الزاماً باید برای رد یا اثبات ادعا، دلایل مزبور را نصب‌العین قرار دهد. در سیستم ادله قانونی، دلایل، نقش اصلی در تعیین سرنوشت محاکمه دارند و قاضی در صورت ارائه دلیل در چهارچوب قانون ملزم به صدور رأی می‌باشد؛ هر چند که در قضیه مطروحه شخصاً به قناعت وجدان دست نیافته باشد. ^[۷۹]
دکتر شیخ‌نیا^[۸۰]، از حقوقدانان معاصر، درخصوص ادله قانونی می‌گوید:
«ادله قانونی برهشت قسم است: اقرار- اسناد کتبی- شهادت- امارات- قسم- تحقیق محلی- معاینه محلی و کارشناسی، این دلایل به اعتبار منشأ به چهار دسته تقسیم می‌شود:
۱-ادله‌هایی که منشأ آن خود اصحاب دعوی هستند و شامل اقرار، اسناد و سوگند می‌باشد.
۲- ادله‌ای که منشأ آن اشخاص ثالث می‌باشند و شامل گواهی (شهادت) تحقیق محلی و کارشناسی است.
۳- ادله‌ای که منشأ آن ادراک مستقیم قاضی است و شامل معاینه محلی و امارات قضایی می‌باشد.
۴- ادله‌ای که منشأ آن فرض قانونی است که عبارت از امارات قانونی می‌باشد
ب) سیستم ادله اخلاقی یا معنوی
در این سیستم برخلاف سیستم قانونی، به دادرس اجازه داده می‌شود که با توسل به هرگونه دلایلی که او را به حقیقت راهنمایی کرده و باعث حصول علم و قناعت وجدان در وی می‌شود، حکم پرونده را صادر نماید. در این سیستم راه های کشف واقعیت به نظر قاضی واگذار شده است.
ج) سیستم دلایل در حقوق جزای اسلامی
با توجه به ماهیت جرایم در حقوق جزای اسلامی و تفاوت‌های بارز موجود بین حدود و قصاص با تعزیرات، ادله اثبات دعوی نیز برحسب مباحث مربوطه مختلف است. در خصوص حدود و قصاص به نظر می‌رسد که حقوق جزای اسلامی از سیستم ادله قانونی پیروی می‌کند؛ به عنوان مثال، دلایل اثبات زنای مستوجب حد، صرفاً بینه شرعی (شهود مرد عادل به تعداد مصرحه در شرع) و اقرار می‌باشد. در قذف و قیادت نیز بینه و اقرار تنها دلایل اثبات جرم مستوجب حد هستند (منتها با نصاب کمتر). در حالی که در حد سرقت علاوه‌بر اقرار و شهادت، علم قاضی نیز از راه های اثبات جرم است. در قتل عمد، علاوه‌بر اقرار، شهادت و علم قاضی، قسامه نیز به ادله اثبات دعوی اضافه می‌گردد.
در مجموع، ادله فقهی اثبات دعوی در اسلام عبارتنداز: اقرار، علم قاضی، شهادت، سوگند، و سوگند همراه با شهادت. ادله ذکر شده میان دعاوی مدنی و کیفری مشترک است و دودلیل خاص دیگر نیز فقط برای امور کیفری وجود دارد که شامل قسامه و لعان می‌باشد. ^[۸۱]
در زمینه تعزیرات، حقوق اسلامی از سیستم ادله اخلاقی یا معنوی پیروی می‌کند و دست قاضی در پذیرش دلایل باز است. به نظر می‌رسد نظریه مورخ ۱/۴/۱۳۴۴ کمیسیون آیین دادرسی کیفری اداره کل حقوقی قوه قضاییه، که در زمان صدور بطور مطلق در خصوص کلیه امور کیفری صادر گردیده بود، در حال حاضر صرفاً بر جرایم تعزیری صدق می‌کند و در خصوص حدود و قصاص قابل انطباق نمی‌باشد. نظریه مذکور حاکی است:
«در امور جزایی مدارک و دلایل احصا شده و محدود نیست و قاضی تحقیق یا دادرس دادگاه جزایی در کشف حقیقت و حصول و یقین و وصول به حقیقت از هر امر و نشانه‌ای می‌تواند به عنوان دلیل و مدرک استفاده کند و ارزش دلایل هم با تطبیق به اوضاع و احوال خاص در هر مورد بسته به نظر قاضی است. چنانچه ممکن است در موردی اقرار صریح و مصرانه متهمی را تلقینی و غیرواقع کند و بالعکس در مورد دیگر، گواهی طفلی صغیر را با انطباق بر اوضاع و احوال کافی برای ثبوت اتهامی تشخیص دهد».
دکتر محمود آخوندی^[۸۲] با نقل نظریه فوق، اضافه کرده است که در امور کیفری، دلایل احصا نشده است و محدود نیست و قاضی تحقیق باید هر گونه دلیلی، قرینه و اماره‌ای را که ممکن است در ایجاد ایمان معنوی قاضی به وقوع جرم مفید باشد یا برائت متهم را برساند، جمع‌ آوری کند. البته اظهارنظر ایشان در خصوص حدود و قصاص صادق به نظر نمی‌رسد. پس کوتاه سخن آ‌نکه، در حقوق کیفری اسلام در باب حدود و قصاص، سیستم ادله قانونی حاکم است و در تعزیرات، سیستم ادله اخلاقی یا معنوی.

۲-۲-۵-۲٫تعریف اماره و انواع آن

اماره در لغت به معنی علامت، نشانه، وقت و وعده‌گاه آمده است. در فقه اسلامی اماره به چیزی گفته می‌شود که: اولاً جنبه کاشفیت از چیزی دیگری را داشته باشد؛ مانند تصرف که ظاهراً حکایت از مالکیت در شیء تصرف می‌کند. ثانیاً کاشفیت مذکور قطعی نبوده بلکه ظنی باشد. ثالثاً قانون‌گذار کاشف مزبور را مورد توجه قرار داده و آن را وسیله اثبات قرار دهد. در علم حقوق نیز اماره مفهومی مشابه با مفهوم فقهی آن دارد. مطابق ماده ۱۳۲۱ قانون مدنی اماره عبارت از اوضاع و احوالی است که به حکم قانون یا در نظر قاضی دلیل بر امری شناخته شود. اماره از حیث منشأ حصول آن به دو نوع تقسیم می‌کنند: اماره قانونی و اماره قضایی.

۲-۲-۵-۲-۱٫اماره ی قانونی

اماره ی قانونی به معنای آن است که قانون، امر ممکن یا محتملی را صحیح فرض می کند و مبنای آن، غلبه یا حکم عقل است و قانون با این اماره، حالتی ثابت و استوار به وجود می آورد و قاعده ای می سازد که نمونه های مشابه نیز مانند آن فرض می شوند به گونه ای که مدعی نیازی ندارد برای اثبات آن حالت، دلیلی اقامه کند و تصریح قانون، مهم ترین رکن اماره ی قانونی است به گونه ای که هیچ اماره ای بدون قانون یافت نمی شود. به همین جهت اماره ی قانونی را باید به صورت محدود تفسیر کرد و از توسعه ی دامنه ی آن یا مقایسه با اماره های دیگر پرهیز نمود. اماره ی قانونی را قانون تعیین می کند پس برای شناخت آن ها باید به قانون مراجعه کرد و قاضی در آن نقشی ندارد.
این که گفته می شود مبنای اماره، غلبه یا ظن است، بدین معناست که اگر کسی سؤال کند چرا تصرف یک مال، دلیل مالکیت شخص متصرف می باشد؟ پاسخ می دهیم؛ چون اغلب اشخاصی که مالی را در تصرف خویش دارند، مالک آن هستند یا هرکس متصرف مالی باشد، این ظن را به وجود می آورد که مالک آن است. ^[۸۳]
ماده ۱۳۲۲ ق.م. در تعریف اماره قانونی آورده است: «امارات قانونی، اماراتی است که قانون آن را دلیل بر امری قرار داده مثل امارات مذکوره در این قانون از قبیل موارد ۳۵ و ۱۰۹و ۱۱۰ و ۱۱۵۸ و ۱۱۵۹ و غیر آن‌ها و سایر امارات مصرحه در قوانین دیگر». و نیز به موجب ماده ۱۳۲۳ ق.م. و با توجه به توان اثباتی عام گواهی ،امارات قانونی در کلیه ی دعاوی معتبر است مگر آن که دلیل برخلاف آن موجود باشد قانون، امر مجهولی را از یک امر معلوم به دست می آورد و هر کس که این اماره به نفع او باشد به دلیل دیگر برای اثبات ادعایش نیاز ندارد بلکه این طرف مقابل است که باید دلیل بیاورد. اماره های قانونی گاهی برای مصالح عمومی وضع می شوند مانند اعتبار امر مختومه (اگر آن را اماره ی قانونی بدانیم) و گاهی برای مصلحت افراد است.

۲-۲-۵-۲-۲٫اعتبار اماره ی قانونی

اماره‌های قانونی تمام اعتبار خود را از قانون به دست می آورند یعنی وقتی دلیلی بر اثبات امری نبود، اماره قانونی را باید دلیل اثبات دانست و به همین جهت است که اصل در اماره ها آن است که خلافشان قابل اثبات باشد. اثبات خلاف اماره قانونی به معنای اثبات بطلان آن به صورت کلی نیست به گونه ای که نص قانونی نسخ شود بلکه اثبات خلاف حالت خاصی مورد نظر است که طرف دعوا درصدد اثبات آن است یعنی اماره قانونی در این مورد خاص، مطابق با واقع نیست. همچنین در این مقام می توان در حصول شرایط قانونی اماره خدشه وارد کرد. می توان خلاف اماره ها را به گونه های مختلفی همچون اقرار ذی نفع، نکول از سوگند، سند، شهادت و اماره های قضایی اثبات کرد اما در پاره ای قوانین، دلیل های اثبات خلاف، منحصر در وسایل خاصی شده است مثلاً دعاوی کم اهمیت را با شهادت نیز می توان اثبات کرد. این در مورد اماره های ساده است اما اثبات خلاف اماره های مطلق در هیچ صورتی جایز نیست حتی اگر کسی که اماره به نفع اوست اقرار نماید که مفاد اماره با واقعیت تطبیق نمی‌کند. ^[۸۴]

۲-۲-۵-۲-۳٫اماره قضایی

اماره قضایی به معنای آن است که قاضی، امر مجهولی را از یک امر معلوم در دعوایی که نزد او مطرح است، استنباط کند و این استنباط در تمام مواردی که اماره قانونی مطلق وجود ندارد، امکان پذیر است. ماده ۱۳۲۴ ق.م در تعریف اماره قضایی آورده است:«اماراتی که به نظر قاضی واگذار شده عبارت است از اوضاع و احوالی در خصوص مورد و در صورتی قابل استناد است که دعوی به شهادت شهود قابل اثبات باشد یا ادله دیگر را تکمیل کند». امارات قضایی را قانون تأسیس ننموده بلکه به صلاحدید دادرس واگذار شده اند. دادرس از طریق برخی «نشانه ها» کوشش می کند با استنتاجی کم و بیش طولانی، نسبت به واقعیت امر مورد ادعا تصمیم گیری نماید

۲-۱۷-۳٫ نگرش جامعه
اگر این تصور در کل جامعه وجود داشته باشد شایستگی مبنای پیشرفت نیست. این گمان ایجاد خواهد شد که اجرای نظام ارزیابی در یک سازمان کاری بیهوده است.
۲-۱۷-۴٫ خطای انسانی
ارزیابی کنندگان هر چه بخواهند کار ارزیابی خود را با دقت انجام دهند، ممکن است دچار خطاهایی گردند. این خطا ها عبارتند از:
خطای هاله ای: اگر ارزیابی کننده تمام ویژگی های مورد سنجش را با توجه به یک ویژگی مثبت یا منفی ارزیابی کند دچار خطای هاله ای شده است.
خطای سهل گیری: اگر ارزیابی کننده ای، عملکرد کارمندی را که متوسط بوده خوب و کارمندی که ضعیف بوده متوسط ارزیابی کند دچار خطای سهل گیری شده است.
خطای تمایل به مرکز: یعنی نمرات کارکنان، همه نزدیک به نقطه میانی است.
خطای تأخیر: اگر ارزیابی کننده نمره کارمند را بر اساس عملکرد ماه یا هفته آخر دوره ارزیابی تعیین کند دچار این خطا شده است به بیان دیگر نمرات تحت تأثیر عملکرد اخیر مرئوس قرار می گیرد.
این خطاها عمدتاً به لحاظ پیچیدگی انسان و ضعف ابزارهای موجود در طرح ارزیابی، به وجود می آیند.
۲-۱۷-۵٫ وضعیت سایر سیستمها
هر سازمانی دارای نظام های متعددی است و ارزیابی تنها یکی از این نظام هاست. نظامهای مهم دیگر عبارتند از استخدام، ترفیعات جابجایی، آموزش، حقوق و مزایا، سازماندهی و تشکیلات.
اگر این نظامها بدون ضابطه بوده و ارتباطی با ارزیابی نداشته باشد، افراد نسبت به اثر بخشی برنامه ارزیابی دچار تردید خواهند شد.
۲-۱۷-۶٫ وقتگیر بودن
برخی از مدیران تصور می کنند طرح های ارزیابی وقت آنها را خواهد گرفت. در حالی که شواهد نشان می دهد حتی اگر فرم ارزیابی تک صفحه ای در اختیار آنان قرار گیرد از تکمیل آن امتناع می ورزند.
۲-۱۷-۷٫ تاریخچه سازمان
اتفاقاتی که درون یک سازمان رخ می دهد معمولاً به دنبال خود اعتقادات و فرهنگ خاصی را در سازمان به وجود می آورد. فقدان یک نظام مدون و یا شکست برنامه های ارزیابی پیشین می تواند این اعتقاد را در فرد به وجود آوردکه برنامه های ارزیابی بی فایده و وقت گیر هستند، بنابراین نداشتن یک نظام ارزیابی بهتر از وجود آن است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۱۷-۸٫ اعتقاد غلط
یکی از اعتقادات غلطی که به طور ناخواسته مورد عمل قرار می گیرد این است که ارزش ماشین آلات و تجهیزات بیش از انسان هاست. در جایی که مدیران، اجرای برنامه ها مفصل و وقت گیرP.M را برای اجرای عملکرد بهتر ماشین آلات ضروری می پندارند، جای تعجب است که وجود چنین برنامه هایی را برای انسانها غیر ضروری یا وقت گیر تلقی کنند. نیاز به استدلال ندارد که انسانها ارزشمندترین و هسته ای ترین عنصر و منبع سازمانی هستند. پرداختن و صرف وقت برای آنها هرگز امری بیهوده و غیرضروری نخواهد بود و اثرات مستقیم و غیر مستقیم آن به نحو بارزی در کارآیی افراد و بهره وری واحدها ظاهر خواهد گردید.
۲-۱۷-۹٫ آموزش نامناسب
فقدان آموزش مناسب به خصوص در زمینه های تعیین معیارهای ارزشیابی عملکرد و اداره جلسات ارزیابی(همان، ۱۱۹-۱۲۱).
۲-۱۸٫ ارزیابی عملکرد و بهره وری
بهره وری از شاخص های عمده ارزیابی عملکرد سازمان محسوب می شود. امروزه درست انجام دادن کارها به تنهایی مهم نیست، بلکه انجام کارهای درست مطرح است. بهره وری به مفهوم شاخص درست انجام دادن کارهای درست، ‌وضعیت سازمان را در موقعیت های گوناگون و با توجه به عوامل بیرونی و درونی اندازه گیری کرده و مدیران را در رسیدن به اهداف سازمان هدایت می نماید(پایموند^[۵۷]، ۲۰۰۲: ۳۶).
بهره وری در درجه اول یک دیدگاه فکر ی است و هدف آن بهبود مستمر وضع موجود در سازمان می با شد. هدف از بخش
بهره وری می تواند موارد زیر باشد:

1. 1. ارزیابی عملکرد سازمان : از مؤثرترین ابزارهای تحلیلی برای مقایسه و سنجش سازمان، معیار بهره وری است. به وسیله این معیار می توان عملکرد بخش های مختلف رادر مقایسه با یکدیگر مورد ارزیابی قرارداد. معیار مزبور امکان مقایسه عملکرد سازمان را با سازمان های رقیب فراهم می آورد.

1. 1. برنامه ریزی اقتصادی: منجر به تخصیص بهینه منابع می شود.

1. 1. ارزیابی سیاست های اقتصادی:‌ مثل اندازه گیری بهره وری دررابطه با اشتغال و عدم اشتغال، رابطه بهره وری با
      درآمدها ی واقعی و سطح زندگی و غیره…(همان، ۳۶).

۲-۱۹٫ شاخصهای ارزیابی عملکرد
شاخصهای ارزیابی عملکرد باید ویژگی های زیر را دارا باشند:

• • قابل اعتماد و پایا باشند؛ یعنی اندازه گیری شاخص در زمان های متفاوت کم و بیش، نتایج یکسانی را عاید سازند.

• • تفاوت هایی که از نظر عملکرد میان کارکنان وجود دارد را تشخیص داده، افراد را از یکدیگر مجزا نمایند.

• • متصدی شغل قدرت تاثیر گذاری بر آنها را داشته باشد.

• • برای کسانی که به وسیله آنها ارزیابی می شوند، قابل قبول باشند.

• • ارتباط مستقیم با شغل داشته باشند(ابیلی، ۱۳۸۱: ۱۶).

۲-۲۰٫ مراحل ارزیابی عملکرد
مراحل ارزیابی عملکرد کارکنان سازمان به قرار زیر اند:

1. 1. هدف از ارزیابی عملکرد معین می شود.

1. 1. با توجه به استانداردهای شغلی، به فرد تفهیم می شود که چه باید بکند و چه انتظاری از او می رود.

1. 1. عملکرد واقعی فرد در شغل اندازه گیری می شود.

1. عملکرد واقعی فرد با استاندارهای عملکرد مقایسه می شود.

مهاجرت داخلی: هرگونه جا بجایی و تغییر دائمی یا نیمه دایمی مسکن و محل اقامت را در داخل قلمرو جغرافیایی یک کشور، مهاجرت داخلی می نامند (زرقانی و موسوی، ۱۳۹۲: ۱۲). این جا بجایی ها می تواند از مناطق روستایی به شهری، از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و یا بر عکس آن صورت پذیرد. مهاجرت در محدوده مرزهای یک کشور به عنوان مهاجرت درون مرزی یا داخلی قلمداد می شود که همانند مهاجرت خارجی به دو گروه مهاجرت داخلی اجباری و مهاجرت داخلی داوطلبانه تقسیم شده اند. مهاجرت داخلی از هر نوع (داوطلبانه و یا اجباری) که باشد دارای انواع گوناگونی است. که در اینجا به چند نمونه اشاره می نماییم:
مهاجرت ادواری روستا به روستا: مانند مهاجرت سنتی پیشه وران یا مهاجرت نیروی کار به مناطق تجاری ـ کشاورزی برای فعالیت های فصلی و یا مهاجرت کوچی ها(در افغانستان) و کسانی که مالداری(گاو، گوسفند) دارند، در فصل تابستان، همراه رمه یا گله (گوسفندان) خود، در کوه پایه ها (ییلاق) رفته و در فصل زمستان دوباره به جایگاه اصلی خود بر می گردند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مهاجرت ادواری روستا به شهر: مانند مهاجرت فصلی روستاییان که بیشتر در فصل زمستان، به شهرها بخاطر گارگری مهاجرت می کنند. زیرا در فصل زمستان، کارهای کشاورزی کاهش می یابد و نیروی کار روستا بیکار هستند. در این نوع مهاجرت، فرد مهاجر پیوند خود را به طور کامل با روستا حفظ می کند. مهاجرت دایمی روستا به شهر؛ مهاجرت دایمی روستا به روستا: مانند انتقال توزیع جمعیت در اثر تخریب محیطی یا عدم امنیت دراز مدت غذایی و…؛ مهاجرت انبوهی اضطراری (اجباری): مانند واکنش کوتاه مدت بحران شدید امنیت غذایی و …
مهاجرت خارجی: هر گونه مهاجرت در ماورای مرزهای یک کشور را مهاجرت خارجی می نامند (اصلانی، ۱۳۸۸، ۶۰). در مهاجرتهای خارجی و بین المللی، فرد مهاجر از مرزهای سیاسی یعنی مرز بین کشورها عبور کرده و در کشور جدیدی ساکن می شود.
۲-۶-۴- مهاجرت فردی و گروهی
مهاجرت گروهی: افرادی مختلفی که در اثر فشارهای سیاسی از سوی حکومت ها، حوادث ناگوار طبیعی و … به صورت دسته جمعی و گروهی، از منطقه اصلی خود مهاجرت می کنند. سه دوره مهاجرت دسته جمعی مردم افغانستان که در اثر جنگ های خارجی و داخلی رخ داده بود، از جمله مهاجرت های گروهی به شمار رفته است.
مهاجرت فردی: به جابجاییهای افراد به صورت انفرادی، خانواری یا تعدادی از اعضای خانوارها با هم، اطلاق می شود. (زنجانی، ۱۳۹۲، ۱۵). موضوعی که بیشتر مورد توجه این تحقیق قرار دارد، مهاجرت های فردی افغان ها به ایران است، که در یک دهه اخیر، روند آن افزایش یافته و برای بسیاری از خانواده های فقیر افغان، فرستادن یکی از پسران و یا مرد خانه به ایران، جهت تأمین معیشت زندگی، معمولاً رسم گردیده است. یکی از عمده ترین شرایط ایجاد کننده مهاجرت، نگرش مثبت نسبت به آن یا در مرحله بالاتر ایجاد شوق به مهاجرت در میان نیروهای فعال جامعه است که می تواند زمینه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی زیادی داشته باشد. بر همین اساس، مهاجرت فردی اکثراً بر حسب انگیزه افراد صورت می گرید. عوامل زیادی وجود دارند که به افراد جامعه انگزه ایجاد می کنند. این عوامل ایجاد کننده ی انگیزه، باعث مهاجرت افراد از یک منطقه به منطقه دیگر می شوند. از جمله ی این عوامل می توان به تحصیلات، انتقال شغلی، عوامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، طبیعی و…. اشاره نمود. به صورت عموم عوامل دافعه در کشور مبدأ و عوامل جاذبه در کشور مقصد باعث ایجاد انگیزه در فرد مهاجر می گردد.
۲-۶-۵- مهاجرت بر حسب قانونی و غیر قانونی بودن
مهاجرت قانونی: در این نوع مهاجرت، افراد مهاجر، چه در هنگام ورود به کشور مقصد و چه در زمان خروج از آن، در جهت نظرات و سیاستهای دولتها قرار دارند و بر اساس خواست آنها، تعداد، مدت اقامت و خصوصیات شغلی این گونه مهاجرین معین می شود و فرد مهاجر، دارای مجوز و اقامت رسمی از طرف کشور میزبان است.
مهاجرت غیر قانونی: مهاجرتی که فرد در آن مجوز ورود به یک کشور را ندارد و یا تاریخ مجوز اقامت آن به پایان رسیده است و به صورت قانونی نمی تواند به آن کشور زندگی کند. در مهاجرت غیر قانونی، بیشتر عوامل اقتصادی ـ اجتماعی تأثیرگذار است. امروزه روند مهاجرت غیر قانونی در جهان، بخصوص مهاجرت جوانان به کشورهای توسعه یافته رو به افزایش است. طبق برخی آمارها، صدها هزار مهاجر افغانی که به صورت غیر قانونی در ایران مشغول به کار هستند، از جمله ی این نوع مهاجرت به شمار می روند.
۲-۶-۶- مهاجرت از نگاه حقوقی
این نوع مهاجرت بیشتر بستگی به سیاست کشور میزبان دارد، که در چه صورتی افراد مهاجر را قانونی و در چه صورتی غیر قانونی معرفی نماید. در صورتی که کشور میزبان مرزهای خود را کنترل نماید، افراد مهاجر به صورت قانونی وارد آن کشور می شوند و این افرادی که به صورت قانونی وارد شده و دارای مجوز رسمی اقامت هستند، از لحاظ حقوقی به عنوان مهاجرین قانونی شناخته می شوند. ولی در صورت عدم کنترل مرز، وقتی افراد مهاجر به صورت غیر قانونی وارد آن کشور شدند و از طرف آن کشور نیز برای این افراد مجوز اقامتی صادر نگردیده باشد، از نظر حقوقی، به عنوان مهاجرین غیر قانونی به حساب می روند. همچنین گاهی برخی افراد در کشور مقصد، دارای مجوز قانونی هستند، ولی مجوز آنها به دلایلی (عدم تمدید و….) از طرف کشور میزبان باطل اعلام شده باشد و دیگر برای آنها اجازه ی اقامت در آن کشور داده نشود، در این صورت نیز، این افراد ، از نگاه حقوقی غیر قانونی به حساب می روند. حضور مهاجران در جامعه میزبان، بر حسب قانونی یا غیر قانونی بودن، از نگاه حقوقی به انواع مختلف دسته بندی شده است، که در اینجا به صورت نمودار بیان نموده ایم:
شکل ۲-۱: انواع مهاجرت از نظر حقوقی
منبع: اندرایس^[۲۶] و توماس^[۲۷] ،(۱۹۹۸)؛ به نقل از زرقانی و موسوی، ۱۳۹۲، ۱۱٫
۲-۷- تاریخچه مهاجرت افغانستانی ها به ایران
سابقه مهاجرت مردم افغانستان به ایران که در ابتدا عمدتاً ناشی از مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بود، به قرن نوزدهم برمی گردد که همواره به صورت فردی یا گروهی به کشورهای همسایه مهاجرت می کردند. افغان های شیعه طی قرون متمادی برای زیارت به ایران می آمدند. ولی اولین جابجایی دسته جمعی افغان ها به ایران به دهه ۱۸۵۰ میلادی باز می گردد که طی آن ۵۰۰ خانوار هزاره به ایران مهاجرت کردند و در جم و بخراز ساکن شدند. همچنین در حدود ۱۵۰۰۰ خانوار افغانی (تقریباً ۱۶۸۰۰۰ نفر) طی سال های ۱۸۸۰ تا ۱۹۰۳ در تربت جام استان خراسان مستقر شدند. این تعداد حدود ۹۰ درصد جمعیت محلی را در بر می گرفت(موسوی، ۱۹۹۷: ۱۴۸؛ محمودیان، ۱۳۸۶: ۴۸؛ محمودیان و دیگران، ۲۰۰۸: ۴؛ صفری و دیگران، ۲۰۱۳: ۲۴). اما مهاجرت عمده ی افغان ها به ایران در نتیجه اشغال این کشور توسط شوروی سابق، طی سال های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۸ اتفاق افتاد. در اثر این حمله، حدود ۵/۲ میلیون افغانی به ایران مهاجرت کردند( کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، ۲۰۰۴: ۹). بنابر نوشته جانسون «از زمان تجاوز شوروی به افغانستان، جنگ در آن کشور باعث شد که بیش از ۶ میلیون نفر از مردم، از طریق مرزها به ایران یا پاکستان بگریزند. قبل از هجوم آوارگان به ایران ۶۰۰ هزار افغانی در آنجا کار می‌کردند که در اثر رونق ناشی از ترقی ناگهانی بهای نفت به ایران کشانده شده بودند. آوارگان با بهره گرفتن از روابط خود در شهرها و روستاها مستقر شدند و با مردم بومی عجین گشتند؛ … درنهایت احتمالاً دو میلیون و هشتصد هزار آواره در ایران گرد آمده بودند. در حقیقت، سازمان‌های غیر دولتی و کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل به جز از طریق تأمین تعداد محدودی کمک، هیچ ارتباطی با آنها نداشتند، در حالی که دولت ایران به طور کلی مسئولیت آوارگان را به دوش گرفته بود و از آن زمان بیش از یک میلیون نفر به افغانستان مراجعت کردند، بسیاری از آنها نه از روی رغبت بلکه تحت فشار حکومت ایران به افغانستان بازگشتند» (جانسون ۱۳۸۱: ۷۰). بعد از خروج ارتش شوروی از افغانستان در سال ۱۳۶۸ بسیاری از مهاجرین به افغانستان باز گشتند اما این بازگشت، با شروع جنگ و ناآرامی های داخلی متوقف شد. جنگ های داخلی موج جدیدی از مهاجرت افغانها به ایران را موجب شد. مهاجران جدید عمدتاً از شهرها و متعلق به طبقات اجتماعی متوسط و تحصیل کرده بودند. این افراد در ایران تحت عنوان پناهندگان طبقه بندی شدند. با سقوط دولت مرکزی در سال ۱۳۷۱، در حدود ۴/۱ میلیون افغانی از ایران خارج شدند(جانسون، ۱۳۸۱: ۷۰). موج بعدی مهاجرت افغان ها به ایران بعد از به قدرت رسیدن طالبان طی سال های ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۰ اتفاق افتاد. بعد از سقوط طالبان در سال ۱۳۸۰، قراردادی سه جانبه برای بازگشت افغان ها به کشور خود، بین ایران، افغانستان و کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل امضا شد. بر اساس داده های طرح آمایش۱۳۸۴ از مهاجرین افغانی در ایران، تا اوایل سال ۱۳۸۵، در حدود ۵/۱ میلیون مهاجر افغانی به افغانستان باز گشتند.
جدول شماره ۲-۳: تعداد مهاجرین افغانی در ایران طی سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۸۵ را نشان می دهد.

سال

تعداد

سال

تعداد

۱۳۵۹

۲۰۰۰۰۰

۱۳۷۳

۱۶۲۳۳۳۱

۱۳۶۰

۵۰۰۰۰۰

۱۳۷۴

۱۴۲۹۰۳۸

۱۳۶۱

۸۰۰۰۰۰

۱۳۷۵

۱۴۱۴۶۵۹

۱۳۶۲

۱۲۰۰۰۰۰

۱۳۷۶

۱۴۱۱۷۵۹

ادبیات تحقیق

۲-۱- پیشینه تحقیق

بررسی پیشینه پژوهش، نه تنها پژوهشگر را از نظر تشخیص و تعریف متغیرها و عملیاتی کردن آنها، بلکه در تشخیص و چگونگی ارتباط متغیرهایی که هم از لحاظ مفهومی و هم از لحاظ علمی مهم است را یاد می‌دهد.
هدف از گنجاندن بخش پیشینه تحقیق عبارتست از:
۱- برقراری ارتباط منطقی میان اطلاعات پژوهشهای قبلی با مساله تحقیق
۲- آشنایی با چارچوب نظری و یا تجربی مساله تحقیق
۳- آشنایی با روش های تحقیق مورد استفاده در پژوهشهای گذشته.
(خاکی، ۱۳۸۲، ۱۶۸، ۲۷)

۲-۱-۱- پیشینه تحقیق در سطح جهان

افت تحصیلی یکی از مشکلاتی است که معمولاً نظامهای آموزشی و پرورشی جهانی با آن دست به گریبانند و در حقیقت آفتی است که به محصول آموزشی و پرورشی کشورها لطمه می‌زند و کارایی و بهره وری^[۳] نظامها را با نقصان روبرو می‌سازد.
یک بررسی انجام شده در ایالات متحده امریکا نشان می‌دهد که سه دسته از عوامل مهم در ترک تحصیل دانش آموزان دخالت داشته است.
۱- عوامل مربوط به درون مدرسه شامل ضعیف بودن در درس، عدم سازگاری معلم با پسران، اخراج شده، مردود شدن و به درد نخوردن مدرسه برای دانش‌آموزان

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲- حاملگی زودرس برای دختران ( که البته مشخص نشده است در درون مدرسه بوده است یا خانواده یا در جامعه) و ازدواج و تشکیل خانواده برای دختران و زندگی با یکی از والدین
۳- مسائل اقتصادی شامل اشتغال به کار دانش‌آموزان، تعهدات اقتصادی در خانواده برای دانش‌آموز خصوصا برای پسران. (صفوی ۱۳۶۵ ،۴۵)
هافمن در سال ۱۹۸۹ با تحقیقی در مورد اشتغال مادران و وضعیت فرزندان، خاطر نشان می‌سازد که دختران مادران شاغل از پیشرفت تحصیلی و سازگاری اجتماعی و استقلال بیشتری برخوردارند.
همچنین پسران مادران شاغل در مقایسه با پسران مادران غیرشاغل از سازگاری اجتماعی و استقلال بالاتری بهره‌مندند.در خانواده‌های بسیار فقیر پسران مادران شاغل در آزمونهای شناختی و هوشی نمرات بالاتر از پسران مادران غیرشاغل دارند در ضمن مادران طبقه متوسط نسبت به مادران طبقات پایین‌تر، می‌توانند معلم بهتری برای فرزندان خود باشند و تحریک ذهنی گسترده‌‌تری برای آنها فراهم سازند. در مورد اثرات تلویزیون در وضعیت تحصیلی فرزندان، دو محقق به نام فیلیپ نیومن و باربارانیومن با فرا تحلیل یا تحلیل نتایج ۲۳ تحقیق، عنوان می‌کنند که پیشرفت تحصیلی در میان کودکانی که در هفته، ۱۰تا۱۵ ساعت تلویزیون تماشا می‌کنند در بالاترین حد است (در مقایسه با کودکانی که کمتر از ۱۰ ساعت تماشا می‌کنند) و سپس با افزایش تماشا از ۲۰ تا ۴۰ ساعت در هفته، میزان پیشرفت تحصیلی به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. در هندوستان هم بر اساس گزارش گروه مشاوران یونسکو( ۱۳۶۹، ترجمه مشایخ) دانش‌آموزان بیشتر به علت کمبود لباس و عدم امکانات و شهریه ترک تحصیل می‌‌کنند. بر اساس آمار منتشره، ۳۰ درصد ترک تحصیل زنان یا دختران بر اثر عدم علاقه والدین به تحصیل آنها بوده است. در مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز(پاییز سال ۷۲-۷۱) آمده که : در پژوهشی که در انگلستان صورت گرفته است، نشان داده شده که شغل پدر به عنوان شاخص طبقه اجتماعی، بالاترین همبستگی را با پیشرفت تحصیلی در تمام سطوح پیش دانشگاهی داشته است.(حاجی‌زاد،۱۳۸۲، ۷۱ الی ۶۸)
البته برخی از راهبردهای موفقیت‌آمیز در کشورهای آسیا و اقیانوس آرام ظهور جنبش‌هایی برای مبارزه با «افت تحصیلی» بیان خواهد شد.

۲-۱-۲- پیشینه تحقیق در ایران

در ایران در زمینه افت تحصیلی تحقیقات و پژوهشهای زیادی در استانها و شهرهای مختلف صورت گرفته است و این نشانگر جدی بودن مسأله فوق است که اذهان غالب اندیشمندان، خصوصا مسئولین آموزش و پرورش را به خود جلب کرده است. در این قسمت به عنوان نمونه، چند مورد از پژوهشهای انجام شده که در پایان‌نامه‌ها آمده است آورده خواهد شد:
مرضیه وفادار مرادی در سال ۱۳۷۷ تحقیق به نام بررسی نگرش دبیران و دانش‌آموزان نسبت به عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش‌آموزان در نظام جدید آموزش متوسطه در دبیرستانهای دخترانه مشهد انجام داده است این پژوهش در پی شناخت عوامل مربوط به ساختار و محتوای نظام جدید آموزش متوسطه بوده که زمینه لازم را برای افت تحصیلی دانش‌آموزان فراهم کرده است. فرضیه‌هایی که بدین منظور تدوین شده، عبارتند از:
۱- بین شیوه‌های برنامه‌ریزی دروس در نظام جدید آموزش متوسطه و افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.
۲- بین تغییرات مکرر آیین نامه‌ها و دستورالعملهای اجرایی نظام جدید آموزش متوسطه با افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.
۳- بین حجم زیاد و سنگین دروس با افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.
۴- بین شیوه‌های سنتی تدریس و افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.
۵- بین عدم تمایل دانش‌آموزان ضعیف نسبت به ادامه تحصیل در شاخه کارودانش و فنی‌وحرفه‌ای با افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.
نتایج این تحقیق نشان داده است که غیر از فرضیه دوم، بقیه فرضیه‌ها تأیید شده است.
نمونه‌گیری در این پژوهش با بهره گرفتن از روش نمونه‌گیر تصادفی خوشه‌ ای انجام شده و روش به کار رفته در این تحقیق از نوع پیمایشی بوده است. جامعه آماری این پژوهش متشکل از کلیه دبیران شاغل در دبیرستانهای دخترانه نظام جدید و کلیه دانش‌آموزان دختر مشغول به تحصیل در این دبیرستانها که حداقل ترم چهارم و بیشتر بوده و در یک یا چند درس افتاده‌اند و همچنین برای مستند‌سازی فرضیه‌های تحقیق از آزمون مجذور کا (خی دو) استفاده شده است.(وفادار مرادی، ۱۳۷۷، ۶۷)
پژوهش دیگری توسط بهرام مجیدی در سال ۱۳۷۵ در شهرستان میانه صورت گرفته که موضوع آن، بررسی رابطه بین برخی از ویژگیهای اجتماعی- اقتصادی خانواده با موفقیت و افت تحصیلی دانش‌آموزان سوم راهنمایی شهرستان میانه است. پژوهش حاضر که به روش پیمایشی انجام شده، از روش همبستگی برای بررسی رابطه میان متغیرها استفاده شده است. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان سوم راهنمایی شهرستان میانه در سال تحصیلی ۷۵-۷۴ بوده است و از بین جامعه آماری، تعداد ۳۶۰ نفر از دانش‌آموزان(۱۸۰ دانش‌ آموز موفق و ۱۸۰ دانش‌آموز ناموفق) به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. تعداد ۱۷۴ نفر در گروه موفق و تعداد ۱۶۴ نفر در گروه ناموفق به پرسشنامه‌ها پاسخ دادند. اطلاعات گردآوری شده به صورت جداول متعدد ارائه و از آزمون همبستگی مجذور‌کای و ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که : بین سواد پدر، سواد مادر، درآمد خانواده، شغل پدر، تعداد اعضاء خانواده با افت تحصیلی فرزندان رابطه وجود دارد. امّا بین محل سکونت والدین، اشتغال مادر، چندمین فرزند خانواده بودن با افت تحصیلی فرزندان رابطه معنی‌داری وجود ندارد. (مجیدی، ۱۳۷۵ ،۶۸)
حسن دلاکه در سال ۱۳۸۰ تحقیقی تحت عنوان «تحلیل عوامل موثر بر دانش‌آموزان در معرض افت تحصیلی از دیدگاه معلمان مدارس ابتدایی تهران» انجام داده است در این تحقیق ۷ عامل مهم یعنی، آموزشی، رفتاری، اجتماعی، اقتصادی، خانواده، حضور تکرار پایه در یک سال که بر دانش‌آموزان در معرض خطر افت تحصیلی موثر هستند تحلیل شده است. در این تحقیق آمده است: به نظر معلمان بهترین راهبردهای جلوگیری از شکست تحصیلی راهبردهای آموزشی است. با بررسی تحقیقات اخیر موثرترین ویژگیهای دانش‌آموزان در معرض خطر افت تحصیلی شناسایی شد. (دلاکه، ۱۳۸۰ ،۸۴)
تذکر: با مراجعه نگارنده به بخش تحقیقات و کتابخانه شهرستان ساری که مرکز استان مازندران است و با بررسی بیش از ۲۰ پایان‌‌نامه در مورد افت تحصیلی، مشخص شده است که غالب آنها جنبه روان‌شناختی داشته و در حد کارشناسی است و محققان آنها غالبا از رشته مشاوره و علوم تربیتی بوده‌اند و پایان‌نامه‌ای که بادیدگاه جامعه‌شناختی نوشته شده باشد به چشم نخورد.
ارتباط نگرش با رفتار نیز همواره مورد توجه پژوهشگران علوم اجتماعی بوده است. نجفی‌زند(۱۳۷۰)
در تحقیقی تحت عنوان: بررسی نگرش معلمان نسبت به موقعیت آموزشی (روابط معلم-شاگردی) و میزان موفقیت آنان از نظر دانش‌آموزان و مدیران نتیجه می‌گیرد که:
۱) نگرش معلمان با روابط معلم و شاگردی در کلاس و همچنین با نحوه عملکرد آنان در محیط آموزشگاه و در رابطه با همکاران و مسئولان و نمودهای رفتاری که دال بر علاقمندی به امر تدریس است، همبستگی معنادار نشان می‌دهد.
۲)میان نگرش معلمان نسبت به دانش‌آموزان با ارزشیابی دانش‌آموزان و مدیران از میزان کارآیی آنان رابطه معنادار وجود دارد.
۳)معلمانی که زن هستند و یا در دوره ابتدایی تدریس می‌کنند در مقایسه با معلمان مرد، آنهایی که در دوره راهنمایی تدریس می‌کنند، نسبت به دانش‌آموزان از نگرش مثبت‌تری برخوردارند.
۴)علاوه بر ارتباط نگرش معلمان با عملکرد آنان در محیط آموزشگاه، میان نگرش آنان نسبت به دانش‌آموزان با ارزشیابی دانش‌آموزان و مدیران از میزان کارآیی آنان نیز رابطه معنادار مشاهده گردیده است. (ساکی، ۱۳۷۳ ،۱۳۱-۱۳۰)

۲-۲- مفهوم آموزش و پرورش

«مطالعه تحول معنای Education ^[۴]در زبانهای مغرب زمین نیز آموزنده است. ریشه این لغت که در زبان فارسی به «تربیت»، «تعلیم و تربیت»،«پرورش»و «آموزش و پرورش» ترجمه می‌شود، در زبان لاتین به معنی کشت نباتات، پرورش حیوانات، تغذیه و تعلیم اطفال به کار رفته است. باید اضافه شود که تا حدود نیمه قرن هفدهم آکادمی فرانسه، تربیت آدمی را فقط در معنای تعلیم او به کار می‌برده است.«مراقبت از تعلیم اطفال اعم از اینکه متوجه تمرین روح یا ورزش جسم باشد» امّا لیتره بین عمل (پرورش کودک و نوجوان) و نتایج آن (عادت مکتسبه) فرق قائل می‌شود. در نظر او کسب عادت فکری چیزی و توسعه خصایل اخلاقی چیز دیگر است.»(شکوهی، ۱۳۷۵، ۲۱)
امّا کلمه Education در حال حاضر در ادبیات مربوطه در سطح بین‌‌‌اللملی به چهار معنا به کار می‌رود: به معنای موسسه یا نهاد(الف)، به معنای عمل یا تأثیر (ب)، به معنای محتوا (ج)، به معنای نتیجه یا محصول (د).
-تعلیم و تربیت به معنای موسسه یا نهاد، به مجموعه ساختهایی اطلاق می‌شود که در زمان معینی در یک کشور یا در گروهی از کشورها، غایتشان تربیت افراد ملت است، طبق مقررات بیش و کم دقیقی کار می‌کنند در لحظه معینی از تاریخ خصوصیات نسبه ثابتی دارند.
-عنوان عمل یا نفوذ متأثر از تعریفی است که در آغاز قرن حاضر (۱۹۱۱) دورکیم از تعلیم و تربیت کرد و از این طریق طرز فکر تربیتی چندین نسل از مربیان را تحت تأثیر قرار داد.
-در معنای محتوا در اولین تقرب برآنچه «برنامه» نامیده می‌شود منطبق است. برنامه غالبا و تقریبا منحصرا به مجموعه‌ای از معارف کسب کردنی راجع است. امّا تعلیم و تربیت به معنای علمی از مفهوم برنامه هم فراتر می‌رود.
-تعلیم و تربیت به عنوان «محصول» اثری است که در چهارچوب تعلیم و تربیت به معنای «نهاد» و از طریق توسل به تعلیم و تربیت در معنای «محتوا» بر تعلیم و تربیت به معنای«عمل و تأثیر» مترتب می‌شود و شایستگی و کارآیی فارغ‌التحصیلان نظام آموزشی مبین آن است. (همان،۲۶-۲۵)
پستالزی^[۵] مربی و روانشناس تربیتی اواخر قرن۱۸ و اوایل قرن ۱۹ و بانی آموزشگاههای نو می‌گوید:
«تربیت عبارتست از رشد طبیعی، تدریجی و هماهنگ کلیه استعدادها و نیروهای موجود و مکتوم در انسان»
هربارت^[۶] مربی و فیلسوف آلمانی اوایل قرن ۱۹ می‌گوید:
«تعلیم و تربیت عبارتست از مراقبت از کودک و تعلیم معلوماتی که او را صاحب هنر و مهارت و فضیلت و تقوی نماید و هدف از این تبلیغات باید دستیابی به کمال شخصیت یعنی اعتدال و هماهنگی جسم و روح را فراهم سازد»
فروبل^[۷] مربی بزرگ آلمانی قرن ۱۹ به تبعیت از فلسفه طبیعت دوستی یا ناتورالیسم رومانتیک روسو و نظریات پستالزی معتقد است که فلسفه تربیت همان «رشد و تکامل نیروها و استعدادهای بالقوه موجود در نهاد آدمی است» وی معتقد است که مراحل مختلف رشد از یکدیگر جدا و متمایز نیستند و این همان نظر « ژان ژاک روسو» در کتاب معروف امیل است. زیرا ژان ژاک روسو که منبع الهام پستالزی، هربات و فروبل بود، تربیت را رشد نیروهای طبیعی فردی طفل می‌داند که آموزش و پرورش باید خود را با قوای طبیعی و استعدادهای ذاتی و متفاوت کودکان سازگار سازد. به عبارت دیگر روسو معتقد است که توجه به علائق و تمایلات طبیعی و کنجکاوی و حرکات و فعالیت طفل باید محور آموزش و پرورش واقع گردد. (نیک‌زاد، ۱۳۷۵، ۱۱الی ۷)
امّا دورکیم^[۸] جامعه‌شناس معروف فرانسه که یکی از مراجع بزرگ «تعلیم و تربیت » می‌گوید:
«تربیت عملی است که نسلهای بزرگسال بر روی نسلهایی که هنوز برای زندگانی اجتماعی پخته نیستند انجام می‌دهند و هدف آن این است که در کودک شماری از حالات جسمانی و عقلانی و اخلاقی برانگیزد و پرورش دهد که جامعه سیاسی بر روی هم و نیز محیط ویژه‌ای که فرد به نحو خاصی برای آن آماده می‌شود اقتضاء می‌کنند» از این تعریف چنین بر می‌آید که تربیت اجتماعی کردن روشمند نسل جوان و وسیله‌ای است برای جامعه که با آن کودکان شرایط اساسی بقای خود را فراهم می‌سازد. (دورکیم ، ۱۳۷۶ ،۴۸)
البته دورکیم معتقد است که عمل تربیت که بزرگترها در حق کوچکترها انجام می‌دهند عمدتا بر محور «وجدان جمعی» به منظور اجتماعی بار آوردن افراد لازم‌التعلیم است. (نیک‌زاد، ۱۳۷۵، ۹)
امّا آخرین تعریف از آموزش و پرورش را از دیدگاه دکتر فومنی در اینجا می‌آوریم:

Strategic Culture: Areliable Tool of Analysis for EU Security Development – 17
جولیون هورث در این مقاله اعلام میکند که فرهنگ استراتژیک یک عامل جدید نیست و میتواند در حل تعارضات مبتنی برامنیت اتحادیه اروپا مثمر ثمر افتد . در این ارتباط هورث اقدام به مطالعه رویکردها در این حوزه مطالعاتی کرده و در نهایت به این نتیجه میرسد که توانایی رویکرد اول در تبیین این معضل بیشتر است.
Strategic Culture: European Deficits – 18
اندرو ریمر طرح اولیه این مقاله را از میان صحبتهای خاویر سولانا در راستای وحدت امنیتی، پیدا میکند. ریمر با بررسی و ارزیابی حوزه های خاص مطالعات فرهنگ استراتژیک تلاش میکند متغیرهای مادی و قابل ملموسی را از فرهنگ استراتژیک واحدهای اتحادیه اروپا باز یابد تا بتواند آنها را بعنوان عوامل تشکیلدهنده این فرهنگ در نظر آورد. براساس تحقیقات وی عواملی چون : تاریخچه هدایتکننده، چندجانبهگرایی، هژمونی ، خود انگاره ، تجربیات مشترک تاریخی، نرمها و هنجارها تجربه های نزدیک مثل ۱۱ سپتامبر و در نهایت وضعیت جهان می توانند در ایجاد یک فرهنگ استراتژیک واحد فراملی مثمر ثمر افتد.
EU Strategic Culture: When the Means become End- 19
نورهیم مارتینس در این مقاله اعلام میکند با تمام خدشههایی که بر پیکرۀ حاکمیتها در این اواخر وارد شده است؛ اما موضوع فرهنگ استراتژیک همچنان دارای اثرگذاری در شکلدهی به سیاستهای امنیتی بازیگران بین المللی میباشد. وی بیان میدارد که سند امنیتی اروپا که در سال ۲۰۰۳ به تصویب رسید، اولین گام در تحول یک فرهنگ استراتژیک فراملی در حوزۀ اتحادیه اروپا است؛ که یک روایت استراتژیک از یک مکانیسم اجتماعی است.
۲۰- Nuclear Stratgy and Nation Style
این کتاب که حاصل کار گروهی چند محقق است؛ در ۵ فصل تنظیم شدهاست، هر یک از فصول به مطالعه فرهنگ استراتژیک اتحاد جماهیر شوروی ، فرانسه، بریتانیا و چین می پردازد.
۳-۶: متون مرتبط با فرهنگ استراتژیک ایالات متحده:
توضیح اینکه متونی که در ادامه میآید، دارای قرابت بیشتری با بحث مورد نظر است ، اما به دلایلی چون روش مطالعه و دوره زمانی در بحث هنوز هم لزوم انجام این تحقیق احساس میشود .
Out of wilderness: Prime Time for Strategic Culture -21
کلین گری در این مقاله ریشه مفهوم فرهنگ استراتژیک را از اندیشه های سونتزو پیگیری میکند .گری تلاش میکند حوزه مفهومی فرهنگ استراتژیک را براساس آنچه که یافته های نسل اول گفته میشود را دوباره باز نمائی کند و بوسیله دفاع از این یافته ها رویکرد نسل سوم را به چالش بکشد. مورد پژوهی وی در این اثر استراتژی هستهای ایالات متحده آمریکا است. وی با ارائه ۱۱ نکته، از رهیافت هم نسلی های خود در تبیین استراتژی هستهای آمریکا جانبداری میکند.
Strategic Thoughts for Defence Planner – 22
کالین گری در این مقاله بیان میدارد که آمریکا باید به دنبال طراحی یک نقشه از سیاست امنیتی- نظامی جدید با توجه به تحولات امنیتیاش باشد. برایناساس گری معتقد است که باید در حوزه این کشور مؤلفه های تشکیل دهنده فرهنگ استراتژیک را یافت که از مقبولیت عام برخوردارند. نگاه گری در این مقاله حالتی از روابط بین المللی به خود میگیرد، چرا که وی علل تعمیق اتحاد را نیز در نزدیکی فرهنگ استراتژیک دو طرف یا طرفهای ائتلاف میداند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

-۲۳United Strategic Culture
توماس مانکن در این مقاله تاریخچه فرهنگ استراتژیک را در آثار توسیدید در ارتباط با جنگهای پلوپونزی میباید. اما زمان شکلگیری فرهنگ استراتژیک در آمریکا را مربوط به دورۀ ریگان میداند که ترکیبی از استثناءگرایی، آرمانگرایی لیبرال، جنگ بعنوان قطع سیاست، روش جنگیدن آمریکائی مبنی برجنگ مستقیم و بدون پیچیدگی، رویکرد صنعتی به جنگ و قدرت شلیک است. او اعلام میکند همچنان سلاح هستهای دارای اثرگذاری در فرهنگ استراتژیک آمریکاست.
-۲۴Does America have a Strategic Culture?
بوتی تیموتی در این مقاله به دنبال پاسخ این سوال است : گه چرا آمریکا در زمان جنگ سرد از سلاح هستهای استفاده نکرد؟ وی دلیل را در فرهنگ استراتژیک آمریکا پیگیری میکند و بیان میدارد که در فرهنگ استراتژیک این کشور جنگ زمانی مجوز دارد، که پیروزی قطعی و بلامنازع تضمین شده باشد. چون چنین اطمینانی در رابطه با بهره گرفتن از سلاح هستهای علیه اتحاد جماهیر شوروی وجود نداشت ،پس اقدام به اتخاذ سیاستهای سد نفوذ کردند. آمریکائیها براساس فرهنگ استراتژیک همیشه خواستار نوعی از قطعیت هستند که به خاطر پیچیدگیهای جنگ سرد این امر میسر نبود؛ از این رو از اینکه مستقیما در مقابل شوروی قرار بگیرند، هراس داشتند.
-۲۵Thinking About Strategic Culture
آلستر جانستون در این کتاب اعلام میکند که فرهنگ استراتژیک آمریکا در حالتی از یک اخلاقگرایی عمیق بر محور مسیحیت است. براین اساس مجوز استفاده مجدد از سلاح هستهای را نمیدهد. اما در اتحاد جماهیر شوروی براساس فرهنگ استراتژیک نوعی از جاهطلبی و توسهطلبی استبدادی وجود دارد که حتی مجوز استفاده از سلاح هستهای را هم میدهد. وی رویکرد اول را بخاطر جبرگرایی مورد نقد قرار میدهد و اعلام میکند فرهنگ استراتژیک تنها قابلیت محدود سازی گزینههای استراتژی را داراست.
۲۶ – فرهنگ استراتژیک ایالات متحده آمریکا . مرادعلی صدوقی در این مقاله به بررسی مؤلفه های تشکیل دهنده این فرهنگ فارغ از دوره زمانی خاص پرداخته است. با آن که مقاله در سالهای ابتدایی حادثه ۱۱ سپتامبر نوشته شده است به آن بعنوان یک نقطه عطف فرهنگساز توجه نشده است.
۷- روش شناسی تحقیق:
در این پایان نامه به مهمترین بروندادهای استراتژیک ایالات متحده بعد از ۱۱ سپتامبر توجه میشود. سپس تلاش میشود که مهمترین متغیرهای مؤثر بر فرایند شکلگیری فرهنگ استراتژیک در این دوره را با بررسی مواضع اعلامی و اعمالی رهبران این کشور مورد بررسی قرار دهیم. در این ارتباط سخنرانی های مقامات، اسناد امنیت ملی و گزارش های چهارسالانه وزارت دفاع مورد مطالعه قرار می گیرد. نوع پژوهش علی کفایی است؛ به این معنی که با تکرار موضوعات فرضیه ها در اسناد مورد بررسی به اثبات فرضیه نائل میآئیم.
۸- روش گردآوری داده ها :
داده های این تحقیق به روش کتابخانهای است.
۹ – کاربردهای تحقیق :
با توجه به اینکه تحقیق پیش رو در راستای شناسائی بهتر و بنیادی تر رفتارهای نظامی مبتنی بر هدف ایالات متحده سامان دهی شده است؛ این نوشتار برای موسسات پژوهشی در حوزه ی سیاست خارجی و سازمانهای اجرایی که دست اندرکاران روابط خارجی ایران هستند ، از جمله وزارت امور خارجه کاربرد دارد. این امر با توجه به جاری بودن مذاکرات هستهای در قالب ۵+۱ نیز از اهمیت بسزائی برخوردار است. چنانچه موسسه ناوال آمریکا در همین راستا شناسائی فرهنگ استراتژیک ایران درجهت نتیجه بخشی بهتر دیپلماسی اجبارش را در دستور کار قرار داده است.
۱۰- سازماندهی تحقیق :
این پژوهش در چهار فصل سازماندهی شده است. در فصل نخست به کلیات و مواردی از قبیل طرح مسئله ، پرسش و فرضیه تحقیق، پیشینه پژوهش ، روش و سازماندهی پژوهش پرداخته شده است. در فصل دوم به بررسی چارچوبهای نظری مورد استفاده در این پژوهش میپردازیم. در این خصوص ابتدا، به تاریخچه نظری این مفهوم میپردازیم و رویکردهای متناوب در این زمینه را بیان میداریم.در انتها نیز به مبحث اتاقهای فکر و چگونگی اثر گذاری آنها بر فرهنگ استراتژیک توجه میشود. فصل سوم در واقع نگاه اجمالی بر تاریخ آمریکا از منظر فرهنگ استراتژیک است. که در بازه زمانی ۲۰۰۱-۱۸۶۱ سامان دهی شدهاست. در فصل نهائی ضمن بیان موارد تحول یافته در فرهنگ استراتژیک بعد از واقعه ۱۱ سپتامبر، به بررسی مهمترین متغیرهای مؤثر در این فرهنگ بعد از تحول میپردازیم. و در پایان این فصل به عنوان دستامد این پژوهش، نتیجه گیری نهائی میآید.
فصل دوم:
چارچوب نظری
فرهنگ استراتژیک
مقدمه: فرهنگ استراتژیک، مفهومی تحول یافته
واژهی فرهنگاستراتژیک که در طول دهه های گذشته حجم زیادی از مطالعاتاستراتژیک را به خود اختصاص داده است؛ برای اولینبار در سال ۱۹۷۷ در چارچوب نوشتاری از سوی جک اسنایدر بر محور معرفی استراتژی هستهای شوروی مطرح گردید.(Snader , 1977) وجه نوآورانهی دیدگاه وی به تأکید بر ضرورت بررسی فرهنگ و زمینه فرهنگی این کشور به عنوان آخرین کلید بازگشائی رمز استراتژی هستهای آن مربوط میشد. در روند دیدگاههایی که در خصوص تعریف مفهوم مزبور و عناصر تشکیل دهندهی آن ارائه شده؛ باید از سال ۲۰۰۶ به مثابه نقطه عطف سخن گفت. به عبارت دیگر، به رغم ادبیات گستردهای که تا آن مقطع در خصوص مقولهی فرهنگ استراتژیک ارائه شدهبود؛ کماکان نوعی رکود بر ادبیات مزبور حاکم بود؛ که شاید مهمترین علت آن نیز به عدم وجود یک وفاق عمومی درباره ماهیت آن مربوط میشد. . (Bloomfield, 2012 , :438) و(Howlett,2006 : 4) در سال ۲۰۰۶ همایشی در ارتباط با “موضوع فرهنگ استراتژیک”برگذارشد، تا بتوان در سایهی حضور کارشناسان و متخصصین این حوزه برای پرسشهای بنیادین راجع به ماهیت و چیستی این نوع فرهنگ پاسخی جامع و بلامنازع یافت. برخی مدعیاند که در فضای فکری و الگوی تحلیلی ناشی از گردهمایی مزبور، کمکم گامهای اساسی برای رشد این حوزه مطالعاتی برداشته شد . (Lantis , 2006 : 15-16) پرسشهای بنیادین یاد شده عبارت بود از : اصولا فرهنگاستراتژیک چیست؟ چگونه تولید میشود؟ چگونه اثر میگذارند؟ چگونه باید مطالعه شود؟ با این وصف، ناگفته نماند که همواره مقولهی مورد بحث از ماهیتی ” تکاملگرا” برخوردار بوده ، تا آنجا که برخی نویسندگان در دههی پایانی قرن بیستم به همین ویژگی نیز اشاره کرده و مدعیاند که دامنهی عناصر سازندهی فرهنگ استراتژیک از سطح تحلیل های تک بعدی و ساده انگار که صرفا بر منازعه و تنش میان دوابرقدرت و ملاحظات هستهای آن تمرکز داشت؛ به سوی توجه به دامنهی وسیعی از عوامل مادی و معنوی همراه با آمیزههایی از پیشبینیهای معطوف به منازعات میان بازیگران بین المللی اعم از دولتی و غیر دولتی متحول شده است. (Howlett,2006 :3)
تعریف فرهنگ استراتژیک:
برخی از مهمترین آرائی که در خصوص تعریف فرهنگ استراتژیک ارائه شده ، عبارتند از:

• • لانگهرست فرهنگ استراتژیک را چارچوب منحصربفردی ازعقاید، ایستارها و عملکردها در مورد استفاده از زور معرفی میکند که به صورت دستهجمعی حفظ شده، و به طور تدریجی در مقاطع زمانی خاص به طور بنیادین یا جزئی تغییر میکند. (Longhurst , 2000 : 303)

• • جانستون، فرهنگ استراتژیک را نظام منسجمی از سمبلها (استدلالها، ساختارها، زبان، تمثیل و استعاره…) میداند، که ترجیحات استراتژیکی طولانی مدت و فراگیری را از طریق صورتبندی مفاهیم و نقشها و اثر بخشی نیروهای نظامی در امور سیاسی بین دولتها تجویز میکند. به زعم او فرهنگ استراتژیک نوعی محیط اندیشهای) Ideational Milieu) باید تلقیشود که گزینههای رفتاری را محدود میکند. (Johnston,1995 : 46)

• • جک اسنایدر با یک تعرف تقلیلگرا نسبت به فرهنگاستراتژیک، آنرا مجموعهای از ایدهها، پاسخهای احساسی شرطی، الگوهای رفتاری معمولی که اعضای یک جامعهی امنیتی ملی با توجه به استراتژی هستهای در آن سهیم هستند،ارزیابی میکند. (عبداله خانی،۱۳۸۶: ۲۴۳)

• • توماس برگر نیز فرهنگاستراتژیک را زیر مجموعهی فرهنگ سیاسی قلمداد مینماید و آن را مجموعهای از ارزشها و عقاید فرهنگی میداند که دیدگاه اعضای یک جامعه را در مورد امنیت ملی و نظامیان به عنوان یک نهاد و استفاده از زور در روابط بینالملل تحتتأثیر قرار میدهد. (عسگری،۱۳۸۴ :۵)

• • کن بوث بیان میکند که فرهنگ استراتژیک؛ سنن، ارزشها، ایستارها، الگوهایرفتاری، عادات، سمبلها ودستاوردها و شیوه های خاص انطباق با محیط و حل مسائل و تهدیدات با بهره گرفتن از زور است. (همان)

• • کالین گری فرهنگ استراتژیک را بعنوان ایدهها، گرایشها، عادات و روش های ارجح عملیات که به طور اجتماعی انتقال یافته است،تعریف میکند. (در عین حال وی معتقد است که موارد یاد شده کم و بیش مخصوص یک جامعه امنیتی دارای پایگاه جغرافیایی خاص با یک تجربه ی تاریخی ضرورتاً منحصر بفرد است.) (Garry, 1981:35) همچنین درادامه بیان می-دارد که فرهنگاستراتژیک عبارت است از یک محیط ایستاری و ارزشی که جامعهی امنیتی در آن عمل میکند. ایدهها در مورد جنگ و استراتژی تحت تأثیر جغرافیای فیزیکی و سیاسی، ایدئولوژی سیاسی و مذهبی و تکنولوژی های نظامی خاصی هستند. (Ibid)

چنانچه بیان شد، طی همایشی که در ارتباط با مفاهیم اصلی فرهنگاستراتژیک در بازه زمانی ۲۰۰۶-۲۰۰۵ برگذار شد، تعریف مورد اجماع فرهنگ استراتژیک عبارت از : اعتقادات مشترک، فرضیات و شیوه های رفتار، مشتق شده از تجربیات و روایتهای پذیرفته شده مشترک (کتبی و یا شفاهی ) که هویت فردی و جمعی را شکل میدهند و ابزار و شیوه های مناسب برای دستیابی به اهداف را تعیین میکنند.(Kartchner , 2006, :8)
در پایان توضیحات مربوط به تعریف فرهنگاستراتژیک، شایسته است که به نکتهای در خصوص منشأ این مفهوم نیز اشارهشود. در این زمینه دو دیدگاه وجود دارد : افرادی چون گری، اسنایدر و دافیلد ریشهی تاریخی این نوع فرهنگ را در تاریخ اولیه و عمیق کشورها میدانند که بعنوان ریشه های ثابت و تغییر ناپذیر فرهنگ استراتژیک عمل مینمایند. (Duffield ,1998: 23 ) اما محققان متاخرتری چون آلستر جانستون مدعیاند که فرهنگ استراتژیک علاوه بر اینکه دارای منشائی باستانیاند، اما میتوانند ریشه در تاریخ معاصر و گاه حوادث بسیار نزدیک به لحاظ تاریخی داشتهباشند، آنچه که نقش یک تجربهی موفق یا ناموفق را در تصمیات استراتژیک ایفا کرده است. در خصوص اهمیت این نوع تمایزگذاری، جانستون بر این باورست که پیروی از دیدگاه اول نوعی جبرانگاری را به ارمغان میآورد. (Johnston,1995 :37-39) اما به زعم جفری لگرو اگر ریشه فرهنگ استرتژیک را در حوادث معاصر جستجو نمائیم ؛ میتوان جایی را برای عقلانیت نسبی و محدود و همچنین ابتکارات تصمیمگیران باز نمود و به بیانی ساده تر، امکان تحول در فرهنگ استراتژیک بوجود میآید که خود باعث میشود تا نظریهپردازی در این حوزه نسبیتر بوده و از جزمیت آن کاسته شود. (Legro,op.cit.,: 241)
تاریخچه ظهور و تکامل مقوله ی فرهنگ استراتژیک:
الف. دیدگاه های کلاسیک؛ اهتمام تلویحی به مفهوم فرهنگ استراتژیک
با توجه به جایگاه سون تزو در حوزهی تفکر استراتژیک که برخی همپایهی افلاطون در علوم سیاسی دانسته اند، وی را به عنوان اولین مرجع کلاسیک نظریهپردازی در مورد مقولهی فرهنگ استراتژیک در نظر میگیریم. در ابتدا باید گفت که هر چند در کتاب معروف «هنر جنگ» اشارهی صریح و مستقیمی به این معنا یافت نمیشود؛ اما بر مبنای نوآوری وی در زمینهی ضرورت توجه به مؤلفه های غیرمادی ، روانی و انگیزشی در زمینهی مدیریت صحنهی نبرد، می توان ردپای مشخصی از مضامین فرهنگی (معطوف به جنگ و پیروزی در آن ) را به این متفکر چینی نسبت داد. در این ارتباط دو مفهوم «قانون اخلاقی» و «ژنرال خوب» قابل توجه است؛ که اولی به «توافق عمومی رعایا با رای سلطان و معرفی پادشاه بعنوان مرجع شناسایی دوست و دشمن » اشاره داشته و دومی نیز مشخصه های یک فرماندهی نظامی مطلوب را (از جمله اینکه فکرسربازان را به عقایدی پرمایه و بلند پیوند میدهد و یا اینکه هرگز نیروهای نظامی تحت امرش را به دلایلی چون منافع شخصی رها نمیکند)؛ شامل میشود.(سون تزو ، ۱۳۵۹ :۱۳و ۸۶) در این خصوص به موارد دیگری چون نقش ایدوئولوژی در تحکیم وحدت میان اعضا، تعیین پادشاه به عنوان حامل فرهنگ استراتژیک ( اشنایدر،۱۳۸۵ :۳۷-۳۵ ) اشاره شده است. در ادامه میتوان به اندیشه های ماکیاولی توجهکرد . وی «روحیهی سیاسی» را بعنوان ابزاری تعیین کننده در راستای توفیق در نبرد میدانست. کلازویتس (۱۸۳۱ -۱۷۸۰ ) نیز متأثر از سون تزو در چارچوب بازشناسی جنگ، توانست ابعاد نرمافزاری خاصی را در حوزهی مطالعات استراتژیک تعبیه نماید. وی با بیان اینکه هدف نهائی جنگ باید شکست روحیه ی مقاومت دشمن باشد، اهداف استراتژیک را از سطح مؤلفه های وابسته به صحنهی نبرد، به عرصهی فراجنگ سوقداد. بر این پایه شناسایی روحیات دشمن ، از ضرورت هایی تلقی شد که باید در دستورکار دولتها برای پیروزی در جنگ قرارگیرد (Lantise, 2005:2 )رویکرد محوری کلاوزویتس که معمولا به آن ارجاع می شود ،این است که «جنگ تنها یک عمل سیاسی نیست بلکه بواقع نوعی ابزار سیاسی است و به معنای ادامهی خط مشی سیاسی و اجرای همان مقصود منتها با وسایلی دیگر است.» در واقع از نظر وی جنگ همان ادامهی سیاست است که به روشی دیگر و احتمالا خشونتآمیز پیگیری میشود. بنابراین وی بین وسیله و هدف جنگ یک رابطه عقلائی برقرار میکند.(ثقفی عامری،۱۳۷۰ :۱۲-۱۱ ) به این ترتیب وی را باید از نمایندگان برجستهی مکتبی دانست که در کنار تأکید بر اینکه «هدف نهایی جنگ منهدم ساختن نیروی نظامی دشمن است»؛ بر این نکته که هر دو نیروی نظامی وسیاسی در حین جنگ باید برای این هدف باهم همکاری و تلاش نمایند؛ اصرار دارند. (ارل، ۱۳۴۳، :۱۲۲-۱۲۵) .از این منظر میتوان به نکته کلیدی دیگری رسید: از نظر کلازویتس استراتژی تنها در صحنه نبرد خلاصه نمیشود، بلکه تنها قسمتی از این برنامه ریزی راهبردی مربوط به صحنه نبرد است . در واقع وی استراتژی را جزئی از یک طرح سیاسی میدانست؛ که بنا به نظریهی جنگ تمام عیارش باید تمام منابع یک ملت برای به اجرا در آوردن مقاصد سیاسی جنگ با هم همکاری نمایند. ( اشنایدر۱۳۸۵: ۳۸ – ۴۱).
ب. توجه به فرهنگ استراتژیک در بستر فرهنگ سیاسی
به نظر میرسد که زمینه های اهتمام اندیشمندان به مقولهی فرهنگ استراتژیک به مقطعی بازمیگردد که دامنهی توجه به مفهوم فرهنگ و کارکرد آن در عرصهی کنشهای گستردهی اجتماعی به ویژه نسبت به استفاده از زور ، با تحولی تحلیلی مواجه گردید. در ابتدا میتوان به فضای میان دو جنگ جهانی و دستاوردهای تحقیقاتی افرادی چون دیوید الکینز ، ریچارد سیمون و ناتان لیتو اشاره کرد ؛ که باعث شد که مطالعهی فرهنگ کشورها به عنوان بهترین وسیله برای شناسایی سیاستهای امنیتی و نهایتاً میزان تهدید آفرینی و پیشبینی رفتار کشورها در عرصهی روابط بینالملل در نظر گرفتهشوند. (Elkins& Simeon, 1979 :127-128,) زمینه های شکل گیری دومین جنگ جهانی به ویژه رفتارها وانتخابهای دور از ذهن آلمان و ژاپن، دوباره بررسی فرهنگ کشورها برای پیش بینی و یا علت یابی رفتاری آنها را در دستور کار محققان قرار داد. در ادامه باید از فضای جنگسرد با محوریت توازن وحشت هستهای سخن گفت ، که بسیاری از اندیشمندان را برای کشف نیات دو ابرقدرت از استراتژی هستهای راغب نمود. در این ارتباط گرتز در دههی ۱۹۷۰ بیان کرد که فرهنگ یک الگوی متحول شدهی تاریخی از معانی نهفته در قالب نمادها است؛ که توسط افراد به ارث برده میشود. از نظر وی از آنجائی که فرهنگ نحوهی نگرش نسبت به جهان را به فرد اعطا میکند؛ پس منشاء رفتارها و جهتگیریهای او نیز است. به این ترتیب، وی با ربط فرهنگ بعنوان یک زمینهی اندیشگانی رفتار، قضاوتو واکنش ، توانست که تمام رفتارها اعم از فردی، گروهی و دولتی را بگونهای متأثر از فرهنگ توضیح دهد؛ با این فرض که دولتها از افراد تصمیمگیرندهای تشکیل شده که در فرایند جامعهپذیری بخوبی پرورش یافتهاند.(: ۱۲ Geertz , 1973) آلموند و وربا فرهنگسیاسی را مجموعهای از باورها و ارزشهای جامعه نسبت به نظام سیاسی میدانند؛ که در عین حال مضامینی دیگر یعنی تعهد به نهادهای دیپلماتیک و توافق بر سر استفاده از زور و یا پرستیژ کشور در عرصهی جهانی را در بر میگیرد.) Lantis,2005:3) در نهایت جک اسنایدر برای اولینبار در سال ۱۹۷۷ واژهی« فرهنگ استراتژیک» را به عنوان کلید رمزگشائی از استراتژی هستهای اتحاد جماهیر شوری بیان کرد.از آن پس، این مفهوم به کانون الهام و عامل محرکی برای تولید ادبیات مربوط تبدیل شد.(Johnston,1995, p32) در این ارتباط،جانستون فرهنگ استراتژیک را زیرمجموعهی فرهنگسیاسی قلمدادنمود. وی فرهنگسیاسی را مجموعهای از ارزشها و باورها به نظام سیاسی یک کشور دانست؛ که مردم براساس آن ضمن تنظیم رفتارهای خود به معنادارکردن (کدگذاری) رفتار سایرین میپردازند. بر این پایه ، فرهنگاستراتژیک (بعنوان زیرمجموعه ی فرهنگ سیاسی) عبارت از دستهای از ارزشها و باورها دربارهی هویت خودی و بیگانه دانسته شده که بر پایهی آن افراد جامعهی امنیتی به معنادهی رفتار بیگانگان اقدام مینمایند. وی در ادامه راه های مقابله با هویتهای معارض را نیز تجویز میکند؛ و اینگونه نوعی اجماع بر سر استفاده از زور برای رسیدن به اهداف در جامعه شکل میگیرد. (عبداله خانی ،۱۳۸۶: ۱۳۵-۱۵۰)
در پایان توضیحات یاد شده ، شایسته است که نکاتی نیز در باب بستر فکری و اندیشهای استراتژی در دورهی جنگ سرد ، ارائه گردد: