HCC5: مصرف­ کنندگان جوان­تر با احتمال بیشتری از طریق اینترنت خرید خواهند کرد.
HCC6: مصرف­ کنندگان مذکر با احتمال بیشتری از طریق اینترنت خرید خواهند کرد.
HCC7: مصرف­کنندگانی که تحصیلات دانشگاهی دارند با احتمال بیشتری از طریق اینترنت خرید خواهند کرد.
HCC8: مصرف­کنندگانی که حرفه­ های تکنیکی یا حرفه­ای دارند با احتمال بیشتری از طریق اینترنت خرید خواهند کرد.
HCC9: مصرف­کنندگانی که درآمد بالاتر از میانگین دارند با احتمال بیشتری از طریق اینترنت خرید خواهند کرد.
متغیر وابسته در این تحقیق تمایل به خرید از طریق اینترنت و متغیرهای وابسته ویژگی­های فروشگاه، مصرف ­کننده و طبقات محصول است. ۱۰ ویژگی فروشگاه در طول چهار رسانه خرده فروشی تحلیل شده است. خرید گذشته و تمایل به خرید پانزده طبقه از محصول در اینترنت مورد بررسی قرار گرفته است. توسط تحلیل عاملی محصولات بر اساس تمایل به خرید هرکدام از طبقات در اینترنت، گروه­بندی شده ­اند. شش عامل حاصل شده عبارتند از: (۱) محصولات سرگرمی مانند کتاب و مجله، موسیقی، محصولات کامپیوتری و مسافرتی (۲) خدمات شامل خدمات بازرگانی، قانونی، مالی و وام و رهن (۳) هدایا شامل البسه، خوراکی و نوشیدنی (۴) الکترونیک مانند محصولات الکترونیک و خودرو (۵) خدمات تحصیلی و (۶) محصولات کودکان. محصولات موجود در عامل اول بیشترین تناوب خرید را در بین سایر طبقات داشته اند. به علاوه تحلیل عاملی ویژگی­های فروشگاه را نیز اینکه گروه­بندی کرده است: ۱)راحتی شامل حفظ وقت و راحتی، ۲) خدمات شامل ریسک کاهش ­یافته و خدمات مشتری، ۳) کالاها شامل قیمت، کیفیت و تنوع کالا، ۴) شهرت سامل معریف بودن برند و شرکت و ۵) راحتی پرداخت شامل تنها متغیر سهولت پرداخت.
سه فرضیه از هشت فرضیه مربوط به ویژگی­های فروشگاه اینترنتی پذیرفته شده است: کیفیت کالا، تنوع کالا و خدمات مشتری. در رابطه خصوصیات مصرف ­کننده نیز دو فرضیه از چهار فرضیه یعنی سطح بالاتر رهبری عقیده و پذیرش نوآوری حوزه خاص بر خلاف دو مورد دیگر تاثیر معنادار در تمایل به خرید از اینترنت دارند. ویژگی­های جمعیت شناختی نیز تاثیرگذار شناخته شده ­اند.
هدف کلی لیئو (۲۰۰۴) از تحقیق ” مدلسازی پذیرش اینترنت توسط مصرف ­کننده به عنوان رسانه خرید: دیدگاه یکپارچه” فراهم نمودن درک بهتر از پذیرش اینترنت به عنوان رسانه خرید از طریق رویکرد یکپارچه­ی پذیرش نوآوری و فرایند تصمیم ­گیری مصرف ­کننده است. از این رو فرضیه ­های زیر توسعه یافته­اند:
H1: پذیرش اینترنت به عنوان رسانه خرید توسط مصرف­ کنندگان به طور مثبت از ادراکات آنها نسبت به (الف) مزایای نسبی، (ب) سهولت استفاده، (ج) سازگاری، (د) خوشی و بطور منفی از (ی) ریسک تاثیر می­پذیرد.
H2: ادراکات مصرف­ کنندگان از ویژگی­های خرده­فروش اینترنتی به طور مثبت بر پذیرش اینترنت به عنوان رسانه خرید توسط آنها، تاثیر می­ گذارد.
H3: خودکفایتی اینترنت مصرف­ کنندگان به طور مثبت بر پذیرش اینترنت به عنوان رسانه خرید توسط آنها، تاثیر می­ گذارد.
H4: ادراکات مصرف­ کنندگان از ویژگی­های خرده­فروش اینترنتی (اطلاعات، طراحی سایت، کاربری سیستم و خدمات) به طور مثبت بر ادراکات آنها از مزایای نسبی تاثیر می­ گذارد.
H5: ادراکات مصرف­ کنندگان از ویژگی­های خرده­فروش اینترنتی (اطلاعات، طراحی سایت، کاربری سیستم و خدمات) به طور مثبت بر ادراکات آنها از سازگاری تاثیر می­ گذارد.
H6: ادراکات مصرف­ کنندگان از ویژگی­های خرده­فروش اینترنتی (اطلاعات، طراحی سایت، کاربری سیستم و خدمات) به طور مثبت بر ادراکات آنها از سهولت استفاده تاثیر می­ گذارد.
H7: ادراکات مصرف­ کنندگان از ویژگی­های خرده­فروش اینترنتی (اطلاعات، طراحی سایت، کاربری سیستم و خدمات) به طور مثبت بر ادراکات آنها از خوشی تاثیر می­ گذارد.
H8: ادراکات مصرف­ کنندگان از ویژگی­های خرده­فروش اینترنتی (اطلاعات، طراحی سایت، کاربری سیستم و خدمات) به طور مثبت بر ادراکات آنها از ریسک تاثیر می­ گذارد.
H9: خودکفایتی اینترت مصرف­ کنندگان بطور مثبت بر ادراکات آنها از خصوصیات نوآوریِ (الف) مزایای نسبی، (ب) سهولت استفاده، (ج) سازگاری، (د) خوشی و بطور منفی بر (ی) ریسک تاثیر می­ گذارد.
H10: طبقات محصول تاثیر تعدیل کنندگی بر پذیرش اینترنت به عنوان رسانه خرید توسط مصرف­ کنندگان دارد.
H11: ادراکات از خصوصیات نوآوریِ رسانه خرید اینترنتی، ادراکات از ویژگی­های خرده­فروش اینترنتی و خودکفایتی اینترنت برای چهار گروه پذیرندگان: بازدیدکنندگان عادی، خریداران پنهان، خریداران ثابت قدم و خریداران ترک کننده، متفاوت است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

با بهره گرفتن از پیمایش تحت وب از پذیرش اینترنت به عنوان رسانه خرید توسط مصرف­ کنندگان مورد بررسی قرار گرفته است. پرسشنامه در صفحه ائل شامل دو سوال بر غربال کردن خریداران غیر اینترنتی است. سوالات اصلی پیمایش در صفحه­ی دوم قرار دارد. تحلیل توصیفی برای تهیه پروفایلی از مصرف­ کنندگان بر اساس ویژگی­های جمعیت شناختی آنها، استفاده از اینترنت و رفتار خرید برخط، انجام گرفته است. جهت آزمون مدل مفروض و فرضیه ­ها از مدل معادلات ساختاری و به منظور بررسی بعددار بودن سازه­ها از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. به منظور تعیین اینکه آیا متغیرهای اندازه ­گیری شده بطور قابل اعتمادمتغیرهای پنهان فرض شده را که از تحلیل اکتشافی حاصل شده، منعکس می­ کند یا نه تحلیل عاملی تاییدی بکار رفته است. تحلیل مسیر ساختاری نیز برای توسعه مدل مفروض و بررسی تاثیر خصوصیات نوآوری ادراک شده، ویژگی­های خرده فروش اینترنتی ادراک شده و خودکفایتی اینترنت مصرف ­کننده بر رفتار خرید برخط فعلی و تمایلات خرید برخط آتی، بکار رفته است. تاثیر تعدیل کنندگی طبقات محصول نیز بر اساس مدل معادلات ساختاری مفروض برای خرید اینترنتی آزمون می­ شود. فرضیات مربوط به ویژگی­های ادراک شده خرده­فروش اینترنتی گسترش یافته­است، یعنی فرضیات H4 و H6 و H7 هر کدام بصورت Ha و Hb و Hc در آمده­اند. فرضیه ­های تحقیق یا بطور کامل و یا تقریبا مورد قبول قرار گرفته اند. یافته­های تحقیق بر اساس پروفایل پذیرش اینترنت به عنوان رسانه خرید توسط مصرف­ کنندگان نشان می­دهد که ببشتر خریداران اینترنت خریداران برخط هستند. پروفایل رفتار خرید فعلی مصرف ­کننده و تمایلات آتی به خرید برخط ادامه دار نشان می­دهد که بیشتر رفتارهای خرید برخط مصرف­ کنندگان الگوی همسانی را تاجاییکه رفتار منتخب تفاوت کمی برای خریداران برخط دارد، نمایان می­سازد. از یافته­های مهم تحقیق این است که پذیرش اینترنت توسط مصرف­ کنندگان پویاست و درآینده تغییر می­ کند و به علاوه پذیرش اینترنت به عنوان رسانه خرید توسط مصرف­ کنندگان چند بعدی است.
مای سو و همکاران در سال ۲۰۰۵ به انجام پژوهش “عوامل تاثیر گذار برتمایل به خرید از طریق اینترنت” با اهداف زیر پرداختند:

1. 1. بررسی رفتار خرید اینترنتی در هنک گنگ

1. 1. شناسایی نگرش کلی در خصوص خرید اینترنتی

1. 1. ارتباط بین تجربه قبلی خرید اینترنتی،نگرش در خصوص خرید اینترنتی،تصمیمات مرتبط،جستجو و تمایل به خرید اینترنتی.

برای انجام پژوهش از یک پرسشنامه انلاین استفاده و از ۱۰۸۲ نفر به عنوان نمونه مورد مطالعه برای انجام پژوهش استفاده گردید که همگی دارای دانش فنی خوبی در خصوص اینترنت بودند.با تجزیه و تحلیل عوامل و استفاده از معادلات ساختاری مدل به تصویر کشیده شده در زیر ارائه گردید.این مدل می تواند برای بازاریابانی که قصد مداخله در تصمیم مشتریان دارند مفید واقع شود تا بتوانند افراد را برای خرید آنلاین تشویق کنند.اموزش فعالانه به مشتریان می تواند فراوانی خرید اینترنتی را افزایش می دهد و دانش کسب شده نیز شکل گیری نگرش را تحت تاثیر قرار می دهد.بنابراین فروشندگان باید مکانیسم خرید اینترنتی را به مشتریان بیاموزند،زیرا نگرش مطلوب یا غیر مطلوب مصرف کنندگان به شدت تحت تاثیر سطح دانش آنها قرار دارد.یافته های این پژوهش حاکی از این نکته است که تمایلات به خرید اینترنتی تحت تاثیر مستقیم رفتار جستجو در محیط اینترنت قرار دارند و به طور غیر مستقیم توسط نگرش در خصوص خرید اینترنتی،تجربیات پیشین خرید اینترنتی و تجربیات پیشین، از اینترنت تحت تاثیر قرار می گیرند.
شیم و همکاران در سال ۲۰۰۱ موضوع “مدل تمایل به خرید آنلاین با تمرکز بر نقش تمایل و قصد مصرف کننده برای جستجوی اطلاعات از طریق اینترنت” را با هدف بررسی نقش قصد مصرف کننده به جستجوی اطلاعات و تمایل به خرید اینترنتی، به مطالعه یک نمونه ۷۰۶ نفری از افرادی که امکان دسترسی به اینترنت و خرید اینترنت را داشتند در ۱۵ ناحیه ناحیه از امریکا پرداختند.افراد تحت مطالعه از بین ۵ گروه کالای ارائه شده، سه کالا را انتخاب کردند (نرم افزار،کتاب و ویدئو).دو کالای دیگر پوشاک و لوازم جانبی آن بود. نتایج حاکی از آن بود که تمایل مصرف کننده به جستجوی اطلاعات از طریق اینترنت عامل پیش بینی کننده کلیدی برای قصد آنها به خرید از طریق اینترنت می باشد.

۲-۲-۳ مدل مفهومی تحقیق

مدل مورد استفاده در این تحقیق، مدلی بر اساس مدل ارائه شده توسط هاکیو و همکاران (۲۰۰۹) می­باشدکه با توجه به بررسی سایر تحقیقات در این زمینه،دو متغیر مستقل دیگرکه در تحقیقات لیائو و چئونگ(۲۰۰۱)،سوامیناتان و همکاران(۱۹۹۹)،گریوال و همکاران(۲۰۰۳)،چن و دوبینسکی(۲۰۰۳) و استوئل و ها نیز مورد بررسی قرار گرفت، به این مدل اضافه گردید. این مدل، رابطه بازاریابی اینترنتی با رفتار خرید مشتریان را بررسی می کند:
محیط بازاریابی اینترنتی
پیشنهادات ارتقایی
امنیت و اعتماد
ویژگی های محصول
قیمت
سهولت خرید
بازاریابی اینترنتی
شکل۲-۲-۳ : رابطه بازاریابی اینترنتی با رفتار خرید
۲-۲-۳-۱ توضیحات در خصوص عوامل تعیین کننده رفتار خرید مشتریان در بازاریابی اینترنتی :

1. 1. محیط بازار یابی اینترنتی و رفتار خرید مصرف کننده در اینترنت : این موضوع برای بازاریابان بسیار با اهمیت است که بتوانند در محیط بسیار رقابتی اینترنت مشتریان را حفظ نمایند و بزرگی بازار مقصد را برآورد نمایند.برای برآورد نمودن انتظارات مشتریان از جمله نیاز ها، خواسته ها، سلیقه ها و ترجیحات آنها، یک سایت باید به صورت متنوعی طراحی شود و تسهیلات زیادی را در اختیار کاربران قرار دهد.(آی جی،۲۰۰۴). رفتار مصرف کننده شامل مطالعه فرایند هایی است که طی آن افراد یا گروه ها از کالا، خدمات یا ایده ها به منظور ایجاد رضایت و تامین نیاز ها و خواسته ها استفاده می کنند. (سولومون،۱۹۹۹). مهمترین شاخص هایی که متغیر محیط بازاریابی اینترنتی می تواند بر روی رفتار خرید مشتریان در اینترنت اثر گذار باشد شامل مفید بودن،لذت بخش بودن،کارایی،خدمات بهتر و رضایت می باشد و فرض اول که استنتاج نظری محقق است بر این است که محیط بازاریابی اینترنتی بر رفتار خرید مشتریان اینترنتی تاثیرگذار است.

1. 1. ویژگی های محصول: عموما مشتریان برای خرید، فروشگاهی را انتخاب می کنند که رضایت آنها از کیفیت مورد نظرشان را حداکثر نماید. محصولاتی که برای خرید نیاز به لمس کردن و یا آزمودن به وسیله حس های مختلف دارند،کمتر از طریق اینترنت به فروش می رسند و لذا ملموس بودن و غیر ملموس بودن ویژگی های مهمی است که باید در محیط اینترنتی برای محصولات مد نظر قرارگیرد.(ویجایا ساراتی،۲۰۰۲). شاخص های بررسی فیزیکی،حس دیدن، صدا، بوییدن و چشیدن، مهمترین شاخص های این متغیر می باشد و بر اساس آن فرض دوم بدین صورت بیان می گردد که ویژگی محصول بر روی رفتار خرید مشتریان اینترنتی تاثیر گذار می باشد.

1. 1. امنیت و اعتماد: امنیت عامل مهمی در افزایش رضایت مشتریان است. در مواردی که احتمالات و خطرات نیز وجود داشته باشد، اعتماد به محصول، نقش ویژه پیدا می کند.امنیت، اعتماد ایجاد می نماید و اعتماد عامل موفقیت است. هرچه سطح امنیت و اعتماد برای یک محصول بالاتر باشد نیاز به فعالیت فیزیکی در خرید آن کاهش یافته و خرید الکترونیکی آن آسان تر می شود.(کالت من-۲۰۰۰،دگراتو-۱۹۹۹، ون یه-۲۰۰۴).شاخص های مربوط به امنیت و اعتماد عبارتند از اطلاعات شخصی و مالی،تجربه خرید و حریم خصوصی و فرضیه سوم بیان می دارد که این عامل بر روی رفتار خرید مشتریان در اینترنت تاثیر گذار است.

1. 1. پیشنهادات ارتقایی: ارتقاء به معنای تمام کارهایی است که یک بازاریاب انجام می دهد تا محصولی را از کارخانه به دست مشتری برساند و این امر شامل تبلیغات، فروش شخصی، روابط عمومی، عمومی یا جهانی شدن و تجارت می شود. ارتقاء فروش می تواند مزایای زیادی را برای مشتریان به وجود آورد که مشهودترین آن صرفه جویی مالی است. هرچند می تواند باعث به ارمغان آوردن عواملی مثل کیفیت، راحتی، ایجاد ارزش و سرگرمی برای مشتریان شود.(پیتادیا و شارما، ۲۰۰۵). برای بررسی متغیر مستقل پیشنهاد ارتقایی و فرضیه چهارم که تاثیر آن بر روی رفتار خرید مشتریان در اینترنت است از شاخص های جذب کنندگی، قانع کنندگی، خلاقیت و افزایش فروش استفاده می شود

1. 1. قیمت: از نظرلغوی یعنی سنجش، ارزیابی، اندازه و معیار. قیمت در بازار عبارت است از ارزش مبادله‌ای کالا و خدمت که به صورت واحد پول بیان می‌شود.برای مشتریان حساس به قیمت در بازار،قیمت یک شاخص مهم در ارزیابی ارزش محسوب می شود.برای مشتریان اقتصادی تر معمولا قیمت یک جزء مهم از هزینه است که قیمت را بین محصولات جایگزین مقایسه می نمایند.قیمت مستقیم در خرید الکترونیکی از طریق اینترنت شامل هزینه های خرید سخت افزار و نرم افزار و نیز پرداخت هایی برای اشتراک اینترنت و به روز نمودن می باشد که بدون در نظر گرفتن آن قیمت همان قیمت محصول در بازار سنتی می باشد که جزء ذاتی از ریسک مالی درک شده برای محصول می باشد. (ز.چن و دوبینسکی،۲۰۰۳). ارزان بودن،مقایسه،تخفیف،ریسک،دفعات خرید و هزینه های جانبی از مهمترین شاخص های متغیر قیمت می باشند و فرض پنجم بر این است که قیمت بر روی رفتار خرید مشتریان در اینترنت تاثیر گذار است.

1. 1. سهولت خرید: باور کاربر نسبت به اینکه تا چه حد استفاده از یک سیستم خاص، بدون دردسر و همراه با راحتی خواهد بود (دیویس، ۱۹۸۹). سهولت استفاده همچنین در ادبیات مربوط به مفاهیم آنلاین، تحت عنوان قابلیت استفاده یا کارآمدی نیز بیان می­ شود، که شامل سهولت در ردیابی، سهولت در سفارش­دهی، عملکرد جستجو، سرعت دانلود، طرح کلی سایت و سهولت در خرید اینترنتی می­باشد (جاتوراویث، ۲۰۰۷).فرضیه آخر نیز بیان می دارد که سهولیت خرید در اینترنت بر رفتار خرید مشتریان تاثیر دارد.

در مجموع در ایران و سایر تمدنهای گذشته همواره حیوانات به عنوان جزئی جدا ناشده از زنوگی مردمان مورد لحاظ بوده اند و در بسیاری از موارد به علت حضور فوق العاده ای که پیدا می کرده اند ، تبدیل به نماد ها و تابوهای فرهنگی می شده اند ، از جمله در ایران اسب تا حدی در زندگی اجتماعی بالا می آید که بر اسامی انسانها ^[۳] تاثیر گذاشته و آخر اسامی بزرگان را به خود اختصاص می دهد .
در زرتشت نامه نیز از قول زرتشت توجه و مهربانی به حیوانات توصیه شده است . در متون اوستایی از جمشید به عنوان نجات دهنده حیوانات بسیار یاد شده است. به قول طبری ، او وسایل اهلی کردن حیوانات را ابداع کرد و در صنعت ابریشم و دیگر رشتنی‌ها تبحر داشت و بفرمود تا لباس ببافند و رنگ کنند . زین و پالان را ابداع کرد تا به کمک آن چهار پایان را رام کنند و به اطاعت درآورند . در اوستا ، جمشید دارنده گله‌های فراوان است و حیوانات را از شر گرسنگی و بی علوفگی می‌رهاند .
آریاییان ایران و هند به وجود خدایان و فرشتگان متعددی برای هر چیز قایل بودند . ازجمله خدایانی بودند که بر حیوانات تاثیر اساسی داشتند ، مانند (اوشس) که نگهدارنده گاوان بود و همه اینها یادآور (میترا) و (مهر) هستند که در سنت آریایی و مخصوصا ایرانیان نگهبان گله اسبان و نشخوارکنندگان و بخشنده قدرت باروری به حیوانات ماده و زنان بود . (ویشنو) خدای محافظ و مظهر نیروی آفتاب ، صاحب گاوان شیرده و چراگاه‌های حاصلخیز بود و در خدمت مردم قرار داشت . (ریشودوا) که روح همه خدایان بود ، کمال محبت و عنایت را به همه موجودات از جمله گاو و گوساله داشت . در اوپانیشاد هندوان رعایت حقوق حیوانات و آزار نرساندن به آنها با بیانی شاعرانه توصیف شده است .

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در سایر مکاتب مانند آسیای شرقی خرس ها دارای جایگاه ویژه ای هستند ، این مورد در کشور های عربی و بادیه نشین ها در خصوص شتر تکرار می گردد و تاثیر این حیوان در زندگی این مردمان تا جایی پیش می رود که در برخی موارد در دل صحرا و کویر ، بدون حضور این حیوان زندگی قابل انجام نخواهد بود . در غرب و آمریکا نیز عقاب دارای منزلت خاصی قرار گرفته و اکثرا در لگو ها و نماد های این کشور حضور دارد .
گفتار سوم : حقوق حیوانات از دیدگاه اسلام
در دین مبین اسلام ، خدای متعال حق مالکیت برخی از حیوانات (حیوانات اهلی) را به انسان ها واگذار نموده است بطوریکه در سوره یس آیه ۷۱ آمده است : ” آیا کافران ندیدند که از آنچه با قدرت خود به عمل آورده ایم چهار پایانی برای آنان آفریدیم که آنان مالک آن هستند ؟ ” .
لازم به ذکر است که در واگذاری این مالکیت به انسانها خدای متعال برای حیوانات حقوقی را قائل شده است که به برخی از آنها در ذیل اشاره خواهد شد :
در قرآن کریم آیات متعددی در مورد حیوانات دیده می‌شود و بارها به این موضوع اشاره شده که حیوانات نشانه قدرت الهی و مایه عبرت بشر هستند و در آنها منافع بی‌شماری برای انسان‌ها قرار داده شده است . ” آیا آنها ندیدند که از آنچه با قدرت خود به عمل آورده ایم چهار پایانی برای آنها آفریدیم که آنان مالک آن هستند ؟ آنها را رام ایشان ساختیم ، هم مرکب آنان از آن است و هم از آن تغذیه می‌کنند و برای آنان منافع دیگری در آن حیوانات است و نوشیدنی‌های گوارایی ، آیا با این حال شکرگزاری نمی‌کنند ؟^[۴] “.
خداوند در آیات متعدد از انسان می‌خواهد که در آیات الهی و ازجمله خلقت خود و حیوانات تدبر کنند . برای مثال در سوره غاشیه آمده است : ” آیا به شتر نمی‌نگرند که چگونه آفریده شده است ” ^[۵] . خداوند متعال در امثال این آیات مردم را به شناختن حیوانات و تفکر در کیفیت خلقت آنها و کارهایی که می‌کنند ترغیب نموده و در آیات دیگر ، انسان‌ها را به عبرت گرفتن از بعضی از آنها مانند چهارپایان ، پرندگان ، مورچه‌ها و زنبورهای عسل دعوت کرده است .
آیات ۵ تا ۸ سوره نحل نیز به منافع حیوانات اشاراتی جالب و شگفت انگیز دارد به طوری که پس از بیان برخی منافع مادی چهارپایان ازجمله تهیه پوشش و خوراک ، روی جنبه استفاده روانی از آنها نیز تکیه کرده و می‌گوید : ” در این حیوانات برای شما زینت و شکوهی است به هنگامی‌که آنها را به استراحتگاهشان بازمی‌گردانید و هنگامی‌که صبحگاهان به صحرا می‌فرستید ” ^[۶]. در تفسیر این آیه آمده است که منظره جالب حرکت دسته جمعی گوسفندان و چهارپایان به سوی بیابان و چراگاه ، سپس بازگشتشان به سوی آغل و استراحتگاه که قرآن از آن تعبیر به ( جمال ) کرده تنها یک مساله ظاهری و تشریفاتی نیست ، بلکه گویای این حقیقت است که چنین جامعه ای خود کفا است ، این در واقع (جمال) استغناء و خودکفایی جامعه است ، جمال تولید و تامین فرآورده‌های مورد نیاز یک ملت و همان استقلال اقتصادی و ترک هرگونه وابستگی است . ^[۷]
سوره نحل نیز اسرار شگفت‌انگیزی در مورد زنبور عسل بیان می‌کند . زنبور عسل دارای زندگی بسیار منظم توام با برنامه ریزی و تقسیم کار و مسئولیت است . کندو پاک‌ترین ، منظم‌ترین و پرکارترین شهر دنیا است که از تمدن درخشانی برخوردار است و شاید تنها دلیلی که برای این همه نظم و همکاری بتوان آورد ، در همین آیه خلاصه می‌شود که : پروردگار تو به زنبور عسل وحی فرستاد که از کوه‌ها و درختان و داربست‌هایی که مردم می‌سازند خانه‌هایی برگزین سپس از تمام ثمرات تناول کن و راه‌هایی که پروردگارت برای تو تعیین کرده به راحتی بپیما . از درون شکم آنها نوشیدنی خاصی خارج می‌شود به رنگ‌های مختلف ، که در آن شفای مردم هست ، در این امر نشانه روشنی است برای آنها که اهل فکرند !^[۸]
۱) طبق آیات قرآن کریم ، انسان و دام هر دو از حق بهره برداری برابر از طبیعت برخوردارند بطوریکه در آیه ۴۹ سوره فرقان آمده است : ” تا با آن ( آبی که از آسمان فرود آمده ) سرزمین مرده را زنده کنیم و آن را به آفریده های خویش ؛ چهار پایان و آدمیان بسیار بنوشانیم “.
چنانچه از این آیه ی شریفه مشخص می گردد ، شارع در مقام بیان برای حیوانات حق استفاده از طبیعت را قائل شده است و این به معنای ملاحظه ی وجود حقوقی برای آنان است.
۲) طبق آیات قرآن کریم ، انسان و دام از حق مشابه در استفاده از خوراک خوب و تازه برخوردارند به طوریکه در سوره سجده آیه ۲۷ آمده است : ” آیا ندیدند که ما آب باران را به سوی زمین خشک می رانیم و بوسیله آن زراعتهایی می رویانیم که هم خود و هم چهارپایانشان از آن می خورند !؟ آیا باز هم چشم بصیرت نمی گشایند” !؟
۳) قرآن کریم در آیات خود حیوانات را به دلیل داشتن شعور و ادراک در عالم خودشان از حق حیات و وجود مساوی با انسانها برخورداردانسته است : بطوریکه در سوره انعام آیه ۳۸ آمده است : ” هیچ جنبنده ای در زمین و هیچ پرنده ای در هوا که با دو بال خویش پرواز می کند نیست مگر اینکه امّتهایی مانند شما ( نوع بشر ) هستند . ما هیچ چیز را در این کتاب ( آفرینش ، بیان ) فرو گذار نکردیم ، آن گاه همه به سوی پروردگار خویش محشور می شوند”.
خدای متعال در آیات خود بارها موجودات را وسیله تفکر و از نشانه های قدرت لا یزال خود معرفی می کند و در این باب باید حیوانات را به دلیل آنکه از نشانه ها و آیات خدا محسوب می شوند مورد احترامی در سطح خودشان قرار داد .
ائمه معصومین (علیهم السلام ) نیز در باب رعایت حقوق حیوانات توسط انسان نیز به نکات جالبی اشاره نموده اند . حضرت علی (ع) به متصدیان دریافت مالیات جانداران به دین گونه سفارش می نمایند که : ” جز خیرخواه مهربان و امین حافظ ، دیگری را بر چهار پایان مگمار ، کسی که بر حیوانات سخت نگیرد و آنها را تند نراند ، نرنجاند و خسته نکند . وقتی آن امین حافظ ، گلّه را از تو گرفت به او سفارش کن شتر را از بچه شیر خوارش جدا نکند ، و آن قدر شیرش را ندوشد که به بچه ی او زیان برساند . شتران را با سوار شدن بر آنها خسته نکند ، در دوشیدن شیر و سواری گرفتن میان آن شتر و دیگر شترها عدالت ورزد . باید شتر را استراحت دهد و شتری را که پایش آسیب دیده و از حرکت ناتوان شده است آهسته براند . آنها را بر سر آبگیرهایی که شترها از آن می گذرند ، وارد نماید و از کناره ی راه های علف دار براند ، نه آنجا که خشک و عاری از گیاه است” ^[۹] .
همانطور که مشخص است حضرت علی (ع) عالی ترین مبانی حقوقی در خصوص حیوانات را بیان می نمایند . چنانچه مشخص است مضامین حضرت محصوریت در موارد ذکر شده ندارد و باید آن را عمومیت بخشیده و در سایر موارد تعمیم داد .
در منابع فقهی نیز بابی در خصوص رعایت حقوق حیوانات وجود دارد که در آن به نکاتی از جمله ضرورت نفقه حیوانات و گستره آن اشاره می نماید . در خصوص ضرورت نفقه حیوانات در متون فقهی آمده است :
” اگر کسی حیوانی را مالک شود رسیدگی و نفقه آن حیوان بر او واجب است ؛ خواه آن حیوان حلال گوشت باشد خواه حرام گوشت ، پرنده و غیر پرنده نیز فرقی ندارد . زیرا هر کدام برای خود حرمتی دارند . ” مشخص است که حکم وجوب در بردارنده ی نظر شارع در خصوص رعایت حقوق حیوانات است و خلاف آن معصیت شمرده شده و دارای عقوبت شرعیه قرار می گیرد .
گستره نفقه حیوانات در فقه اسلامی شامل خوراک ، آب ، مسکن ، دارو و هر چیز ضروری برای ادامه معیشت و حیات حیوان می باشد . از جمله نفقه های یاد شده برای حیوانات که بر صاحبش واجب است ، تهیه پناهگاه و تغذیه اوست . اگر حیوان بتواند در مراتع و دیگر جایگاههای قابل تغذیه زندگی خود را تأمین کند ، مالک آن می تواند او را برای چریدن و آشامیدن رها کند ، ولی اگر حیوان نتواند از مراتع و … زندگی خود را تأمین کند ، بر مالک او واجب است وسیله معیشت حیوان را فراهم کند .
همچنین اگر حیوان نتواند به حدّ کافی تغذیه خود را اداره کند واجب است مالک ، بقیه تغذیه او را در حدّ کفایت تأمین نماید . در این خصوص مالک حیوان موظف است علاوه بر نفقه خود حیوان ، مراقب تأمین وسایل ادامه حیات بچه حیوان نیز باشد . بنابراین اگر جاندار بچه شیر خوار داشته باشد ، باید به اندازه کفایت تغذیه بچه ، شیر در مادر نگهداری شود . لذا اگر شیر مادر فقط به اندازه احتیاج تغذیه بچه اش بوده باشد دوشیدن شیر مادر حرام است ، امّا اگر دوشیدن شیر حیوان ضرری به حیوان یا بچه اش نرساند و یا اگر بچه از علف بیابان تغذیه کند ، دوشیدن شیر واجب است ، چرا که در این صورت مال مفید اسراف خواهد شد .^[۱۰]
در این میان توجه به ذکر هر دو مقوله در فقه اسلام یعنی هم توجه به عدم اسراف و هم حقوق بچه ی حیوان از مواردی است که کمتر در سایر نظام های حقوقی دیده می شود . دلیل مطلب آن است که در نظام های حقوقی غربی که بر اساس قرارداد اجتماعی شکل می گیرد ، ضمانت اجرای رعایت این قواعد صرفا اطلاع قانونگذار خواهد بود که در مواردی به راحتی زیر پا گذاشته می شود ولی در حقوق اسلام به دلیل کیفری کردن اخلاق و وجود جنبه ی اخروی ، ضمانت اجرا نه در متن قانون بلکه در ذهن مکلفین قرار دارد .
در خصوص پرورش دهندگان زنبور عسل نیز آمده است : ” لازم است مقداری از عسل در کندو بماند تا زنبوران گرسنه نمانند و در شرایط خاص نظیر فصل زمستان لازم است که بیش از قوت او در کندو نگهدارند” . توجه به تغییر فصول در برنامه های غذایی حیوانات دقیقا احترام به حقوق الهی مورد نظر خدا برای آنان قلمداد می گردد .
در خصوص زندگی کرم ابریشم که تغذیه او وابسته به برگ توت است نیز فقها تصریح کرده اند که لازم است مالک ، حیوان را حفظ کند و نگذارد تلف شود و اگر برگ کم باشد و مالک اعتنایی به حیوان نمی کند حاکم باید از مال مالک بفروشد و برای حیوان برگ بخرد ، در این بخش حمایت حقوقی از حیوانات مورد تشریع قرار گرفته است و ضمانت اجرای آن فروش اموال مالک با دخالت حاکم خواهد بود .
در مواردی نیز که وسیله حیات به یکی از چند حیوان کفایت کند به طوری که یکی از آنها با آن وسیله بتواند نجات پیدا کند و بقیه هلاک شوند مانند اینکه مقداری آب باشد که فقط یکی از حیوانات را بتواند نجات دهد ، فرض بر دو گونه است : در صورتی که حیوانات از همه جهات حیاتی مساوی باشند ، مکلّف (اعم از چوپان یا مالک) در به کار بردن وسیله حیات برای ادامه زندگی هر یک از این حیوانات ، مخیر است امّا اگر حیوانات از همه جهات مساوی نباشند ، مانند سگ غیر مضر و گوسفند ، بدان جهت که پایان دادن به حیات گوسفند با ذبح شرعی امری است قانونی ولی مردن سگ از تشنگی خلاف قانون است ، لذا باید آب به سگ داده شود تا بدون علّت هلاک نشود .^[۱۱]
یکی از مواردی که مورد حیرت قرار می گیرد توجه به دقیق ترین و جزئی ترین موارد در فقه اسلام است که نمونه آن در سایر موارد دیده نشده است . در این بخش لزوم توجه به مسئله ی ترجیح بلا مرجح مورد نظر فقها قرار گرفته که بدون رعایت موارد و شرایط آن ، حکم الهی به سرانجام نخواهد رسید .
اسلام در سواری گرفتن از حیوانات و بار کشیدن از آنها نیز محدودیتهای خاصی قایل شده است به طوریکه سکونی از امام ششم (ع) نقل می کند که حضرت فرمودند : “حیوان را بر صاحبش حقی است ( از جمله ) بیش از طاقت ، از او بار نکشد و پشت حیوان را کرسی گفتگو قرار ندهد ” . ابو هریره نیز از پیامبر اکرم (ص) نقل می کند که فرمودند : پشت حیوان را تخت قرار ندهید چرا که خداوند حیوان را برای شما مسخر نموده است ؛ به قدری سوار شوید که رفع حاجت شود ، اگر کجاوه یا بار در پشت حیوان است مواظب باشید کج نشود .^[۱۲]
در این موارد آنچه مورد تاکید است این مطلب می باشد که حیوانات به عنوان ابزار در اختیار انسان نیستند بلکه خداوند برای آنان در نظام خلقت حقی قرار داده که باید مورد احترام قرار گیرد .
علاوه بر محدودیت هایی که اسلام برای مالکین دامها در نحوه استفاده از آنها و یا در استفاده از محصولات آنها اشاره نموده است ، اسلام ، انسان را نیز از هر گونه آزار و اذیت حیوانات ( اعم از جسمی و روحی ) به دلیل ذی شعور بودن و صاحب درک و احساس بودن به شدّت نهی نموده است که برای نمونه به روایتی در این زمینه اشاره می شود :
امیر المومنین علی (ع) در زمینه نهی از خشونت و اجحاف بر حیوانات می فرمایند : به صورت حیوان نزنید که همانا آنها پروردگارشان را تسبیح می کنند . ^[۱۳]
همچنین در خصوص نهی از ذبح حیوانی در برابر حیوان دیگر ، نهی از جدا کردن بچه حیوان از مادرش و نهی از ویران کردن پناهگاه و لانه حیوانات موارد عالیه ای در متون فقهی آمده است .
از مجموع نکات فوق می توان دریافت که آنچه امروزه در جوامع غربی تحت عنوان”Animal welfare ” از آن یاد می شود دقیقا همان مباحثی است که دین مبین اسلام در آیات و روایات متعدد به آنها اشاره دارد . در اسلام حیوانات موجوداتی ذی شعور و صاحب درک و احساس قلمداد می شوند . در میان نواهی فراوانی که در منابع دینی از رفتارهای انسان با حیوانات عنوان شده است می توان دریافت که نحوه برخورد با آنها بدون تردید بر سلامتی حیوانات و نیز محصولات دامی حاصل از آنها موثر است . امروزه دلایل روشنی وجود دارد که نشان می دهد هر گونه استرس شدید و کاهش ” Animal welfare ” باعث میگردد دام به بیماریهای عفونی مستعدتر شود که یکی از پیامدهای منفی این مسئله افزایش استفاده از آنتی بیوتیک های حیوانی خواهد بود .
تحقیقات در این زمینه ثابت نموده است که درصد بالایی از مقاومت آنتی بیوتیکی در انسان ناشی از استفاده حیوانی این نوع آنتی بیوتیک ها می باشد . نکته قابل تامل دیگر آنکه به نظر می رسد بسیاری از مشکلات و مسایل حادّ بهداشتی و سلامتی به وی‍ژه در دامهای پر تولید به مسایل و مشکلات “Animal welfare ” آنها مربوط می شود ، به طوریکه هر چقدر” Animal welfare ” ضعیف تر باشد دامها ضعیف تر شده و سلامتی آنها بیشتر در معرض خطر قرار می گیرد و در نتیجه امنیت غذای تولیدی حاصل از این دامها بیشتر کاهش خواهد یافت و این همان مطالبی است که عینا در موارد فقهی به آنها اشاره شد و نظر شرع مقدس در باره ی آنها اعلام گردید ، در حالی که این موارد در نظام حقوقی اسلام مربوط به گذشته های دور می گردد که علم بشری قادر به توضیح مبانی آن نبوده است .
لذا نظر به آیه شریفه ” فلینظر الانسان الی طعامه ” و با توجه به تایید علمی مباحث مطرح شده مربوط به رعایت حقوق حیوانات در منابع فقهی شایسته است که محققین مسلمان نیز در خصوص سیستم های تغذیه ، نگهداری و پرورش دام های مزرعه تحقیقات جامعی به عمل آورند تا محصولات دامی حاصل از آنها که تاثیر مستقیم بر سلامت روح و جسم انسانها دارد محصولات سالمتری باشد . در این صورت است که می توان انتظار داشت جامعه اسلامی نیز سالمتر و شاداب تر گردد و غذای او منظر قدرت الهی و منشا ظهور نور ایمان در قلوب انسانها گردد .^[۱۴]
گفتار چهارم : سوابق حقوقی و وضع قانون برای حمایت از حیوانات
حمایت از حیوانات در آلمان نازی به طور جامع و همه گیر توسط دولت و حزب ملی سوسیالیست کارگران آلمان صورت می‌پذیرفت و دولت رایش اقدامات بسیاری را برای حمایت از حقوق حیوانات انجام داد ^[۱۵] . با سر کار آمدن حزب ملی سوسیالیست کارگران آلمان در سال ۱۹۳۳، جامع ترین قانون حمایت از حیوانات تا آن زمان در اروپا ، در آلمان وضع و اجرا شد . این اولین اقدام توسط یک دولت برای شکستن حصار بین انسان و حیوان به شمار میرفت . بسیاری از رهبران ناسیونال سوسیالیت مانند آدولف هیتلر و هرمان گورینگ از دوستداران حیوانات بودند . بسیاری از ناسیونال سوسیالیستها از طرفداران محیط زیست و از حامیان حفاظت از حیوانات به شمار میرفتند^[۱۶] . هاینریش هیملر سعی کرد تا به طور کامل شکار را ممنوع سازد قانون فعلی حمایت از حیوانات در جمهوری فدرال آلمان نسخه‌ای اندک تغییر یافته از این قانون در رایش سوم است .
همچنین در این رابطه می توان به بیانیه جهانی حقوق حیوانات نیز اشاره داشت .
بیانیه جهانی حقوق حیوانات رسما در تاریخ ۱۵ اکتبر ۱۹۷۸ در شورای مرکزی یونسکو در شهر پاریس اعلان گردید . مفاد این بیانیه توسط اتحادیه بین‌المللی حقوق حیوانات در سال ۱۹۸۹ مورد تجدید نظر قرار گرفت و در سال ۱۹۹۰ به رییس مجمع عمومی یونسکو تسلیم گردید و در همان سال منتشر شد .
باتوجه به تاثیر خوراک مصرفی انسان بر سلامت روح و جسم او و نظر به اینکه سهم قابل توجهی از وعده ی غذایی انسانها را پروتئینهای حیوانی به خود اختصاص می دهند و از طرفی با توجه به تاکید نسبتا بالایی که مجامع علمی غرب در خصوص کیفیت محصولات دامی و رعایت حقوق حیوانات در سالهای اخیر داشته اند لازم است تحقیقی در این خصوص صورت گرفته و با نظر اسلام و منابع فقهی مقایسه گردد . ^[۱۷]
بند اول : بررسی حقوق حیوانات در ایران معاصر
اسلام مقررات و سفارش‌های بسیاری درباره حقوق حیوانات بیان کرده و از جنبه‌های مختلفی به این قضیه توجه کرده است . با آنکه ایرانیان اکثرا مسلمان و شیعه هستند و همواره تحت تأثیر مقررات دین مبین اسلام بوده‌اند ، متأسفانه آن‌ چنان که باید و شاید نتوانسته‌اند با بهره گرفتن از مقررات اسلام در مورد حقوق حیوانات ، در دنیا ابراز وجود کنند . آنچه را که دنیا امروز تحت عنوان حقوق حیوانات عرضه می‌کند و شعار می‌دهد ، اسلام در ۱۴۰۰ سال پیش دقیق‌تر و لطیف‌تر حتی با ضمانت اجرا‌های دنیوی و اخروی بیان کرده است . در حال حاضر در ایران سازمان‌هایی هم ‌چون سازمان حفاظت محیط زیست ، سازمان نظام دامپزشکی ، و شرکت سهامی شیلات و… چندین انجمن و سازمانهای غیردولتی از جمله انجمن حمایت از حیوانات ، انجمن دوستی حیوانات و… به طور محدود در این زمینه فعالیت‌ می‌کنند .
تاکنون در ایران قانونی اختصاصی برای حمایت از حیوانات تصویب نشده ، اما مقررات پراکنده‌ای در قوانین مختلف پیش و پس از انقلاب دیده می‌شود که در فصول بعدی مفصلا به آن می پردازیم .
بند دوم : کلیات حقوق حیوانات در ایالات متحده
حقوق حیوانات و قوانین حمایت از آنها ^[۱۸] ، دربرگیرنده لوایح قضایی و قانونی می باشد که به منظور حفظ حقوق طبیعی- اجتماعی و بیولوژیکی حیوانات و انسانها به منصه ی ظهور رسیده است . این قانون و جنبش حمایت از حیوانات که دربر گیرنده و اجراکننده حقوق طبیعی حیوانات اعم از اهلی و وحشی در حدود ۳۰ سال قبل ایجاد گردیده است . سازمان دولتی حمایت از حقوق حیوانات در سال ۱۹۷۹ بوسیله وکیل هشیاری به نام Joyce Tischler برای اولین بار ایجاد گردید که هدف آن کمک و بهبود قانون حمایت از حیوانات و افزایش آگاهی مردم در این زمینه میباشد .
برای پی بردن به اهمیت این قانون میتوان ذکر کرد که برای مثال امروزه قانون حمایت از حیوانات لااقل در ۶۹ دانشگاه حقوقی در آمریکا تدریس میشود و در غالب واحد های درسی مورد آموزش دانشجویان قرارگرفته و توسط اساتیدی که دارای تحصیلات تکمیلی در زمینه ی حقوق حیوانات می باشند ارائه می گردند ، قانون حمایت از حیوانات در بر گیرنده حوزه وسیعی از یافته های منطقی و بحث های قابل اجرا و اجرائیات در مورد حقوق و نحوه اجرای این قوانین در مورد حیوانات میباشد ^[۱۹] .
قانون حمایت از حیوانات امروزه نفوذ و تاثیر بسیار خوبی بر روی قوانین سنتی و قدیمی گذاشته که از این میان به ذکر چند نمونه اکتفا می گردد :

این پژوهش در سه بخش تنظیم گردیده که بخش اوّل به مفهوم شناسی واژگان تحقیق تحت عنوان کلّیات پرداخته و شامل دو فصل جهاد و شهادت می‌باشد؛ در بخش دوم با عنوان جهاد در قالب چهار فصل، اهمیّت و فضیلت جهاد در قرآن و روایات، فلسفه جهاد در اسلام، هدف از جهاد در اسلام، شرایط جهاد مورد بررسی و تدقیق قرار گرفته است. در بخش سوم با عنوان شهادت، اهمیت و فضیلت شهادت، شهید کیست، نتایج گسترش فرهنگ شهادت در قالب سه فصل مدّ نظر قرار گرفته است. هر چند حق مطلب به دلیل شکستگی قلم حقیر ادا نشده است لیکن امید است قطره‌ای باشد از اقیانوس جهاد و شهادت.

بخش اوّل
کلّـیـات
(مفهوم شناسی واژگان پژوهش)
فصل اوّل: جهاد
فصل دوم: شهادت
فصل اوّل
جهاد
گفتار اوّل: جهاد در لغت و اصطلاح
«جهد: (به فتح اوّل و ضمّ آن) صعوبت و مشقّت. چنان که در قاموس و مفردات گفته است در اقرب الموارد آن را تلاش توأم با رنج معنی می‏کند. صحّاح طاقت (سختی) گفته است. در مجمع البیان ذیل آیه‏ی ۲۱۷ بقره فرماید: «جاهَدتُ الْعَدوَّ» یعنی در جنگ با دشمن مشقّت را بر خود هموار کردم و در ذیل آیه‏ی ۷۹ توبه فرمود جهد به ضمّ اوّل و فتح آن هر دو به یک معنی و آن وادار کردن خود بر مشقّت است و از شعبی نقل شده که جهد (به فتح اوّل) در عمل و جهد (به ضمّ اوّل) در قوّت و طعام است و از قتیبی نقل است که جهد (به فتح) مشقّت و به ضمّ طاعت است.
بنابر اقوال گذشته معنای «فلانی جهاد کرد» آن است که قدرت خود را به کار انداخت، متحمّل مشقّت گردید، تلاش توأم با رنج کرد. جامع همه‏ی اقوال قول اقرب الموارد است. پس جهد و جهاد یعنی: تلاش توأم با رنج.
«وَ مَنْ جاهَد فَإِنَّما یجاهِد لِنَفْسِهِ إِنَّ اللّهَ لَغَنِی عَنِ الْعالَمِینَ؛^[۲] هرکه تلاش کند و خود را به زحمت اندازد، فقط برای خویش تلاش می‏کند خدا از مردم بی نیاز است»

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

«وَ ابْتَغُوا إِلَیهِ الْوَسِیلَهَ وَ جاهِدوا فِی سَبِیلِهِ؛^[۳] به سوی خدا وسیله جوئید و در راه او تلاش کنید.»
جهاد به کسر اوّل مصدر است به معنی تلاش و نیز اسم است به معنی جنگ (اقرب الموارد) و جنگ را از آن جهاد گویند که تلاش توأم با رنج است؛
«فَلا تُطِعِ الْکافِرِینَ وَ جاهِدهُمْ بِهِ جِهاداً کبِیراً»^[۴]
مجاهد: تلاش کننده، جنگ کننده.
«وَ فَضَّلَ اللّهُ الْمُجاهِدینَ عَلَی الْقاعِدینَ أَجْراً عَظِیماً»^[۵]
«وَ أَقْسَمُوا بِاللّهِ جَهْد أَیمانِهِمْ…»^[۶]
قسم یاد کردند به خدا قسم مؤکد و محکم، یعنی آنچه می‏توانستند آن را محکم کردند. راغب گوید: سوگند یاد کردند و در آن آنچه قدرت داشتند کوشیدند. طبرسی گفته: تقدیر این است «جَهَدوا جَهْد اَیمانِهِمْ». این تعبیر پنج بار در قرآن مجید آمده و همه درباره‏ی بدکاران است.
باید دانست: افعال این مادّه در قرآن همه از باب مفاعله آمده است و آن به معنای تکثیر است نه بین الاثنین و تکثیر یکی از معانی مفاعله است. علی هذا مثلاً از «وَ جاهِدوا فِی اللّهِ حَقَّ جِهادهِ»^[۷] سه تلاش استفاده می‏شود یکی از مادّه، یکی از هیئت و یکی از «حَقَّ جِهادهِ» یعنی در راه خدا تلاش کنید تلاش بسیار شدید.
«الَّذِینَ یلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی الصَّدقاتِ وَ الَّذِینَ لا یجِدونَ إِلّا جُهْدهُمْ…»^[۸]
آنان که راغبین از مؤمنین در صدقات را خرده می‏گیرند و نیز به کسانی که جز به اندازه‏ی طاقت و تلاش خود پیدا نمی‏کنند عیب می‏گیرند.
آیه درباره‏ی منافقان است که هم ثروتمندان را در دادن زکات مسخره می‏کردند و هم دست تنگان را، این که فرموده «لا یجِدونَ إِلّا جُهْدهُمْ» یعنی جز تلاش خود چیزی پیدا نمی‏کنند قهراً کمک مالی آنها در راه اسلام کم است.»^[۹]
امیرمؤمنان علی «» می‏فرمایند:
«و جهاد پس از پذیرفتن اسلام، گرانمایه‏ترین عمل است. جهاد مایه‏ی پایداری دین و پاداش بسیار است، و موجب عزّت جامعه و مانع نفوذ دشمن در جامعه‏ی جهادگر می‏شود. جهاد تاخت و تازی است بر دشمن که پاداش فراوان و مژده‏ی رفتن به بهشت جاودان بعد از شهادت را به همراه دارد.»^[۱۰]
گفتار دوم: اقسام جهاد
از بیانات حضرت امیرمؤمنان علی «» در سفارش خود به امام حسن و امام حسین «» چنین بر می‏آید که جهاد بر سه قسم است:
أ) جهاد مالی:
«اللَّهَ اللَّهَ فِی الْجِهَاد بِأَمْوَالِکمْ»^[۱۱]‌؛
ب) جهاد جانی:
«اللَّهَ اللَّهَ فِی الْجِهَاد … وَ أَنْفُسِکُمْ»^[۱۲]؛
ج) جهاد تبلیغی:
«اللَّهَ اللَّهَ فِی الْجِهَاد … وَ أَلْسِنَتِکمْ‌»^[۱۳].
که حضرت هر سه نوع جهاد را در صورتی ارزشمند می‏داند که در راه خدا و کسب رضایت او و اقامه‏ی دین الهی باشد:
«فِی سَبِیلِ اللَّهِ‌».^[۱۴]
از باب احکام تکلیفی جهاد بر دو قسم واجب و مستحب منقسم است که می‏توان شرح آن را در بیان امام صادق «» مشاهده کرد.
«عنْ فُضَیلِ بْنِ عِیاضٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ «» عَنِ الْجِهَادِ أَسُنَّهٌ هُوَ أَمْ فَرِیضَهٌ فَقَالَ الْجِهَادُ عَلَی أَرْبَعَهِ أَوْجُهٍ فَجِهَادَانِ فَرْضٌ وَ جِهَادٌ سُنَّهٌ لَاتُقَامُ إِلَّا مَعَ الْفَرْضِ وَ جِهَادٌ سُنَّهٌ فَأَمَّا أَحَدُ الْفَرْضَینِ فَمُجَاهَدَهُ الرَّجُلِ نَفْسَهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَ هُوَ مِنْ أَعْظَمِ الْجِهَادِ وَ مُجَاهَدَهُ الَّذِینَ یلُونَکمْ مِنَ الْکفَّارِ فَرْضٌ وَ أَمَّا الْجِهَادُ الَّذِی هُوَ سُنَّهٌ لَایقَامُ إِلَّا مَعَ فَرْضٍ فَإِنَّ مُجَاهَدَهَ الْعَدُوِّ فَرْضٌ عَلَی جَمِیعِ الْامَّهِ وَلَوْ تَرَکوا الْجِهَادَ لَأَتَاهُمُ الْعَذَابُ وَ هَذَا هُوَ مِنْ عَذَابِ الْأُمَّهِ وَ هُوَ سُنَّهٌ عَلَی الْإِمَامِ وَحْدَهُ أَنْ یأْتِی الْعَدُوَّ مَعَ الْأُمَّهِ فَیجَاهِدَهُمْ وَ أَمَّا الْجِهَادُ الَّذِی هُوَ سُنَّهٌ فَکلُّ سُنَّهٍ أَقَامَهَا الرَّجُلُ وَ جَاهَدَ فِی إِقَامَتِهَا وَ بُلُوغِهَا وَ إِحْیائِهَا فَالْعَمَلُ وَ السَّعْی فِیهَا مِنْ أَفْضَلِ الْأَعْمَالِ لِأنَّهَا إِحْیاءُ سُنَّهٍ وَ قَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ «» مَنْ سَنَّ سُنَّهً حَسَنَهً فَلَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَی یوْمِ الْقِیامَهِ مِنْ غَیرِ أَنْ ینْقُصَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَی‌ءٌ؛^[۱۵] فضیل بن عیاض گوید: از امام صادق «» پرسیدم آیا جهاد، مستحب است یا واجب؟ فرمود: جهاد بر چهار گونه می‌باشد: دو گونه‌اش واجب است و یکی مستحب که جز با واجب به آن اقدام نمی‌شود، و دیگری جهادی است مستحبّ.
سپس در توضیح آن فرمود: امّا دو جهاد واجب عبارتند از:
اوّل، جهاد انسان با نفسش که خود را از گناهان باز دارد و آن از بزرگ‌ترین جهادهاست (جهاد اکبر).
دوم، جهاد با کافران که هم مرز و در همسایگی مسلمانان‌اند.
امّا سومین جهاد، جهادی است که سنّت است و جز با واجب انجام نمی‌شود، جهاد با دشمن است که بر همه‏ی امّت اسلامی واجب می‌باشد و اگر به آن اقدام نکنند عذاب بر آنان فرود آید و این عذاب به همه‏ی اجتماع می‌رسد (نه امام). این گونه جهاد بر امام مستحب است و حدّ و اندازه‌اش این است که امام به همراه امّت به مصاف دشمن برود و بجنگند.
امّا چهارمین نوع جهاد که مستحب است، مبارزه برای برپا داشتن هر سنّت و رسم خوبی است (که به فراموشی سپرده شده؛ چه واجب باشد یا مستحب). مسلمانی که در راه به پاداشتن و به ثمر رساندن و اجرا شدن و زنده نگهداشتن آن مبارزه کند بهترین اعمال را انجام داده است؛ زیرا این کار، زنده داشتن کار شایسته و دستورهای دین است و پیغمبر خدا «» فرمود: هر که روش نیکی، پدید آورد و رواج دهد ثواب آن را می‌برد و تا روز قیامت برابر پاداشی که به عاملان آن روش خوب می‌دهند به او نیز داده می‌شود بدون آن که از پاداش آنان چیزی کاسته شود.»
۲-۱- جهاد مالی
قاعدتاً جنگ جزء پرهزینه‌ترین رویدادها و رخدادها محسوب می‌شود و تأمین آن تنها از گروهی خاصّی بر نمی‏آید، به همین دلیل بر همگان است تا بخشی از توان مالی خود را به یاری رزمندگان اختصاص دهند؛ خصوصاً کسانی که توان شرکت در جهاد را ندارند.
از سویی از ارکان مهمّ جهاد رکن پشتیبانی می‏باشد به گونه‏ای که در توان و قدرت رزمندگان نقش مهمّی بر عهده دارد. با تأمین و مهیا بودن نیازمندی‌های جبهه است که جنگ به خوبی اداره و منجر به پیروزی می‏شود و روحیه‏ی رزمندگان مستحکم و قوی باقی می‏ماند. از این رو در آیات و روایات از این امر با عنوان جهاد مالی نام برده می‏شود و بر جهاد با جان مقدّم داشته می‏شود. پس انسان باید با مال و جان خود در راه خدا جهاد کند. این از تکالیف الهی است که خداوند بر مسلمانان امر کرده است.
«انْفِرُوا خِفافاً وَ ثِقالًا وَ جاهِدُوا بِأَمْوالِکمْ وَ أَنْفُسِکمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ ذلِکمْ خَیرٌ لَکمْ إِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ؛ (همگى به سوى میدان جهاد) حرکت کنید؛ سبکبار باشید یا سنگین بار! و با اموال و جانهاى خود، در راه خدا جهاد نمایید؛ این براى شما بهتر است اگر بدانید.»^[۱۶]
در دعای امام سجّاد «» برای مرزداران مواردی آمده است که بر اهمیّت مال و نقش آن در تأمین امنیّت و صلح، و حراست از مرزهای اسلام دلالت دارد:
«خدایا! بر محمّد و آل او درود فرست، مرزهای مسلمانان را با عزّت و نیروی خود مستحکم ساز، مرزداران را با قدرت خویش تأیید کن، و با غنای خود نعمت فراوان به ایشان ببخش… و پیاپی روزی آنان را در اختیارشان قرار ده… و جنگجو را از حقوقی مکفی بهره‏مند گردان…خدایا! هر مسلمانی که به خانه‏ی مجاهد یا مرزداری سرزند، یا سرپرستی خانواده‏ی او را بر عهده گیرد، یا با کمک‏های مالی به یاری او شتابد، یا به او کمکی رساند، همسنگ و همانند پاداش آن جنگجو و مرزدار به او نیز پاداش ده … .»^[۱۷]
چون این دنیا دنیای اسباب است، مشاهده می‏کنیم که مدد رساندن خدا به مرزداران نیز با اموالی خواهد بود که از دست مردم به ایشان می‏رسد؛ پس مال، از این لحاظ نیز مایه‏ی قوام و برپایی زندگی مردمان است؛ و به همین جهت، قرآن کریم مردمان را به جهاد در راه خدا، با اموال و با انفس، هر دو، فرا می‏خواند: «جهاد مالی‏» و «جهاد جانی».^[۱۸]
حضرت علی «» در سخنان گهربار خویش با این بیان که «چرا در راه کسی که روزی رسان شماست از مالتان نمی‏گذرید» کسانی را که جهاد مالی را ترک کرده‏اند مورد توبیخ قرار می‏دهد و آنان را متوجّه این امر می‏سازد که مال از ناحیه‏ی حضرت حق می‏باشد پس چرا از بذل آن در راه خدا باید دریغ کرد؛
«فَلَا أَمْوَالَ بَذَلُتمُوهَا لِلَّذِی رَزَقَهَا»^[۱۹]
هزینه‏ی مال به منظور تهیه‏ی مرکب برای جبهه‏ی نبرد مصداق انفاق در راه خداست مستند به این روایت که حضرت علی «» نقل می‏کند که پیغمبر به او فرمود:

۳)نانو صفحات
۴)نانو الیاف

• • کامپوزیت های اصلی زمینه:

۱)نانو کامپوزیت های زمینه پلیمری :
خواص بی نظیر (مکانیکی ، شیمیایی ، فیزیکی) , خاصیت نفوذ پذیری , پایداری حرارتی بالا , استحکام بالا , وزن کم .
با افزودن درصد کمی از مواد نانو به یک پلیمر خالص , استحکام تنشی و کششی افزایش چشم گیری می یابد.
۲)نانو کامپوزیت های زمینه فلزی :
کم وزن و سبک و استحکام بالا مقامومت و پایداری حرارتی مناسب.
۳)نانو کامپوزیت های زمینه سرامیکی :
به مواد جامدی که بخش عمده تشکیل دهنده آن ها غیر آلی و غیر فلزی باشد.
ساختمان به شکلی است که معمولا یک فاز نسبت به فاز دیگر دارای دانه بندی کوچکتری است و معمولا یک فاز در ابعاد نانو متری و فاز دیگر در ابعاد میکرونی.
سرامیکهای مهندسی به دو گروه اکسیدی و غیر اکسیدی تقسیم می شوند.

1. 1. اکسیدی : TiO₂تیتانیا ،AL₂O₃آلومینا ، ZrO₂زیرکومینا

1. 1. غیر اکسیدی: SiC ,TiN

سختی بالا و مقاومت فشاری و پیچشی بالاتر ، مقاومت حرارتی عالی ، رسانایی الکتریکی و حرارتی پایین ، مقاومت سایشی بالاتر و چگالی پایین تر.
مهمترین مشکل شکنندگی بالای آنها به دلیل پیوندهای یونی و کوالانسی و برای حل آن اضافه کردن و جاسازی الیاف و ذرات با ابعاد نانومتری]۵[.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱-۱-خاصیت فتوکاتالیستی :
اگر یک نیمه رسانا در معرض تابش قرار گیرد به صورت یک کاتالیست عمل می کند.
براساس شتابدهی واکنش های نوری در حضور کاتالیست.
فرایند فوتو کاتالیکی به جفت شدن نور فرابنفش با انرژی کم با ذرات کاتالیستی.
این فرایند شبیه فوتوسنتز است و فوتو کاتالیست به مانند کلروفیل نور خورشید را به دام می اندازد و باعث تبدیل ترکیب به CO₂ و آب می شود.
فرایند سل_ژل شدن عبارت است از:
۱)مخلوط پیش ماده ۲)شکل دهی ۳)ژل شدن ۴)پیر شدن ۵)خشک شدن ۶)آب زدایی یا تثبیت شیمیایی ۷)متراکم کردن و سنتز شدن]۶[.
۲-۱-۲-مکانیسم فتو کاتالیست (فرایند) :

• • فعالسازی توسط تابش با طول موج لازم برای تشکیل جفت حفره الکترون.

TiO₂ ? e⁻ + h⁺

• • جذب سطحی آب ، ترکیب آلی و رادیکال هیدرواکسیل بر روی سطح کاتالیست.

O⁻² + Ti⁺⁴ +H₂O ? ? H⁻ + Ti⁺⁴ – OH

• • ترکیب مجدد حفره و الکترون.

Ti⁺⁴ +H₂O ? ? Ti⁺⁴ – H₂O
Site+R(i) ? ?R(I,ads)
OH +Ti⁺⁴ ? ? Ti⁺⁴ /OH

• • ترکیب مجدد حفره و الکترون و تولید انرژی حرارتی.

e⁻ + h⁺ ?heat
Ti⁺⁴ -OH⁻ +h⁺,? ?TI⁺⁴ / OH°

• • به دام افتادن الکترون و حفره.

R(I,ads) +h⁺ ? ? R⁺(A,ads)
Ti⁺⁴ +e⁻ ? ? Ti⁺³
Ti⁺³ +O₂ ? Ti⁺⁴ – O⁻₂

• • حمله رادیکال هیدروکسیل تحت شرایط مختلف.

Ti⁺⁴ /OH° + R° (I,ads) ? Ti⁺⁴+ R (J,ads)
OH°+ R (I,ads) ? R (J,ads)

۱۳/۰

۰۱/۶

۵/۱۴

۵۸/۳

ضریب تغییرات(درصد)

۷۶/۳

۳۰/۸

۷۱/۶

۵۱/۶

ns، *و** به ترتیب نشان دهنده عدم تفاوت معنی­داری، تفاوت در سطح ۵٫/^. وتفاوت در سطح ۱٫/^. می باشد.

۱-۸-۴غلظت عنصر کادمیم در گیاه

نتایج تجزیه واریانس تیمار غلظت عنصر کادمیم گیاه در جدول (۸-۴) آورده شده است. اثر تیمارهای مکان، تکرار مکان، گیاه و مزرعه و اثر متقابل تیمار گیاه در مکان، مکان در مزرعه و گیاه در مزرعه در سطح آماری ۱ درصد غلظت عنصر کادمیم گیاه معنی­دار گردید. همچنین اثر تیمار متقابل گیاه در مزرعه در مکان بر غلظت عنصر کادمیم گیاه معنی­دار نبود.
نمودار ۶۸-۴ اثر تیمار­های گیاه در مکان بر غلظت عنصر کادمیم گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و مکان مختلف کشت (نمودار ۶۸-۴) بر غلظت عنصر کادمیم گیاه نشان داد که منطقه باوی در گیاه شوید دارای بیشترین غلظت عنصر کادمیم بود (۹۹/۱۱ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین غلظت عنصر کادمیم در گیاه شوید در منطقه باوی نسبت به غلظت عنصر کادمیم گیاه منطقه شوش و منطقه دزفول تفاوت معنی­داری داشت(به ترتیب ۹۹/۱۱، ۴۷/۱۰ و ۲۹/۹ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه گشنیز در منطقه باوی دارای بیشترین غلظت عنصر کادمیم بود (۰۹/۱۱ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه منطقه شوش و منطقه دزفول تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۰۹/۱۱، ۸۱/۹ و ۳۰/۸ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه هویج در منطقه باوی دارای بیشترین غلظت عنصر کادمیم بود (۵۲/۱۰ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه منطقه شوش و منطقه دزفول تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۵۲/۱۰، ۵۸/۸ و ۰۱/۸ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه جعفری در منطقه باوی دارای بیشترین غلظت عنصر کادمیم بود (۹۹/۱۱ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه منطقه شوش و منطقه دزفول تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۹۹/۱۱، ۴۷/۱۰ و ۲۹/۹ میلی­گرم در کیلوگرم).
نمودار ۶۹-۴ اثر متقابل مکان در مزرعه بر غلظت عنصر کادمیم گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل مکان­های مختلف کاشت و مزارع آلوده و شاهد (نمودار ۶۹-۴) بر غلظت عنصر کادمیم گیاه نشان داد که بیشترین غلظت عنصر کادمیم گیاه در منطقه باوی و در مزرعه آلوده­ی شماره ۲ وجود داشت (۲۹/۱۴ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر کادمیم گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۲ در منطقه باوی با مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۲۹/۱۴، ۴۷/۱۲و ۱۷/۷ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین در منطقه شوش بیشترین غلظت عنصر کادمیم گیاه در مزرعه آلوده­ی شماره ۱ وجود داشت (۹۷/۱۵ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر کادمیوم گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۱در منطقه شوش با مزرعه آلوده­ی شماره ۲ مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۹۷/۱۰، ۳۳/۹ و ۵۳/۵ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین در منطقه دزفول بیشترین غلظت عنصر کادمیم در مزرعه آلوده­ی شماره ۲ وجود داشت (۷۱/۱۲ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر کادمیم گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۲در منطقه دزفول با مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب۷۱/۱۲، ۲۴/۱۰ و ۲۶/۶ میلی­گرم در کیلوگرم).
نمودار ۷۰-۴ اثر متقابل گیاه در مزرعه بر غلظت عنصر کادمیم گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و نوع مزرعه (نمودار ۷۰-۴) بر غلظت عنصر کادمیم گیاه نشان داد که بیشترین میزان غلظت عنصر کادمیم مربوط به گیاه شوید در مزرعه آلوده شماره ۲ بود (۷۷/۱۲ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود داشت ( به ترتیب ۷۷/۱۲، ۸۹/۱۱ و ۰۹/۷ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه گشنیز بیشترین غلظت عنصر کادمیم گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۲ بود (۱۴/۱۲ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود داشت ( به ترتیب ۱۴/۱۲، ۰۷/۱۱ و ۸۹/۵ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه هویج بیشترین غلظت عنصر کادمیم گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۲ بود (۲۷/۱۱ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود داشت ( به ترتیب ۲۷/۱۱، ۱۸/۱۰ و ۶۶/۵ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه جعفری بیشترین غلظت عنصر کادمیم گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۲ بود (۲۵/۱۲ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود داشت ( به ترتیب ۲۵/۱۲، ۷۷/۱۱ و ۵۵/۶ میلی­گرم در کیلوگرم).
عواملی مانند اسیدیته خاک، غلظت یونی محلول، غلظت کاتیونی فلز، حضور کاتیون­های فلزی رقابت کننده و وجود لیگاندهای آلی و معدنی بر جذب فلزات سنگین تأثیر گذارند. از سوی دیگر نوع و گونه­ های مختلف گیاهی در توانایی جذب، تجمع و تحمل فلزات سنگین تفاوت زیادی با یکدیگر دارند (آلووای، ۱۹۹۰).
سرنوشت فلزات سنگین و کمپلکس­های فلزی تخلیه شده به خاک­ها و آب­ها با توجه به شرایط محیطی خاک و آب بسیار متفاوت می­باشند .همچنین مکانیزم­ های جذب می­توانند برای یون­های فلزی مختلف متفاوت باشند. اما یون­هایی که با مکانیسم­های مشابه به داخل ریشه جذب می­شوند، احتمالاً با همدیگر رقابت می­ کنند. از سویی شواهد واضحی وجود دارد که شکل­ها و گونه­ های مختلف گیاهان در توانایی واضحی وجود دارد که شکل­ها و گونه­ های مختلف گیاهان در توانایی جذب، تجمع و تحمل فلزات سنگین تفاوت بسیار زیادی با هم دارند (آلووی، ۲۰۰۱).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اهمیت کادمیم در میان سایر عناصر سمی از این جهت است که این عنصرمی­تواند در اندام­های گیاهی به مقادیر زیاد که برای انسان و حیوان سمی باشد، تجمع یابد ولی در عین حال هیچ­گونه علائم سمیت در گیاه ظاهر نشود (پرنسی و همکاران^[۱۳۰]، ۲۰۰۲). کادمیم اگرچه یک عنصر غذایی ضروری نیست اما به سهولت از طریق ریشه_­های گیاه جذب و با غلظت­هایی که برای زنجیره غذایی خطرناک است، در گیاه اندوخته می­ شود. تجمع کادمیم در بافت­های گیاهی در سطح سلولی نیز می­ تواند سمی باشد و موجب کاهش رشد گردد (کولیلیا و همکاران^[۱۳۱]، ۲۰۰۴). از طرفی در جذب کادمیوم، عواملی مانند pH مقدار هوموس خاک، میزان کادمیم محلول خاک و قابل دسترس برای گیاه، نیز تعیین کننده هستند (کلیک^[۱۳۲]، ۲۰۰۵). کادمیوم به دلیل حلالیت بالایی که در آب دارد ممکن است سمیت شدیدی برای گیاهان و حیوانات و یا انسان­ها ایجاد کند. بررسی تاثیر نفت سفید بر مزارع سبزی (گشنیز، جعفری، شوید و هویج) نشان داد که عنصر کادمیم در گیاه مزارع آلوده به نفت سفید افزایش یافت. که این افزایش در گیاه مزارع آلوده به نفت سفید ۱و ۲ موجود در هر منطقه و هم چنین مزارع آلوده هر سه منطقه نسبت به هم یکسان نبوده است. نتیجه می­توان گرفت که این تفاوت موجود در بین مزارع آلوده به نفت سفید به غلظت نفت سفید استفاده شده برای از بین بردن علف­های هرز می­باشد در صورتی که از غلظت بیشتری برای از بین بردن علف هرز استفاده شده باشد عنصر کادمیم بیشتر­ی وارد گیاه شود. افزایش مقدار عنصر کادمیم در منطقه باوی در مزارع شاهد و آلوده به نفت سفید ۱و ۲ می ­تواند در اثر شوری خاک باشد همانگونه که در صفحات قبلی گزارش شد با افزایش شوری میزان کادمیم محلول خاک افزایش می­یابد و به همین دلیل جذب کادمیم بیشتری توسط گیاه صورت می­پذیرد.

۲-۸-۴ غلظت عنصر سرب در گیاه

نتایج تجزیه واریانس تیمار غلظت عنصر سرب گیاه در جدول (۸-۴) آورده شده است. اثر تیمارهای مکان، گیاه، مزرعه و اثر متقابل تیمار گیاه در مزرعه در سطح آماری ۱ درصد غلظت عنصر سرب گیاه معنی­دار گردید. و اما اثر تیمار تکرار مکان و اثر متقابل تیمار گیاه در مکان و مکان در مزرعه بر غلظت عنصر سرب گیاه در سطح آماری ۵ در­صد معنی­دار شد. همچنین تیمار تکرار مکان و اثر تیمار متقابل گیاه در مزرعه در مکان بر غلظت عنصر سرب گیاه معنی­دار نبود.
نمودار ۷۱-۴ اثر تیما­های گیاه در مکان بر عنصر سرب گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و مکان مختلف کشت (نمودار ۷۱-۴) بر غلظت عنصر سرب گیاه نشان داد که منطقه باوی در هر دو گیاه گشنیز و شوید دارای بیشترین غلظت عنصر سرب بود (به ترتیب ۵۳/۳۵ و ۳۰/۳۵ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین غلظت عنصر سرب هر دو گیاه گشنیز و شوید در منطقه باوی نسبت به منطقه دزفول تفاوت معنی­داری نداشت. اما غلظت عنصر سرب هر دو گیاه گشنیز و شوید در منطقه باوی نسبت به منطقه شوش تفاوت معنی­داری داشت. همچنین بیشترین غلظت عنصر سرب در گیاه هویج مربوط به منطقه باوی بود (۵۰/۲۸ میلی­گرم در کیلوگرم). با غلظت عنصر سرب در گیاه هویج رشد یافته در منطقه دزفول تفاوت معنی­داری نداشت. اما با غلظت عنصر سرب در گیاه هویج رشد یافته در منطقه شوش تفاوت معنی­داری داشت. همچنین بیشترین غلظت عنصر سرب در گیاه جعفری مربوط به منطقه باوی بود (۱۰/۳۴ میلی­گرم در کیلوگرم). با غلظت عنصر سرب در گیاه جعفری رشد یافته در منطقه دزفول تفاوت معنی­داری نداشت. اما با غلظت عنصر سرب در گیاه جعفری رشد یافته در منطقه شوش تفاوت معنی­داری داشت.
نمودار ۷۲-۴ اثر متقابل مکان در مزرعه بر عنصر سرب گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل مکان­های مختلف کاشت و مزارع آلوده و شاهد (نمودار ۷۲-۴) بر غلظت عنصر سرب گیاه نشان داد که بیشترین غلظت عنصر سرب گیاه در منطقه باوی و در مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و ۲ وجود داشت (به ترتیب ۱۳/۳۹ و ۴۶/۴۰ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر سرب گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و ۲ در منطقه باوی با مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۱۳/۳۹، ۴۶/۴۰ و ۴۹/۲۰ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین در منطقه شوش بیشترین غلظت عنصر سرب در مزرعه آلوده­ی شماره ۱ وجود داشت (۴۹/۳۲ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر سرب مزرعه آلوده­ی شماره ۱ در منطقه شوش با مزرعه آلوده­ی شماره ۲ تفاوت معنی­داری نداشت ولی با مزرعه شاهد دارای اختلاف معنی­داری بود. همچنین در منطقه دزفول بیشترین غلظت عنصر سرب در مزرعه آلوده­ی شماره ۲ وجود داشت (۳۳/۳۶ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر سرب مزرعه آلوده­ی شماره ۲ در منطقه دزفول با مزرعه آلوده­ی شماره ۱ تفاوت معنی­داری نداشت ولی با مزرعه شاهد دارای اختلاف معنی­داری بود.
شکل ۷۳-۴ اثر متقابل گیاه در مزرعه بر عنصر سرب گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و نوع مزرعه (نمودار ۷۳-۴) بر غلظت عنصر سرب نشان داد. که بیشترین غلظت عنصر سرب مربوط به گیاه گشنیز و شوید در مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و ۲ و همچنین گیاه جعفری در مزرعه آلوده­ی ۲ بود گشنیز (به ترتیب ۴۸/۳۷ و ۴۶/۳۸ میلی­گرم در کیلوگرم)، شوید (به ترتیب ۸۲/۳۶ و ۲۱/۳۸ میلی­گرم در کیلوگرم) جعفری (۰۱/۳۷ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر سرب مربوط به گیاه گشنیز، جعفری و شوید مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه آلوده­ی شماره ۲ با مزرعه شاهد از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود داشت. در گیاه هویج بیشترین غلظت سرب گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۱ بود (۰۳/۳۲ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت سرب گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با غلظت سرب گیاه در مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۰۳/۳۲، ۲۰/۲۹ و ۶۴/۱۵ میلی­گرم در کیلوگرم).
بررسی­ها نشان داد که غلظت عنصر سرب در گیاه مزارع آلوده به نفت سفید افزایش یافت. در پژوهشی که توسط عسکری و همکاران (۱۳۹۰)که بر روی گیاه اقاقیا صورت گرفت نشان دهنده افزایش غلظت عنصر سرب گیاه تحت تاثیر تیمار هیدرو­کربنی که شامل نفت خام با در صد­های ۰، ۱، ۲، ۳ و ۴ بود. هم­چنین افزایش غلظت عنصر سرب در گیاهان اختلاف معنی­داری بین مقدار سرب برگ گیاهان شاهد و گیاهان تحت تیمار ۱ درصد مشاهده شد. گیاهان تحت تیمار۱ درصد نسبت به شاهد ۸/۲۰ برابر عنصر سرب را در برگ هایش انباشته نموده بودند. این نتایج با مطالعه فلزات سنگین در اقاقیا که در ترکیه انجام شده است مطابقت دارد.
افزایش بیشتر عنصر سرب در منطقه باوی در مزارع شاهد و آلوده به نفت سفید ۱و ۲ می ­تواند در اثر شوری خاک باشد. در شوری خاک علاوه بر آلودگی نفت سفید باعث بیشتر شدن سرب در گیاهان این منطقه شده ­اند مشخص شد که شوری خاک، باعث افزایش جذب فلزات سنگین توسط سبزیجات شد و همچنین که شوری خاک، تجمع سرب در ریشه را کاهش در حالی که باعث افزایش آن در برگ شد و علائم سمیت ناشی از سرب، با شوری زیاد ارتباط داشت. همچنین مشاهده شد که افزایش شوری باعث افزایش غلظت کمپلکس سرب با کلرید شد و در نتیجه تجمع سرب در خاک کاهش یافت (هودجی، ۱۳۸۳).

۳-۸-۴ غلظت عنصر روی در گیاه

نتایج تجزیه واریانس تیمار غلظت عنصر روی گیاه در جدول (۸-۴) آورده شده است. اثر تیمارهای مکان، تکرار مکان، گیاه، مزرعه و اثر متقابل تیمار مکان در مزرعه، گیاه در مزرعه و گیاه در مزرعه در مکان در سطح آماری ۱ درصد غلظت عنصر روی گیاه معنی­دار گردید. و اما اثر متقابل تیمار گیاه در مکان بر غلظت عنصر روی گیاه در سطح آماری ۵ در­صد معنی­دار شد.
نمودار ۷۴-۴ اثر تیمار های گیاه در مکان بر عنصر روی گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و مکان مختلف کشت (نمودار ۷۴-۴) بر غلظت عنصر روی گیاه نشان داد که منطقه دزفول در گیاه شوید دارای بیشترین غلظت عنصر روی بود (۳۳/۸۶ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین غلظت عنصر روی در گیاه شوید در منطقه دزفول نسبت به غلظت عنصر روی گیاه منطقه شوش و منطقه باوی تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۳۳/۸۶، ۸۸/۶۴ و ۲۲/۳۹ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه گشنیز در منطقه دزفول دارای بیشترین غلظت عنصر روی بود (۱۱/۷۸ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر روی گیاه منطقه شوش و منطقه باوی تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۱۱/۷۸، ۸۸/۵۸ و ۳۳/۳۳ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه هویج در منطقه دزفول دارای بیشترین غلظت عنصر روی بود (۷۷/۶۳ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر روی گیاه منطقه شوش و منطقه باوی تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۷۷/۶۳، ۴۴/۴۶ و ۴۴/۲۸ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه جعفری در منطقه دزفول دارای بیشترین غلظت عنصر روی بود (۵۵/۸۱ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر روی گیاه منطقه شوش و منطقه باوی تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۵۵/۸۱، ۸۸/۶۴ و ۳۷ میلی­گرم در کیلوگرم).
نمودار۷۵-۴ اثر متقابل مکان در مزرعه بر میزان عنصر روی گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل مکان­های مختلف کاشت و مزارع آلوده و شاهد (نمودار ۷۵-۴) بر غلظت عنصر روی گیاه نشان داد که بیشترین غلظت عنصر روی گیاه در منطقه دزفول و در مزرعه آلوده­ی شماره ۲ وجود داشت (۰۸/۱۰۹ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر روی گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۲ در منطقه دزفول با مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۰۸/۱۰۹، ۵/ ۸۷ و ۷۵/۳۵ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین در منطقه شوش بیشترین غلظت عنصر روی گیاه در مزرعه آلوده­ی شماره ۱ وجود داشت (۷۵/۸۲ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر روی گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۱در منطقه شوش با مزرعه آلوده­ی شماره ۲ مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۷۵/۸۲، ۳۳/۶۲ و ۶۶/۲۹ میلی­گرم در کیلوگرم خاک). همچنین در منطقه باوی بیشترین غلظت عنصر روی در مزرعه آلوده­ی شماره ۲ وجود داشت (۲۵/۴۴ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر روی گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۲ در منطقه باوی با مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب۲۵/۴۴، ۷۵/۳۴ و ۵/۲۴ میلی­گرم در کیلوگرم).
نمودار ۷۶-۴ اثر متقابل گیاه در مزرعه بر عنصر روی گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و نوع مزرعه (نمودار ۷۶-۴) بر غلظت عنصر روی گیاه نشان داد که بیشترین میزان غلظت عنصر روی مربوط به گیاه شوید در مزرعه آلوده شماره ۲ بود (۶۶/۸۰ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت روی گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با غلظت روی گیاه در مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۶۶/۸۰، ۸۸/۷۵ و ۸۸/۳۳ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه گشنیز بیشترین غلظت روی گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۲ بود (۳۳/۷۲ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت روی گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با غلظت روی گیاه در مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۳۳/۷۲، ۷۷/۶۸ و ۲۲/۲۹ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه هویج بیشترین غلظت روی گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و ۲ بود (۸۸/۵۵ و ۴۴/۵۷ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت روی گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با غلظت روی گیاه در مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۸۸/۵۵، ۴۴/۵۷ و ۳۳/۲۵ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه جعفری بیشترین غلظت روی گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۲ بود (۱۱/۷۷ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت روی گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با غلظت روی گیاه در مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۱۱/۷۷، ۷۷/۷۲ و ۴۴/۳۱ میلی­گرم در کیلوگرم).
بررسی تاثیر نفت سفید بر میزان عناصر سنگین جذب شده نشان داد که عنصر روی در سبزیجات مزارع آلوده به نفت سفید افزایش یافت. که این افزایش در گیاه مزارع آلوده به نفت سفید ۱و ۲ موجود در هر منطقه نسبت به هم یکسان نبوده است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که این تفاوت موجود در بین مزارع آلوده به نفت سفید به غلظت نفت سفید استفاده شده برای از بین بردن علف­های هرز می­باشد، در صورتی که از غلظت بیشتری برای از بین بردن علف هرز استفاده شده باشد میزان عنصر روی بیشتری در گیاه نشان داده می­ شود. در پژوهشی که برای ارزیابی گیاه پالایی اقاقیا بر برخی از فلزات سنگین در خاک­های آلوده به نفت خام با بهره گرفتن از تیمار نفت خام (۰ درصد، ۱ درصد، ۲ درصد، ۳درصد و ۴درصد) گیاهان تحت تیمار۲ درصد نسبت به شاهد، ۲۸/۱ برابر بیش تر، عنصر روی را در برگ­های خود انباشته کرده است و همچنین مشاهده گردید، کمترین و بیشترین میزان عنصر روی به ترتیب در بافت خشک برگ مربوط به گیاه شاهد و گیاهان تحت تیمار ۲ درصد بود (عسکری و همکاران، ۱۳۹۰)
افزایش اندک عنصر روی در منطقه باوی در مزارع شاهد و آلوده به نفت سفید ۱و ۲ می ­تواند در اثر شوری و زهکشی نامناسب خاک باشد. در نتیجه اثر شوری خاک نسبت به نفت سفید غالبتر بوده و باعث افزایش اندک عنصر روی در گیاه این منطقه شده است. سایر محققان نیز گزارش نموده ­اند که به طورکلی با افزایش شوری، غلظت عناصر کم مصرف در بافت های گیاهی کاهش می­یابد (همایی و همکاران، ۲۰۰۵)