۴-۱۱- روش جمع‌ آوری داده‌ها و اطلاعات
تحلیل محتوای کیفی عموماً با مرور گسترده‌ی منابع آغاز نمی‌شود. علت این امر آن است که اولاً مرور منابع به پژوهشگر اطلاعات و دیدگاه‌هایی می‌دهد که می‌تواند در نحوه‌ی کار او تأثیرگذار باشد. از این رو در تحقیقات کیفی مرور منابع به مرحله‌ی بعد از تحلیل داده‌ها موکول می‌شود، زیرا هدف تحقیق نشان دادن تناسب بین یافته‌ها و دانسته‌های قبلی به خوانندگان تحقیق است (ادیب‌حاج‌باقری و همکاران، ۱۳۸۶: ۳۲).
برای جمع‌ آوری اطلاعات و داده‌ها جهت بررسی فیلم‌ها، مسأله‌ی تعیین مقوله‌ها حائز اهمیت است، زیرا وجود شاخص‌هایی برای دسته‌بندی داده‌ها ضرورت دارد تا بتوان درمورد آن‌ها تصمیم‌گیری کرد. از آن‌جا که شیوه‌ی مورد نظر برای تحلیل محتوای فیلم‌ها شیوه‌ی استقرایی است، محقق بدون داشتن شاخص یا تعیین مقوله به مشاهده می‌پردازد و مقوله‌ها را از مشاهده‌ی مستقیم فیلم‌ها به‌دست می‌آورد. بنابراین به وسیله‌ی واحدهای تحلیل، کار جمع‌ آوری داده‌ها آغاز می‌گردد. در مرحله‌ی بعد داده‌ها کدگذاری می‌گردند. کدهایی که به داده‌ها داده می‌شود از خود فیلم‌ها گرفته می‌شوند. پس از این‌که مجموعه‌ای از کدها برداشت شد نوبت به مفهوم‌سازی می‌رسد که در سطحی انتزاعی‌تر از مرحله‌ی کدگذاری، کدهای هر دسته ذیل مفاهیم ساخته‌شده گروه‌بندی می‌شود. مفاهیم را می‌توان از درون کدها استخراج کرد و هم برای ساختنشان از مفاهیم نظری بهره گرفت.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در مرحله‌ی بعد با توجه به مفاهیم به‌دست آمده تعدادی مقوله استخراج می‌شود که این مقوله‌ها مبنای تحلیل و نتیجه‌گیری قرار خواهند گرفت. این مقوله‌ها نسبت به مفاهیم از سطحی انتزاعی‌تر برخوردارند و تقریباً نسبت مستقیمی با فیلم‌ها ندارند. از این رو در ساختن آن‌ها صرفاً باید از مفاهیم نظری استفاده کرد. نکته‌ی مهم این است که تمام مقوله­ها باید به نظریه یا نظریه‌هایی وفادار باشند که ارتباط منطقی با هم و با متن دارند. این نظریه‌ها برای تحلیل متن بسیار مهم هستند.
در مرحله‌ی پایانی محقق با در دست داشتن تعدادی مقوله که دارای سازوکارهای نظری هستند، به تحلیل و نتیجه‌گیری می‌پردازد. در این پژوهش پرسش‌هایی مطرح شده که با توجه به مقوله‌های استخراج باید در صدد پاسخ‌گویی به آن‌ها برآمد. در واقع این بخش از کار نتیجه‌گیری، با تمرکز بر پاسخ‌گویی به پرسش‌های ابتدایی پژوهش انجام گرفت.
۴-۱۲- روایی^[۱۳۲] و پایایی^[۱۳۳]
در این پژوهش معیار تعیین روایی، صوری^[۱۳۴] بوده است. میزان توافق متخصصان یک امر را در مورد یک شاخص یا معیار، روایی صوری می‌نامند. روایی صوری را می‌توان ناشی از میزان توافق چند متخصص دانست (باب‌الحوائجی، ۱۳۷۶). برای این کار فیلم‌ها به اتفاق استاد راهنما مورد بررسی قرار گرفته‌اند. پس از مشخص شدن مقوله‌ها، آن‌ها در اختیار استاد راهنما قرار داده شده و بعد از اعمال اصلاحاتی در مقوله‌ها، جمع‌بندی نهایی انجام شده است.
پایایی مقوله بستگی به توانایی تحلیل‌گر در تنظیم مقوله‌هایی دارد که شواهد تجربی به اندازه‌ی کافی روشن باشد، به‌طوری که داوران با صلاحیت به اندازه‌ی کافی در این مورد تعلق یا عدم تعلق مجموعه‌ای خاص به مقوله‌های موردنظر توافق داشته باشند (هولستی، ۱۳۸۰: ۲۱۰و ۲۱۱). پایایی داده‌ها مستلزم آن است که دست کم دو کدگذار به‌طور مستقل رشته‌ بزرگ ممکنی از واحدهای ضبط را با اصطلاحات مشترکی توصیف کنند. این اصطلاحات می‌توانند مقوله‌های توصیفی، گونه‌های عددی متغیر یا طرح‌های طبقه‌بندی پیچیده باشند. پایایی تابع همخوانی‌ای است که کدگذاران در مقوله‌بندی واحدها پیدا کرده‌اند (کریپندورف، ۱۳۸۳: ۱۸۰). در این پژوهش، پس از مشاهده‌ی‌ فیلم‌ها و کدگذاری داده‌های به‌دست آمده از تصاویر و دیالوگ‌های فیلم، به اتفاق استاد راهنما، کدهای برداشته شده با هم مقایسه گردید. در پایان توافقی که از مقوله‌بندی‌ها حاصل شده، پایایی این پژوهش را ممکن کرده است.
فصل پنجم
تجزیه و تحلیل داده‌ها
۵-۱- مقدمه
از آن‌جا که شیوه‌ی مورد نظر برای تحلیل محتوای فیلم‌ها شیوه‌ی استقرایی بوده است، بدون داشتن شاخص یا تعیین مقوله به مشاهده پرداخته شده و مقوله‌ها از مشاهده‌ی مستقیم فیلم‌ها به‌دست آمده است. بنابراین به وسیله‌ی واحدهای تحلیل یعنی شخصیت‌های زن نقش اول فیلم‌ها، با توجه به تصاویر و دیالوگ‌های موجود در فیلم کار جمع‌ آوری داده‌ها آغاز گردیه است. در مرحله‌ی بعد داده‌ها کدگذاری شده است. کدهایی که به داده‌ها داده شده، از فیلم‌ها گرفته شده است. پس از این‌که مجموعه‌ای از کدها برداشت شد، نوبت به مفهوم‌سازی رسید که در سطحی انتزاعی‌تر از مرحله‌ی کدگذاری، کدهای هر دسته ذیل مفاهیم ساخته‌شده، گروه‌بندی شده‌ و مفاهیم از درون کدها استخراج شده‌اند. در مرحله‌ی بعد با توجه به مفاهیم به‌دست آمده تعدادی مقوله استخراج شده که این مقوله‌ها مبنای تحلیل و نتیجه‌گیری قرار گرفته‌اند. این مقوله‌ها نسبت به مفاهیم از سطحی انتزاعی‌تر برخوردار بوده و تقریباً نسبت مستقیمی با فیلم‌ها نداشته‌اند. از این رو در ساختن آن‌ها صرفاً از مفاهیم نظری استفاده شده است. این مقوله‌ها بیان‌گر ابعاد بررسی فیلم‌ها هستند که در این جا سه سطح ساختاری، فردی و داستانی را نشان می‌دهند. در مرحله‌ی پایانی با در دست داشتن تعدادی مقوله که دارای سازوکارهای نظری هستند، به تحلیل و نتیجه‌گیری پرداخته شده است. در نهایت، با توجه به مقوله‌های استخراج شده که ذیل دستگاه نظری ساخته شده‌اند، پاسخگویی به پرسش‌های تحقیق انجام گردیده است.
در این پژوهش، هفده فیلم سینمایی داریوش مهرجویی مطابق ترتیب زمانی مرتب شده و در پنج دوره‌ طبقه‌بندی شده‌اند. در دوره‌‌ی اول از آن‌جا که تعداد فیلم‌‌‍‌ها کم بوده است، دهه‌‌های چهل و پنجاه تحت عنوان دوره‌ی پیش از انقلاب مورد بررسی قرار گرفته است. دهه هفتاد نیز به علت کثرت و تنوع زیاد آثار در دو دوره‌ی مجزای نیمه‌ی اول و نیمه‌ی دوم قرار داده شده است. از آن‌جا که در سال نود تنها یک فیلم مورد مطالعه قرار گرفته، جهت پرهیز از هرگونه سوءتعبیر، در دوره‌ی دهه هشتاد بررسی شده است.

جدول ۵-۱- طبقه‎بندی فیلم‌ها

شماره

فیلم
سال
شخصیت
دوره

۱

گاو

۱۳۴۸

زن‌مش‌حسن
پیش از انقلاب

۲

آقای‌هالو

۱۳۴۹

مهری

۳

پستچی

۱۳۵۱

منیر

۴

دایره‌ی مینا

۱۳۵۳