لاو (۷۰:۲۰۰۲) برای حصول به سومین جنبه­ گردشگری شهری پایدار؛ یعنی، کاهش آلودگی ناشی از رشد گردشگری در شهرهای بزرگ، توسعه سیستم حمل و نقل عمومی و ایجاد و گسترش پیاده­روها را پیشنهاد می­ کند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تلاش برای توسعه­ گردشگری پایدار در شهرها، آسیب­های محیط طبیعی و انسان ساخت را به حداقل می رساند، میراث اجتماعی و فرهنگی را حفظ می­ کند، منافع اقتصادی حاصل از توسعه گردشگری را حداکثر ساخته و کیفیت زندگی ساکنین و تجربه­ گردشگران را بهبود می بخشد.
۴-۴-۲) اهمیت مناطق شهری برای اهداف گردشگری
همانطور که بازار گردشگری، در سراسر جهان در حال توسعه است و گردشگری فعالیت قابل توجه شهرهای مدرن است؛ گردشگری شهری به استراتژی اصلی در طرح­های بازسازی شهرها تبدیل شده است. به همین دلیل گردشگری شهری به یک بخش پایه­ای مدیریت شهری نوین تبدیل شده است (بورگ^[۹۵]، ۱۹۹۱). گردشگری یک بازار مهم است، که با تخصیص مقدار زیادی از درآمدها به شهر توسعه می­یابد. در نتیجه­ توسعه­ گردشگری، ایجاد درآمدها و بکارگیری برای اقتصاد محلی، سبب تنوع محصولات ارائه شده می­ شود (سیراسی^[۹۶] و کریموگلو^[۹۷]، ۲۰۰۷).
هر مقصد شهری یک ماهیت متمایز دارد؛ یعنی، محققان و برنامه­ ریزان استراتژی­ های برنامه­ ریزی متفاوتی را برای هر یک از آن­ها توسعه خواهند داد. اطلاعات نهایی و درست در مورد تقاضا برای گردشگری شهری، برای نمایندگان صنعت گردشگری و برنامه­ ریزان اهمیت حیاتی دارد. یکی از مشکلات اصلی که بخش گردشگری با آن مواجه است، تعادل برقرار کردن بین عرضه خدمات، محصولات و زیرساخت­ها با تقاضا برای این محصولات است. بدون داشتن اطلاعات کافی در این زمینه، تلاش برای جذب و توسعه بازار گردشگری شهری، مشکلاتی را برای برنامه­ ریزان به وجود می آورد (سیراسی و کریموگلو، ۲۰۰۷).
مسئله مهم از دیدگاه برنامه­ ریزان این است، که آن­ها برای مکان­ یابی فعالیت­های گردشگری و مدیریت توسعه گردشگری در مناطق شهری، چگونه استراتژی­ های برنامه­ ریزی را توسعه دهند. ایجاد گردشگری در شهرها؛ به خود شهر، انتظارات شهر، قرار دادن تنوع در گردشگری و استراتژی­ های مؤثر انتخاب شده بستگی دارد (لاو^[۹۸]، ۱۹۹۳). تحقیق بازار در گردشگری شهری، به منظور دریافت الزامات و رضایت بازدیدکنندگان اهمیت زیادی دارد. در بسیاری از شهرها، از نظرسنجی بازدیدکنندگان، برای تحلیل داده ­ها و انطباق دادن آن­ها با استراتژی­ های بازاریابی استفاده شده است (برگ^[۹۹] و همکاران، ۱۹۹۵).
بخش سوم: چرخه عمر مقصد^[۱۰۰] و استراتژی­ های مراحل مختلف چرخۀ عمر مقصد
۵-۲) چرخه عمر مقصد
در بحث گردشگری اصطلاح مقصد همه جا ظاهر شده است؛ علی رغم این، مشخص نیست که منظور از مقصد چه چیزی است. مقصد، یک هتل است یا یک شهر یا یک ناحیه یا یک کشور؟ بیرمان^[۱۰۱] مقصد را به عنوان “یک کشور، ایالت، ناحیه، شهر یا شهرستان که به بازار عرضه می­ شود یا مکانی برای بازدید گردشگران ” تعریف کرده است. بدون توجه به آنچه حوزه جغرافیایی برای یک مقصد تعیین می­ کند؛ یک مقصد، یک محصول است که باید به گردشگران عرضه شود. مقصدهای گردشگری بر اساس جایگاهی که در چرخۀ حیات خود دارند واجد ویژگی­هایی هستند که باید در فرایند تدوین استراتژی مورد توجه قرار گیرند.
در این زمینه مطالعات مختلفی توسط گیلبرت^[۱۰۲]،۱۹۳۹؛ استنفیلد^[۱۰۳]، ۱۹۷۸؛ یانگ^[۱۰۴]، ۱۹۸۳؛ در دوره­ های مختلف به منظور بررسی و نمایش مراحل مختلف رشد مقصدها در قالب مفهوم چرخۀ حیات مقصد گردشگری صورت گرفته است. اما اولین بار مفهوم چرخۀ حیات گردشگری توسط گیلبرت (۱۹۳۹) و کریستالر(۱۹۶۴) مطرح گردید. آنها معتقد بودند مقصدهای گردشگری در طی فرایند توسعۀ بقای خود، مراحل سه­گانۀ اکتشاف، رشد و افول را با ویژگی­ها و سطوح مختلف تجربه می­ کنند. کرامپتون^[۱۰۵] و هنسارلینگ^[۱۰۶] (۱۹۷۸) مراحل چرخۀ حیات را به گونه ­ای متفاوت از محققان قبلی ارائه نمودند. آنها معتقد بودند مقصدها در ابتدا وارد مرحله معرفی شده؛ سپس، مراحل شتاب و بلوغ را طی می­نمایند و در نهایت دچار افول می­شوند (ضیایی، ۱۳۹۲). در دهه ۸۰ میلادی باتلر، چرخه حیات محصول را به گونه ­ای تغییر داد که مناسب صنعت گردشگری باشد. ایدۀ اصلی باتلر (۱۹۸۰) از مدل چرخۀ عمر پهنه گردشگری (TALC)^[107]، گرفته شده است. این مدل شش مرحله توسعه و تکامل مقصد گردشگری را در برمی گیرد، مرحلۀ اول؛ کاوش و اکتشاف مناطق توسط گردشگران است و از نشانه­ های آن عدم وجود امکانات و خدمات گردشگری می­باشد؛ مرحله دوم گسترش-تحول است که مقصد گردشگری را از یک ارائه دهندۀ کوچک محصولات به یک صنعت بزرگ و یکپارچه تبدیل می­ کند. تثبیت؛ مرحله­ ای است که ورود گردشگران افزایش می­یابد و اثرات منفی آن توسط جامعه میزبان تا حد زیادی تشخیص داده می­ شود. مرحلۀ بعدی رکود است که ورود گردشگران کند و متوقف می­ شود، بعد از آن مرحلۀ احیا است که دوره دیگری از روند گسترش و توسعه آغاز می­گردد. آخرین مرحله، مرحلۀ زوال و سقوط می­باشد که گردشگران علاقۀ خود را نسبت به آن منطقه از دست می­ دهند.
۱-۵-۲) چرخۀ عمر مقصد گردشگری باتلر
چرخه حیات مقصد گردشگری باتلر در شکل ۲-۷- به نمایش در آمده است:
تعداد گردشگران
تجدید حیات
بلوغ یا اشباع
ثبات
آغاز رکود
افول
رشدوتوسعه
مشارکت
اکتشاف
زمان
شکل شماره ۷-۲- مدل چرخه حیات مقصد گردشگری باتلر
(با اقتباس از میلر و گالیوسی،۲۰۰۴)
ویژگی­های مراحل توسعه گردشگری در مدل باتلر به شرح زیر می­باشند:
۱ ـ به این ترتیب که یک مقصد به عنوان یک مقصد ناشناخته ظهور می­ کند و بازدیدکنندگان در ابتدا به تعداد کمی وارد مقصد می­شوند و با فقدان دسترسی، نبود امکانات و دانش محلی مواجه می­شوند که به عنوان مرحله اکتشاف یا درگیری مدل باتلر نامگذاری می­ شود (میلر^[۱۰۸] و گالیوسی^[۱۰۹]،۲۰۰۴). در این مرحله تلاش بازاریابان در جهت ایجاد وجهه عمومی مناسب در میان گردشگران و بهبود مستمر آن متمرکز است. باتلر عقیده دارد که در این مرحله برای یک شهر تعداد محدودی گردشگر وجود دارد و اثرات اقتصادی گردشگری کم است. تعداد گردشگران به اندازه­ای نیست که سبب فراهم آوردن امکانات خاصی باشد؛ زیرا، عوائد دریافتی کم است. ارتباط گردشگری با اقتصاد محلی بسیار کم است و افراد محلی، منطقه خود را تحت کنترل دارند. ارتباط با گردشگران معمولاً صمیمانه است و با آنها به عنوان مهمان افتخاری رفتار می­ شود. فعالیت گردشگری به صورت رسمی وجود ندارد و در حاشیه قرار می گیرد. در این مرحله گردشگران معمولاً ناگزیر به تطبیق خود با شرایط محیطی هستند.
۲ ـ دومین مرحله “مشارکت یا وارد عمل شدن” نام دارد؛ در این مرحله، ایجاد جایگاه مناسبی برای مقصد گردشگری در میان سایر مقصدهای گردشگری مد نظر قرار می­گیرد. در این مرحله تعداد گردشگران و فعالیت­های گردشگری شروع به افزایش می­ کند. معمولاً مدت اقامت گردشگران کوتاه­تر اما به صورت انبوه به یک مکان سفر می­ کنند، مؤسسات تجاری شروع به ایجاد تسهیلات و خدمات گردشگری می­ کنند. مهمانخانه­ها و هتل­های کوچک و مکان­هایی برای غذا خوردن احداث می­ شود. بعضی از مردم به سادگی یک یا دو اتاق برای گردشگران، در خانه­های خود فراهم می­ کنند. تعدادگردشگران به اندازه­ای است که عوائد کافی به همراه دارد. در این مرحله اثرات افزایشی وجود می­آ­ید؛ یعنی، فراهم آوردن تسهیلات و خدمات گردشگری، خدمات دیگری با خود به همراه می آورد و جذب یک گردشگر سبب جذب افراد دیگری می­ شود. خدمات رسانی به گردشگران به صورت رسمی صورت می­گیرد و اجتماع به تدریج خود را با فعالیت­های گردشگری و حضور گردشگران تطبیق می­دهد.
۳ ـ در مرحله سوم؛ یعنی، مرحله توسعه، مقصد گردشگری شروع به رشد در بازار گردشگری و مطرح شدن به عنوان یک مقصد مناسب گردشگری در میان گردشگران می­نماید. رشد سریع گردشگر و تغییرات دراماتیک در همه جنبه­ های مقصد گردشگری در یک مدت زمان نسبتاً کوتاه بوجود می ­آید. این مرحله نیز مانند سایر مراحل مدل به صورت انتقالی صورت می­گیرد و به سرعت رخ می­دهد. نرخ رشد واقعی گردشگری و خصوصیات رشد بستگی به عوامل جاذب و تلاش­هایی دارد که برای مدیریت بخش گردشگری می­ شود. مقصد گردشگری وارد یک سیستم یکپارچه رسمی گردشگری می­ شود که سیستمی از شرکت­ها و بنگاه­های غیرمحلی و فراملی است و فعالیت گردشگری در قالب یک ساختار کاملاً سازمان یافته صورت می­گیرد. هتل­های کوچک تبدیل به هتل­های بزرگ می­شوند. در این مرحله دورنمای گردشگری شکل گرفته و مقصد حالتی فراملی می­یابد. علاوه بر این فصلی بودن فعالیت گردشگری مانعی برای اقتصاد منطقه است.
۴ ـ چهارمین مرحله بلوغ یا اشباع نام دارد که مقصد به جایگاه مناسب در بازار دست یافته و از میزان درآمد بالایی برخوردار است. این مرحله پربارترین مرحله از چرخه حیات برای مقصد گردشگری به شمار می­رود و مقصد در میان گردشگران از جایگاه مناسبی برخوردار است. این مرحله با عنوان « تحکیم بخشی» هم نامیده می­ شود. در این مرحله نرخ رشد گردشگران و سایر فعالیت­های مربوط به گردشگری کاهش می­یابد اگرچه تعداد واقعی گردشگران درحال افزایش است. طبق نظر باتلر، کل تعداد بازدیدکنندگان در یک­سال بیش از جمعیت ساکنان مقصد است. آنچه در این مرحله اهمیت دارد این است که سطح توسعه گردشگری بیش از ظرفیت­ تحمل محیطی، اقتصادی و اجتماعی مقصد است و سبب روبه زوال رفتن محصول گردشگری می­ شود. در این مرحله متصدیان تور و زنجیره هتل­ها، سفرهای گردشگری را ترتیب می­ دهند، مقصد جزئی از یک سیستم یکپارچه می­ شود، گردشگری بر اقتصاد منطقه غالب است و جاذبه­های موجود حالت غیرمنحصر به فرد به خود می­گیرند.
۵ ـ در مرحله پنجم؛ یعنی، مرحله رکود، کیفیت مقصد گردشگری به تدریج کاهش می­یابد، سطح تقاضای مقصد پایین آمده، گردشگری به سمت ظرفیت­های تحمل تئوریکی شروع به رشد سریع می­ کند و به تدریج مقصد جایگاه خود را در میان گردشگران از دست می­دهد. در مرحله رکود مشکل افزایش ظرفیت یا ظرفیت بیش از اندازه شکل می­گیرد و این مسئله سبب زوال محصول گردشگری می­ شود. مقصد ممکن است دارای امکانات بالای گردشگری باشد اما سبب افزایش گردشگران نشود. در این مرحله گردشگران مراجعه کننده، معمولاً تکراری هستند.
۶- در ششمین مرحله، باتلر بر اساس عکس­العملی که مدیران مقصدهای گردشگری نسبت به شروع مرحلۀ رکود یا کسادی نشان می دهند، یکی از سناریوهای زیر را پیشنهاد می­دهد:
ادامه رکود یا ثبات؛
تجدید ساختار یا جوان شدن مجدد؛
افول.
در صورت ادامه وضع موجود و عدم ظهور مقصدهای پرقدرت، دوران رکود مقصد با فراز و نشیب­های بسیار اندک ادامه می­یابد. با ظهور مقصدهای گردشگری قدرتمند و نیز کاهش توان رقابت مقصد در زمینه بهبود کیفیت، سازگاری با محیط و نیز انطباق با ویژگی­های گردشگران بالفعل و بالقوه، مقصد گردشگری وارد دوران افول می­ شود. در این مرحله معمولاً تلاشی توسط کسانی که فعالیت گردشگری را در مقصد کنترل می­ کنند صورت نمی­گیرد و یا تلاش­ها ناموفق هستند و مقصد گردشگری جایگاه خود را به سرعت در بازار و نزد گردشگران از دست می­دهد تا جایی که از بازار گردشگری خارج و مقصد جدیدی جایگزین آن می­گردد اما در صورت به­ کارگیری روش­های بهبود کیفیت، کنترل کیفیت، ابزارهای مناسب بازاریابی و پیشبرد فروش و انطباق با ویژگی­، نیازها و تمایلات و خواسته­ های گردشگران جدید و نیز کنونی (که ممکن است تغییر کرده باشند) مقصد گردشگری مجدداً رشد خود را از سر گرفته و حتی جایگاه خود را در بازار گردشگری ارتقا می­بخشد. این مرحله که مرحله تجدید ساختار است به عقیده باتلر زمانی اتفاق می­افتد که محصولات جدید گردشگری عرضه شده و یا تصویری جدید متفاوت از مقصد در ذهن گردشگران بوجود آید.
در حالی که به نظر می­رسد که ابتدا مرحله رکود و بعد مرحله تجدید سازی اتفاق می­افتد. توصیه می­ شود که آنچه به عنوان محصولات جدید گردشگری عرضه می­گردد حالت جدید و منحصر به فرد داشته باشد. تجارب به دست آمده نشان می­دهد مرحله تجدید حیات مقصد کمتر به صورت «خود به خود» صورت می­گیرد بلکه به طی یک مرحله سنجیده و یا به کارگیری استراتژی­ های مناسب نیاز دارد.
چنان­که مشاهده گردید مدل باتلر، هر مرحله از توسعه را از دیدگاه تعداد بازدیدکنندگان و تغییراتی که در فعالیت­های گردشگری رخ داده؛ همراه با روابط آن با جامعه محلی مشخص نموده است. این مدل بسیار مورد استفاده قرار گرفته و غالباً برای مطالعۀ مکان­های گردشگری از منظر وضعیت فیزیکی، زیست محیطی و اجتماعی فرهنگی (رفتار و عکس العمل­های جامعۀ میزبان) به کار برده شده است. به نظر می رسد اهمیت این مدل به علت مطرح ساختن تغییراتی است که احتمالاً در آینده در مکان­های گردشگری که به مرحلۀ رکود می­رسند، به وجود می ­آید (آرمانشهر،۸:۱۳۸۹).
باتلر مقصدهای گردشگری را به عنوان محصول در نظر می­گیرد و بنابراین داشتن چرخه حیات برای آن­ها پذیرفته شده است و به طور ذاتی ماهیت پویای گردشگری را نشان می­دهد.
باتلر در سال (۲۰۰۱) هدف از ارائه مدل خود را بحث در زمینه­ مقصدهای گردشگری می­داند که به عنوان یک محصول در نظر گرفته شده و تحلیل می­شوند. در این صورت مقصدهای گردشگری چرخه حیاتی خواهند داشت که از طریق مراحلی به پیش می­رود. به طور منطقی این چرخه حیات در بعضی نقاط به پایان خواهد رسید، مگر آن­که اقدامات خاصی جهت جلوگیری از این اتفاق و گسترش چرخه صورت گیرد. این مدل به صورت جاه­طلبانه­ای رشد، تغییر، محدودیت­ها و نفوذ را با بافت گردشگری عجین می­نماید و سمت تقاضا و عرضه گردشگری را در معادله­ای با یکدیگر مرتبط می­سازد (باتلر،۲۰۰۱).
۲-۵-۲) عناصر مدل چرخه حیات مقصد گردشگری باتلر
عناصر مدل چرخه حیات مقصد گردشگری باتلر شامل موارد زیر هستند (باتلر،۲۰۰۱):
پویایی یا تغییر: تغییر به عنوان عنصر کلیدی صنعت گردشگری به شمار می­رود و در هر دو سمت تقاضا و عرضه گردشگری وجود دارد. رابطه بین تغییرات در عرضه و تغییرات در تقاضا، جنبه کلیدی توسعه مقصد گردشگری به شمار می­رود و ممکن است در طول حیات مقصد گردشگری تغییر کند. بسیاری از مقصدهای گردشگری نوظهور عرضه محور بوده و تنها برای خدمات­رسانی به بازار ایجاد شده که فقط در آغاز حیات مقصد وجود داشته است، فعالیت می­ کنند. همچنان­که گردشگری به سرعت تغییر و توسعه می­یابد، بسیاری از مقصدهای قدیمی­تر در می­یابند که از تغییرات در تقاضا یا بازار عقب افتاده­اند. شیوه­ای که این مقصدها برای پاسخگویی به این تغییرات بر می­گزینند، تعیین­کننده موفقیت مستمر یا شکست آن­ها خواهد بود.
فرایند: مدل باتلر پیشنهاد می­ کند که یک فرایند توسعه ویژه و مشترک برای همه مقصدهای گردشگری وجود دارد که می توان آن را تشریح و الگوسازی نمود. بسیاری از پژوهشگران و منتقدان پیشنهاد نموده و نشان داده­اند که در موقعیت­های ویژه تغییراتی در فرایند وجود دارد، ولی اصل وجود فرایند توسعه را در مسیر حیات مقصدهای گردشگری پذیرفته­اند.
ظرفیت یا محدودیت­های رشد: باتلر اظهار می­دارد: “مدل چرخه حیات مقصد گردشگری بر این مبنا قرار دارد که اگر تقاضا و بازدید به شیوه ­های گوناگون از ظرفیت تحمل مقصد تخطی نماید، کیفیت تجربه بازدید­کننده همراه با سیمای کالبدی مقصد نزول خواهد نمود که این خود در نزول پس­آیند در تعداد بازدیدکنندگان منعکس می­گردد”.
محرک­ها: محرک­ها عواملی هستند که موجب ایجاد تغییر در مقصد می­گردند. محرک­ها در فرایند احیاء و انتقال از مرحله­ ای به مرحله دیگر از اهمیت و ارتباط ویژه­ای برخوردارند. این محرک­ها شامل: نوآوری­ها در حوزه­ هایی نظیر: حمل و نقل، بازاریابی و ابتکار عمل در سطح محلی، منطقه­ای، ملی و بین المللی توسط توسعه­دهندگان هستند.