شکل ( ‏۴‑۷) اثر بخشی دزهای مختلف پالیزین + سینرجیست روی پوره سن ۲ ۴۴

شکل ( ‏۴‑۸) اثر بخشی پالیزین، تنداکسیر، سیرینول و فن­پروپاترین با افزودن سینرجیست برتر روی پوره سن ۲ شپشک آردآلود مرکبات در حالت مقایسه ای ۴۴

شکل ( ‏۴‑۹) اثر بخشی دزهای مختلف تنداکسیرروی پوره سن۳ ۴۹

شکل ( ‏۴‑۱۰) اثر بخشی دزهای مختلف پالیزین روی پوره سن ۳ ۴۹

شکل ( ‏۴‑۱۱) اثر بخشی دزهای مختلف سیرینول روی پوره سن ۳ ۵۰

شکل ( ‏۴‑۱۲) اثر بخشی پالیزین، تنداکسیر، سیرینول و فن­پروپاترین روی پوره سن ۳ شپشک آردآلود مرکبات در حالت مقایسه ای ۵۰

فهرست جداول

جدول ( ‏۳‑۱) مشخصات حشره کشهایی که در این پروژه مورد بررسی قرار گرفته است ۲۶

جدول ( ‏۳‑۲) غلظت های تعیین شده برای سموم مورد استفاده برای پوره سن ۲ ۲۷

جدول ( ‏۳‑۳) غلظت های تعیین شده برای سموم مورد استفاده همراه سینرجیست برای پوره سن ۲ ۲۸

جدول ( ‏۳‑۴) غلظت های تعیین شده برای سموم مورد استفاده برای پوره سن ۳ ۲۸

جدول ( ‏۴‑۱) تجزیه واریانس سموم مورد بررسی روی درصد مرگ و میر ۳۳

جدول ( ‏۴‑۲) مقایسه میانگین غلظت های سموم مورد استفاده روی درصد مرگ و میر ۳۴

جدول(‏۴‑۳) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سموم مورد بررسی (۲۴،۴۸،۷۲،۹۶ساعت پس از سمپاشی) ۳۴

جدول ( ‏۴‑۴) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات ۳۶

جدول ( ‏۴‑۵) LC50 و LC90 سموم در اثر بخشی بر پوره سن ۲ بر واحد ppm 37

جدول ( ‏۴‑۶) تجزیه واریانس سموم مورد بررسی با افزودن سینرجیست برتر روی درصد مرگ و میر ۳۹

جدول ( ‏۴‑۷) مقایسه میانگین غلظت های سموم مورد استفاده با افزودن سینرجیست برتر روی درصد مرگ و میر ۴۰

جدول ( ‏۴‑۸) مقایسه میانگین درصد مرگ ومیر از نظر زمان استفاده از سموم مورد بررسی با افزودن سینرجیست برتر(۲۴،۴۸،۷۲،۹۶ساعت پس از سمپاشی) ۴۰

جدول ( ‏۴‑۹) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات ۴۲

جدول ( ‏۴‑۱۰) LC50 و LC90 سموم + سینرجیست برتر در اثر بخشی بر پوره سن ۲ بر واحد ppm 43

جدول ( ‏۴‑۱۱) تجزیه واریانس سموم مورد بررسی روی صفت درصد مرگ و میر ۴۶

جدول ( ‏۴‑۱۲) مقایسه میانگین غلظت های سموم مورد استفاده روی درصد مرگ و میر ۴۶

جدول (‏۴‑۱۳) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سموم مورد بررسی (۲۴،۴۸،۷۲،۹۶ساعت پس از سمپاشی) ۴۷

جدول ( ‏۴‑۱۴) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات ۴۸

جدول ( ‏۴‑۱۵) LC50 و LC90 سموم در اثر بخشی بر پوره سن ۳ بر واحد ppm 49

جدول ( ‏۴‑۱۶) تجزیه واریانس سم مورد بررسی روی درصد مرگ و میر ۵۱

جدول ( ‏۴‑۱۷) مقایسه میانگین غلظت های سم مورد استفاده روی درصد مرگ و میر ۵۲

جدول (‏۴‑۱۸) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سم مورد بررسی (۲۴،۴۸،۷۲،۹۶ساعت پس از سمپاشی) ۵۲

جدول (‏۴‑۱۹) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات ۵۳

جدول (‏۴‑۲۰) تجزیه واریانس سم مورد بررسی روی درصد مرگ و میر ۵۴

جدول (‏۴‑۲۱) مقایسه میانگین غلظت های سم مورد استفاده روی درصد مرگ ومیر ۵۵

جدول (‏۴‑۲۲) مقایسه میانگین درصد مرگ و میر از نظر زمان استفاده از سم مورد بررسی (۲۴،۴۸،۷۲،۹۶ساعت پس از سمپاشی) ۵۵

جدول ( ‏۴‑۲۳) مقایسه میانگین اثرات متقابل غلظت سم در زمان تلفات ۵۶

مقدمه

کلیات و اهداف

مرکبات از گیاهانی است که از دیرباز در ایران مورد کشت و پرورش قرار گرفته است. کشت اقتصادی مرکبات در ایران از سیصد سال پیش در شمال کشور آغاز گردیده و سپس به جنوب کشور نیز گسترش یافته است (مافی، ۱۳۷۶). امروزه مرکبات به دلیل نقشی که در سلامت انسان دارد، در بیش از ۱۱۳ کشور جهان تولید می شود. مرکبات در ایران با سطح زیر کشت ۲۱۸،۴۲۲ هکتار و تولید سالانه حدود ۳،۷۶۹،۹۹۶ تن در جهان مقام ششم را داراست (کوفمان[۱]، ۱۹۹۶).

بر اساس آمارهای موجود در سال ۱۳۷۶ استان مازندران با ۲/۳۸% سطح بارور باغ های مرکبات مقام اول و سه استان فارس، کرمان و هرمزگان به ترتیب مقام های دوم تا چهارم را به خود اختصاص داده اند www.Entomology.Wise.edu)).

در بین آفات مرکبات شپشک آردآلود مرکباتPlanococcus citri Risso (Hom:Coccidae) یکی از آفات غیر بومی ایران می باشد که در دهه ۱۳۲۰ شمسی وارد ایران گردید. کریوخین اولین کسی بود که از شپشک آرد آلود مرکبات در ایران نام برده (کریوخین[۲]،۱۹۴۶). کریوخین معتقد است که این آفات در سالهای ۱۲۹۵ الی ۱۲۹۷ از اروپا به وسیله گیاهان زینتی به ایران منتقل شده و سالهای متمادی در گلخانه های بزرگ باقی مانده و سپس به وسیله درختان زینتی به باغات منتقل شده و چون شرایط طبیعی استان های گیلان و مازندران برای رشد و نمو آفات مناسب بوده، به سرعت تکثیر یافته است.

این آفت به جز مرکبات گیاهان دیگری مانند چای، شمشاد، ازگیل ژاپنی، خرزهره، برگ بو و خرمندی را نیز آلوده می‌کند. شپشک آردآلود مرکبات در دهه (۱۳۸۰-۱۳۷۰) در شمال کشور حالت طغیانی پیدا کرده و خسارت شدیدی را به باغ های مرکبات وارد کرده است. این آفت به برگ، میوه و شاخه های جوان مرکبات بدون هیچ رجحانی حمله کرده و سطح آنها را می‌پوشاند. بر اثر فعالیت این حشره روی درختان و ترشح زیاد عسلک، قارچ فوماژین تکثیر یافته و علاوه بر افزایش ضعف درخت در اثر کاهش فتوسنتز، بازار پسندی میوه‌های باقی مانده را نیز به شدت کاهش می‌دهد(کالتاجیرون[۳]، ۱۹۸۹). بنابراین با توجه به اهمیت شپشک آردآلود مرکبات مطالعه در خصوص کنترل آفت ضروری می باشد.

کاربرد سموم شیمیایی موجب بروز مقاومت در آفات و کاهش جمعیت عوامل کنترل کننده طبیعی آنها در مزارع و باغات ها خواهد شد. مطالعه کفشدوزک­ها (Coccinellidae)، به دلیل نقش مؤثری که در کنترل بیولوژیکی و مبارزه تلفیقی با آفات دارند، از اهمیت زیادی برخوردار است ( هودک[۴]، ۱۹۶۷). اکثریت گونه های این خانواده حشره خوار هستند گونه های شکارگر این خانواده اغلب شکارگر شته ها، شپشک ها،کنه ها و سفیدبالک ها هستند (میدکاد[۵]، ۲۰۰۰). به همین دلیل کفشدوزک های شکارگر بیش از سایر حشرات شکارگر در کنترل بیولوژیک مورد استفاده قرار گرفته اند.

کفشدوزک کریپت یکی از گونه­ های خانواده Coccinellidae می­باشد که یکی از موارد مهم در برنامه مدیریت کنترل شپشک آردآلود مرکبات می­­باشد که بر اساس تحقیقات گوردون تمام مراحل زیستی کفشدوزک کریپتولموس در باغ هایی که به شپشک مرکبات آلوده می‌باشند، به فراوانی دیده می‌شوند (گوردون[۶]،۱۹۸۵). لذا مطالعه حاضر با اهداف عمومی زیر انجام گرفته است:

عدم استفاده از حشره کشهای شیمیایی سنتتیک به منظور کاهش آلودگی های زیست محیطی ، حفظ دشمنان طبیعی ، جلوگیری از بروز پدیده مقاومت در آفات و کاهش میزان سمیت در پستانداران.

بررسی امکان کنترل شپشک آردآلود مرکبات با بهره گرفتن از سموم گیاهی کم­خطر و حفاظت از دشمنان طبیعی و کفشدوزک muls Cryptolaemus montrouzieri.

بررسی منابع

شپشک‌های آردآلودآلود مرکبات

شپشک‌ آردآلود مرکبات از خانواده Pseudococcidaeمی­باشد. افراد این خانواده به صورت گسترده ای در جهان انتشار دارند. دامنه میزبانی آنها بسیار گسترده و طیف وسیعی از درختان جنگلی، درختان میوه، نباتات زراعی و غیر زراعی و گیاهان زینتی را در بر می گیرند. نام عمومی شپشک های آردآلود مربوط به ترشحات مومی است که معمولا بدن آنها را می‌پوشاند. این ترشحات مومی بوسیله انواع مختلف منافذ و مجاری که سطح بدن را پوشانده‌اند تولید و ترشح می شوند. حشرات ماده در حین تخم ریزی معمولا کیسه تخمی متشکل از رشته‌های مومی پنبه ای شکل تولید و ترشح می‌کنند. شپشک‌های آردآلود پس از شپشکهای خانواده Diaspididae بزرگترین خانواده شپشک‌های نباتی را تشکیل می‌دهند و بین ۲۰۰ تا ۳۰۰۰ گونه شناخته شده دارند (گوردون[۷] ۱۹۸۵).

مناطق انتشار و موقعیت جغرافیایی شپشک آردآلود مرکبات در جهان و ایران

کشورهایی که شپشک آردآلود مرکبات به عنوان آفت مهم مطرح می باشد عبارتست از: آمریکا ( ایالات کالیفرنیا و فلوریدا )، برزیل، کلمبیا، مکزیک، هندوستان، پاکستان، بنگلادش، الجزایر، مصر، فرانسه، یونان، مجارستان، عراق، سوریه، آفریقای جنوبی، ترکیه، غنا، آنگولا و استرالیا. شپشک آردآلود مرکبات در تمام مناطق مرکبات خیز ایران شامل: فارس، خوزستان، از مازندران، گیلان، بندرعباس و گلخانه های پرورش گیاهان زینتی حضور فعال دارد ( نوها[۸] و همکاران۲۰۱۰).

بودن هرمر[۹]در سال ۱۹۵۱ مطالعات مفصلی روی شپشک آردآلود مرکبات انجام داده و اظهار می‌دارد که قدرت باروری P. citri به چند عامل بستگی دارد:

درجه حرارت و رطوبت نسبی محیط:

درجه حرارت و رطوبت نسبی محیط از جمله عوامل مهم در قدرت باروری P. citri می باشد. نتایج این محقق نشان داد که درجه حرارت به عنوان یک عامل فیزیکی مهم برای رشد، تولید مثل و بقای P. citri باید در نظر گرفت و این پارامتر ها را تحت تاثیر قرار می­دهد.

با داشتن اطلاعاتی مربوط به این عوامل می توان بهترین زمان مبارزه با آفات را تعیین کرد. بررسی های انجام گرفته نشان داده که در درجه حرارت پایین (۱۰-۵) باروری حشره ماده کم و در درجه حرارت بالا(۳۰-۲۵) قدرت باروری افزایش می یابد. نتایج این بررسی ها نشان داد که بالاترین میزان تخم گذاری (۳/۳۷۳ تخم به ازای هر ماده) و کوتاه ترین طول عمر حشره بالغ (۴/۸ روز) در ۳۰ درجه سانتیگراد می باشد.

بودن­­هرمر، معتقد است که همه مراحل P. citri نورگرایی منفی (negative photothropism) از خود نشان می‌دهند بجز جنس ماده تخم گذار که به هیچ یک از محرک های خارجی حساس نیست. بنابراین نورگرایی منفی در نور قوی کاملا واضح است. ولی تاثیر آن در نور پراکنده کم است. نورگرای منفی در P. citri از عوامل اصلی تنظیم فعالیت روزانه می‌باشد. بدین صورت که پوره های ماده های جوان در صبح خیلی زود و یا غروب به طور فعال روی میوه ها و برگ ها دیده می شوند و به محض روشن شدن هوا ناپدید شده و خود را به فضای بین دو میوه متصل به هم، در شکاف ها، زیر برگ ها و غیره پنهان می کنند. آنها این پناهگاه ها را در تاریکی ترک می کنند و دوباره وقتی در معرض نور قرار می‌گیرند از هر فرصتی برای پنهان کردن خودشان در بین شکاف ها استفاده می‌کنند.

فصول:

قدرت باروری حشرات ماده در فصول مختلف سال فرق می‌کند به عنوان مثال متوسط تعداد تخم گذاشته شده توسط حشره ماده در فصل تابستان ۴۰۰ عدد، در پاییز ۱۲۳ عدد و در فصل زمستان ۶۵ عدد می‌باشد.

گیاه میزبان:

کیفیت گیاه میزبان، تاثیر قابل ملاحظه ای روی میزان باروری حشره ماده دارد. مثلا روی جوانه بزرگ غیر خشبی (نرم) سیب زمینی متوسط تعداد تخم برای هر ماده در یک دسته ۲۵ تایی ۱۷۱ عدد ولی در روی جوانه های خشبی و پیر، متوسط تخم برای هر ماده در یک دسته ۱۵ تایی ۶۷ عدد می‌باشد.

بر اساس تحقیقات انجام شده این طور بیان شده که اختلاف قابل توجهی در مدت نشو و نمای شپشک آردآلود مرکبات روی غذای مناسب مثل جوانه تازه سیب زمینی، میوه های رسیده مرکبات و انگور وجود ندارد. ولی مدت نشو و نما روی میوه های نارس مرکبات، جوانه های خشبی سیب زمینی و شاخ و برگ مو برای یک هفته به تعویق می‌افتد.

میزبان های شپشک آردآلود مرکبات

آفتی پلی فاژ است و از تعداد زیادی گیاهان زراعی، باغی و زینتی تغذیه می کند.

از میزبان های حقیقی مهم آفت به مرکبات، انار، مو، زیتون،انجیر، توت سفید، خربزه، هندوانه و موز می‌توان اشاره کرد.

از میزبان های دیگر این آفات، گیاهان زینتی مانند گل ابریشم، حسن یوسف، کروتون، دیفن باخیا، کاکتوس، بگونیا، گل­آفتاب گردان، گرامینه، خرزهره، ارکیده، چتریان، پیچک، داوودی، گل آویز، سرخس و کلم هستند. درخت زینتی گل ابریشم حساسایت شدیدی نسبت به شپشک آردآلود مرکبات دارند و در صورت تراکم آفت موجب ریزش برگ های آن می‌گردد )آلبرتین[۱۰] و همکاران، ۲۰۰۴).

کلیاتی از مورفولوژی و بیولوژی شپشک آردآلود مرکبات(P. citri)

حشره ماده بالغ :

بدن حشره ماده بالغ بیضی شکل است. اطراف بدن ۱۸ جفت زائده که به طرف انتهای بدن بلندتر می شوند، وجود دارد. بدن حشره ماده پوشیده از موم است. (مافی، ۱۳۷۶).

مراحل پورگی:

در سیکل زندگی این شپشک سه مرحله پورگی مشاهده می شود.

پوره سن ۱ :

پوره ها پس از خروج از تخم حدود ۲۴ الی ۴۸ ساعت به صورت مجتمع اطراف کیسه تخم باقی می مانند و بعد از آن برای پیدا کردن مکان مناسب متفرق می شوند. اکثر پوره های متحرک در امتداد گلبرگ های اصلی مستقر می شوند و بعد از مدتی تغذیه پوست اندازی می کنند.

پوره سن یک فاقد هر گونه ترشحات مومی است. زیرا غدد ترشح کننده موم آنها فعال نیست و از نظر کنترل شیمیایی بسیار مهم است زیرا وجود ترشحات مومی در سنین بالاتر موجب عدم تماس مواد شیمیایی به حشره می گردد و از میزان تاثیر سم کاسته می شود.

پوره سن۲ :

از نظر ظاهری شبیه پوره سن یک، رنگ بدن تیره تر از پوره سن یک، غدد ترشح کننده موم در پوره سن ۲ فعال شده و سطح بدن را لایه ای نازک از ترشحات مومی سفید می­پوشاند. رشته های انتهایی بدن تشکیل شده ولی رشته های اطرف بدن هنوز تشکیل نشده است.

پوره سن ۲ از نظر رفتاری همانند پوره سن یک در نقاط سایه دار و اطراف بدن حشره ماده به صورت سنگفرشی مستقر می‌شوند و از شیره نباتی تغذیه می‌کنند.

در پایان این مرحله آن عده از پوره هایی که به حشره ماده تبدیل می شوند شروع به پوست اندازی کرده و به پوره سن سه تبدیل می شوند. ولی آن عده که به حشره نر تبدیل می شوند شروع به ترشحات رشته ای سفید کرده و طی مراحل مختلف به حشره نر تبدیل می شوند.

پوره سن ۳ :

ظاهرا شبیه به حشرات ماده بالغ می باشند ولی از نظر اندازه کوچکتر، غدد مترشحه رشته های مومی در پوره سن سه کاملا رشد کرده و سطح بدن را پودر سفید رنگی می پوشاند. رشته های انتهایی بدن کاملا رشد کرده و لی رشته های اطراف بدن کامل نشده است (مافی، ۱۳۷۶).

شکل ( ‏۲‑۱) حشره نر و دستجات تخم شپشک آردآلود مرکبات www.bugsforbugs.com.au

شکل ( ‏۲‑۲) حشره ماده و پوره سن ۲ شپشک آردآلود مرکبات www.bugsforbugs.com.au

شکل ( ‏۲‑۳) سیکل زندگی شپشک آردآلود مرکبات و کفشدوزک کریپتولموس HTTP://Mrec.ifas.ufl.edu

زمستان گذرانی شپشک آردآلود مرکبات

زمستان گذرانی شپشک آردآلود مرکبات تحت شرایط آب و هوایی شمال کشور، بر روی گونه های مختلف مرکبات و گیاهان زینتی به صورت پوره سن ۲ و ۳ ، حشره بالغ و دسته تخم می باشد. تعداد تخم­هایی که توسط افراد ماده بالغ زمستان­گذران گذاشته می شود نسبت به افراد زمستان گذرانی که به صورت پوره سن ۲ و ۳ هستند و بعد از چندین روز تغذیه در اوایل فصل شروع به تخم گذاری می کنند کمتر است .

افراد زمستان گذران در لابه لا برگ های چسبیده به هم، روی میوه های مانده از سال قبل، در شکاف تنه و زیر پوستک های برآمده تنه درختان مرکبات زمستان را سپری می کنند http://cals.arizona.edu)).

بودن هرمر (۱۹۵۱) معتقد است که افراد زمستان گذران دوره سرما را روی ریشه گیاهان گرامینه سپری می کنند.

از آنجایکه افراد مذکور یک دوره سرمای شدید را پشت سر گذاشتند از نظر جثه کوچکتر و نیز میزان تخم گذاشته شده نسبت به افراد سالهای بعدی کمتر است.

ماده های بالغ در فصل بهار، با افزایش درجه حرارت از محل های زمستان گذران خارج شده و روی تنه اصلی درختان مستقر شده و شروع به تشکیل کیسه تخم می کنند. پوره های زمستان گذران با افزایش درجه حرارت خود را به بخش های هوایی مرکبات رسانده و با کمی تغذیه شروع به تشکیل کیسه تخم و تخم گذاری می کنند.

آویدو[۱۱](۱۹۶۹) معتقد است که در طول فصل بارندگی تعداد زیادی از شپشک ها به وسیله باد و باران از روی شاخ و برگ های درختان مرکبات شسته شده و روی خاک می افتند سپس خود را به ریشه گیاهانی مانند برموداگراس، جانسون گراس و غیره رسانده و فصل زمستان را روی آنها سپری می‌کنند.

نحوه خسارت آفات روی مرکبات

حشرات کامل و پوره های شپشک آردآلود مرکبات با فرو بردن استایلت های بلند در نسج برگ، میوه و ساقه از شیره نباتی تغذیه می کنند. علائم خسارت روی برگ ها به صورت لکه های زرد رنگ می باشد. همچنان که حشره از شیره نباتی تغذیه می کند شروع به ترشح عسلک می نماید و تمامی سرشاخه های گیاه آغشته به عسلک می گردد و قارچ فوماژین سریعا” روی آنها رشد کرده و تمام سرشاخه ها به وسیله این قارچ پوشیده می شود و سرانجام منجر به ریزش سریع برگ ها می گردد (رانج[۱۲] و همکاران،۲۰۰۹).

به طور کلی در باغاتی که عملیات مبارزه شیمیایی با این آفت صورت نمی‌گیرد در اوایل تابستان، این آفت طغیان می­ کند، سبب ریزش برگها می­گردد و با افزایش جمعیت آفت ریزش شدید میوه در اواخر تیر ماه را به دنبال خواهد داشت. حالت شاخه های بدون برگ منتهی به میوه خشک مشاهده خواهد شد . همزمان با رشد میوه جمعیت آفت نیز افزایش می‌یابد و در ماه های مرداد و شهریور تراکم بالای آفت را روی هر میوه خواهیم داشت. به علت تراکم بالای آفت، عسلک ترشح شده توسط آنها به صورت قندیل هایی از میوه آویزان می‌‌شود ) صبوری[۱۳] و همکاران،۲۰۰۳).

میوه­هایی که توسط ترشحات پودری پوشیده شده به صورت کاملا” سفید در می ­آید. در این حالت اگر با نزولات جوی مواجه شود ترشحات پودری از روی میوه شسته شده و نقاطی که محل استقرار آفت به صورت زگیل های نارنجی مایل به قرمز نمایان می­گردد و حالت زود­رسی به میوه دست می­دهد. میوه­های آلوده کاملا توسط ترشحات پودری، پوسته­ای، پورگی و قارچ فوماژین پوشیده شده، چنانچه میوه های آلوده به وسیله آب گرم کاملا” شست و شو شود دارای پوست ضخیم بوده و از نظر کیفیت و بازار پسندی چندان مطلوب نیستند.

این آفت معمولا شرایط مرطوب را ترجیح می دهد. خسارت عمدتا در باغ های قدیمی و در خاک های سنگین و در منطقه سایه می باشد که باعث کاهش انر‍‍‍‍‍‍‍ژی درخت و از دست دادن ظرفیت فتوسنتز می‌شود ( آلبرتین[۱۴] و همکاران، ۲۰۰۴).

هجوم شدید آفت منجر به ریزش ۸۰% برگ و ۱۰۰% میوه می شود. خسارت شدید در تابستان دیده می‌شود. در صورت حضور شپشک در بهار، باید کنترل انجام گیرد و بهترین کارایی کنترل به وسیله حشره­کش در هنگام ظهور سن اول شپشک می باشد http://cals.arizona.edu)). شپشک آردآلود مرکبات علاوه بر خسارت های اخیر ناقل بیماری‌های ویروسی متعدد نیز می‌باشد ( رمزی[۱۵]، ۲۰۰۹).

شکل ( ‏۲‑۴) خسارت شپشک آردآلود مرکبات www.bugsforbugs.com.au

روش های کنترل شپشک آردآلود مرکبات

با توجه به توانایی بسیار بالای شپشک آردآلود مرکبات در گسترش و ایجاد خسارت روی گیاهان میزبان از روش های کنترلی مختلف جهت مبارزه و کاهش خسارت آفت استفاده شده است. فلت[۱۶] در سال (۲۰۰۶) استفاده از پرتوافکنی جهت کنترل شپشک را به عنوان روشی مناسب معرفی کرد. این محقق طی آزمایشاتی از یک سری غلظت بین ۶۰ تا ۱۵۰ ( واحد پرتودهی) روی مراحل مختلف پورگی، بالغ و بالغ تخم گذار جهت تعیین مقاوم ترین مرحله آفت استفاده شده است بر اساس یافته های این محقق حشره بالغ تخم گذار مقاوم ترین مرحله رشدی آفت می باشد. استفاده از تله فرمونی از جمله روش امنی می باشد که جهت کنترل شپشک آردآلود مرکبات استفاده شد (هس[۱۷] و همکاران،۱۹۷۶; مکلاگلین[۱۸]، ۲۰۰۸) .

سموم حشره کش و دشمنان طبیعی از ابزارهای مهم مدیریتی این آفت است ( ار[۱۹]،۲۰۰۹). همچنین کنترل فیزیکی مانند پاک کردن حشره از سطح آلوده و هرس شاخه های آلوده از معمولترین روش کنترل این آفت محسوب می شود.

کنترل بیولوژیکی

از عوامل بیماری زای P. citri قارچ Entomophthora fumosa است. این قارچ در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری، زمانی که میزان بارندگی تابستانه زیاد است و درصد رطوبت بالاست طغیان P. citri را کنترل می کند.

شکارگرهای زیادی مخصوصا Coccinellidae و همچنین Chrysopidae به P. citri حمله می کنند. اگرچه این حشرات شکارگر مناسبی برای شپشک آردآلود مرکبات می باشد اما آنها اغلب تعداد میزبان را در حدی که دیگر خسارت اقتصادی وجود نداشته باشد کاهش نمی‌دهند.

زنبور پارازیتوئید از خانواده Encyrtid به نام Leptomastix dactylopii بین سالهای ۱۹۸۰ و ۱۹۸۷ از کالیفرنیا وارد و در کوینزلند رها سازی شدند. این طرح بلافاصله اجرا و گسترش پیدا کرد و تعداد حشرات پارازیتوئید را افزایش داد و کنترل آنها را به طور قابل قبولی افزایش داد.

قبل از شروع کنترل بیولوژیکی در کوینزلند در سال ۱۹۸۰به عنوان بخشی از مدیریت آفت یکپارچه برای آفت­های مرکبات، ۱۲ دشمن طبیعی که به P. citri حمله کرده ­اند، ثبت شده است. آنها شامل کفشدوزک هایی از قبیل Cryptolaemus montruzieri، Harmonia octomaculata و از سیرفیدها Cyrphus sp و از دوبالان Diadiplosis koebelei و از بالتوری ها Chrysopa sp، Mallada signata، Micromus و Oligochrysa lutea و چهار گونه از زنبورهای Encyrtidae از قبیل: Anagyrus pseudococci، Coccidoxenoides peregrines، Leptomastidea abnormis، Ophelosia crawfordi (به نظر می رسد که سه گونه آخری عجیب و نا متعارف هستند و ثبت نشده باشند) ( واترهوس[۲۰]، ۲۰۰۰).

هنگام فعالیت مورچه ها (عمدتا Pheidol megacefala و همچنین Iridomyrmex glaber ) تعداد شپشک های آردآلود و تمایل آنها برای ترشح عسلک شدیدا” افزایش می یابد. زمانیکه نوارهای چسبان را اطراف تنه درختان سیب درختی قرار دادند و مانع از دسترسی مورچه ها به آن شدند، تعداد Planococcus citri نیز کم­تر شد ( میکائیل[۲۱]، ۲۰۰۱; اوان[۲۲]، ۲۰۰۸).

کفشدوزک CRYPTLEAMUS MONTRAZIERI:

امروزه در برنامه مدیریت تلفیقی آفات استفاده از دشمنان طبیعی از اهمیت برخوردار است در این میان کفشدوزک ها به عنوان یکی از مهمترین عوامل مفید در کنترل طبیعی آفات مورد توجه بیشتر محققین دنیا قرار گرفته­اند (مجیب حق قدم،۱۳۸۰). ارزش کفشدوزک ها در مبارزه بیولوژیک بیشتر به این دلیل است که هم حشرات بالغ و هم لاروها دارای رفتار شکارگری هستند و در از بین بردن آفات نقش مهمی دارند، در صورتی که در مورد پارازیتوئیدها، حشرات بالغ به ندرت به صورت مستقیم در از بین بردن آفات شرکت می‌کنند (دماوندیان، ۱۳۸۶).

مطالعات نشان می­دهد کفشدوزک کریپتولموس مهمترین شکارگر شپشک آردآلود مرکبات می­باشد و با تغذیه از این آفت نقش مهمی در کاهش جمعیت این آفت ایفا می­ کند. از آنجایی که خطرات ناشی از کاربرد سموم شیمیایی سنتتیک در شرایط زراعی و باغی شمال ایران در خطر آلودگی محیط و از بین رفتن دشمنان طبیعی بسیار شناخته شده است، بنابراین لزوم استفاده از سموم گیاهی غیر سمی مطرح می‌شود.

شکل ( ‏۲‑۵) کفشدوزک کریپتولموس در حال تغذیه از شپشک آردآلود مرکبات www.bugsforbugs.com.au

کنترل شیمیایی

در حال حاضر در شمال کشور به دلیل شرایط خاص اقلیمی که مساعد برای رشد شپشک ها است، جهت مبارزه با این آفت و همچنین سایر شپشک ها از مبارزه شیمیایی استفاده می گردد. سابقه مبارزه شیمیایی در شمال خیلی قدیمی است و برای نخستین بار توسط جلال افشار در باغ های مرکبات در شمال کشور در دهه ۱۳۲۰ شمسی صورت گرفت )مدرس، ۱۳۷۳). شاید بتوان گفت که یکی از علل تنوع شپشک های نباتی و عدم موفقیت دشمنان طبیعی کاربرد طولانی مدت سموم شیمیایی علیه آفت نامبرده باشد.

سموم گیاهی

آفت­کش­های بیولوژیکی نیز مانند آفت­کشهای شیمیایی فراورده­هایی برای حفظ نباتات هستند که در مدیریت آفات و بیماری های گیاهی و علف­های هرز کاربرد دارند. کاربرد گسترده انواع سموم شیمیایی با طیف وسیع و پایداری زیاد در طی دهه­های اخیر بشر را با بحران متعدد زیست محیطی رو به رو ساخته است و موجب به خطر افتادن انسانها و سایر موجودات زنده، آلودگی آب وخاک و منابع غذایی، نابودی حشرات مفید و سایر دشمنان طبیعی و مقاومت فزاینده نسبت به این سموم گردیده است. آفت­کشهای طبیعی در گروه حشره کش­های بیولوژیک جای گرفته است. حشره کش­های گیاهی از گیاهان استخراج می­شوند و اغلب دارای پایداری کم می­باشند و بر خلاف سموم شیمیایی موجب مقاومت آفات نمی­شوند. آفتکشهای مورد استفاده در این تحقیق مشتقات گیاهی می­باشد که در آزمایشات متعدد انجام گرفته توسط محققین کارایی خود را در کنترل آفات گوناگون به اثبات رسانیده­اند و به اذعان کارشناسان می­توانند نقش مفیدی در تولید محصولات کشاورزی سالم و نیز کاهش مصرف سموم شیمیایی ایفا نمایند.

آزمایشات زیست­سنجی انجام شده بر روی شپشک آردآلود مرکبات

از سمومی که امروزه در شمال استفاده می شود می توان به سموم فسفره نظیر گوزاتیون، مالاتیون، اتیون، اکامت، میتداتیون، بوپروفزین و چند سم دیگر اشاره کرد که اغلب همراه روغن­های امولسیون شونده استفاده می شوند. در پاره ای از مواقع در صورت طغیان کنه ها نیز به ترکیبات فوق، کنه­کش هایی مانند تدیون، نئورون و آپولو اضافه می گردد )اسماعیلی، ۱۳۷۵).

آهر[۲۳](۲۰۰۹) از چندین حشره کش پروفنوفوس، میتداتیون، کلروپیروفوس و متومیل جهت کنترل شپشک آردآلود مرکبات استفاده نموده ­اند هفت روز پس از سمپاشی نتایج یادداشت گردید که میزان تلفات ۷۴/۸۵ تا ۶۹/۹۵ درصد ثبت شد.

از آنجایی که استفاده از حشره کشها غالبا” باید با حفظ دشمنان طبیعی همراه باشد تحقیقاتی در زمینه بررسی اثر سموم کلروپیروفوس و میتداتیون و بوپروفزین و مالاتیون بر روی شپشک آردآلود مرکبات و کفشدوزک شکارگر آن انجام گرفت. نتایج نشان می دهد که کلروپیروفوس با تاثیر بر سیستم عصبی بعد از ۲۴ ساعت موثر برای کنترل آفت می باشد و از طرفی بسیار سمی برای کفشدوزک است. میتداتیون را نیز از سموم موثر در کاهش جمعیت آفت معرفی نموده اند و مدت زمان تاثیر گذاری بعد از ۴۸ ساعت بیان شد و در مقابل بسیار سمی برای حشره شکارگر معرفی شد. بوپروفزین و مالاتیون از سموم موثر درکاهش جمعیت آفت، ۱۲ ساعت پس از سمپاشی به ثبت رسید. نتایج بررسی های انجام شده در تاثیر پذیری بوپروفزین برکفشدوزک کریپتولموس هیچ اثر سوئی مشاهده نشده است. اما مالاتیون سمیت بالایی روی حشره شکارگر داشت. نتایج حاصل نشان می دهد که اثرات جانبی مخرب حشره کش های کلروپیروفوس و مالاتیون و میتداتیون در مقایسه با اثرات جانبی بوپروفزین بسیار بیشتر است (http://arizona.eda).

هووارد[۲۴] و همکاران(۱۹۸۹) در این تحقیقات اثرات روغن معدنی به تنهایی و ترکیب روغن معدنی و دی ­متوات و ترکیب روغن معدنی و کلروپیروفوس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داده که روغن معدنی به تنهایی، ۱۰% مرگ و میر و ترکیب روغن معدنی و دی­متوات ۸۷% تلفات و ترکیب روغن معدنی و کلروپیروفوس ۹۰% مرگ و میر به ثبت رسیده است. نتایج این بررسی حاکی از آن است که روغن معدنی به تنهایی قادر به کنترلP. citri نمی ­باشد. والتن[۲۵] و همکاران (۲۰۰۴) ضمن تاکید بر استفاده یکپارچه کنترل شیمیایی و بیولو‍ژیک از دو حشره­کش شیمیایی متیداتیون و ایمیداکلوپراید برای کنترل شپشک آردآلود مرکبات همراه با حفظ دشمنان طبیعی مورد بررسی قرار دادند. نتایج به عمل آمده حاکی از آن است که تاثیر گذاری متیداتیون با هدف این محقق مطابقت نداشت. اما ایمیداکلوپراید به عنوان یک آفت کش موثر و بی­خطر به ثبت رسیده است. در همان سال کرنز تحقیقاتی در زمینه اثر میتداتیون علیه شپشک آردآلود مرکبات مورد بررسی قرار داد که موثر معرفی شد و هنگامی که روغن معدنی به آنها اضافه شد عملکرد حشره کش افزایش یافت (کرنز[۲۶]، ۲۰۰۴).

در سال (۲۰۰۱) در یک بررسی با اثر سمیت کلروپیروفوس و دیازینون و روغن معدنی مشخص شد که در باغاتی که کلروپیروفوس و دیازینون تیمار شده تنها تا دشمنان طبیعی نسبت به باغات بدون تیمار وجود دارد. در حالی که در مورد تیمار با روغن میزان دشمنان طبیعی در باغات تحت تیمار هیچ تفاوتی با باغات تیمار نشده وجود ندارد ( راپ[۲۷]، ۲۰۰۱). در همین سال آزمایشات مزرعه ای به منظور اثر سمیت کلروپیروفوس، دی­­متوات، متومیل و بوپروفزین بر روی پوره سن ۱ شپشک آردآلود مرکبات نشان داد که دیمتوات و متومیل تاثیر پذیری سریع را برای کاهش جمعیت آفت دارا می باشد و بوپرفزین تاثیر پذیری طولانی مدت را در پی خواهد داشت (دانا[۲۸]، ۲۰۰۱).

نتایج حاصل از بررسی های هوفمان[۲۹] و همکاران (۲۰۰۹) نشان می­دهد که ایمیداکلوپراید و دی­متوات موثر در کنترل آفت می باشد. در همین سال بل وهمکاران تحقیقاتی در زمینه اثر سمیت پوریتیفوس و بوپروفزین در دزهای ppm 250، ۵۰۰، ۱۰۰۰ بر روی شپشک آردآلود مرکبات نشان می دهد که یک بار سمپاشی با پوریتیفوس موثرتر از دو بار سمپاشی با بوپروفزین می باشد و هیچ اختلاف معنی داری بین یک بار سمپاشی پوریتیفوس و دو بار سمپاشی بوپروفزین وجود ندارد بوپروفزین یک حشره کش تماسی است و فقط روی ملی باگ جوان موثر می باشد و هیچ تاثیری روی حشره کامل ندارد ( بل[۳۰]، ۲۰۰۹). در بررسی های انجام شده توسط مانجری[۳۱] و همکاران (۲۰۰۶) در زمینه اثر سمیت آزادیراکتین ml/le 2 و متومیل g/le 1 نشان داد که سموم فوق موثر در کنترل شپشک آردآلود مرکبات می باشد

رمزی[۳۲] و همکاران (۲۰۱۰) از چندین حشره­کش ایمیداکلوپراید، میتداتیون و اسپیروتترامات جهت کنترل شپشک آردآلود در مرحله پوره سن ۲ و۳ و تخم آفت استفاده نمودند. ابتدا در آزمایشی جداگانه در حالت مقایسه ای اثر سمیت ایمیداکلوپراید و میتداتیون در دزهای مختلف L/ml 1 وL/ml 2 ، بر روی تخم و پوره سن ۲ و۳ آفت مورد بررسی قرار دادند. ایمیداکلوپراید موثرتر از میتداتیون بر روی تخم و پوره سن ۲ و۳ آفت به ثبت رسیده است و میان دزهای مختلف اختلاف معنی داری مشاهده نشده است. در آزمایشی دیگر از اسپیروتترامات استفاده کردند طبق نتایج این تحقیق اسپیروتترامات موثرتر از دو حشره­کش شیمیایی معرفی گردید و به عنوان حشره­کش زیستی می تواند در مدیریت تلفیقی آفات قرار گرفته شود. در همین سال کارار[۳۳] و همکاران (۲۰۱۰) اثر حشره­کشهای پروفنوفوس، بی فن ترین،‌ تری آزوفوس، هالدرین، دلتامترین، سایپرمترین و استامی پراید بر روی هر سه مرحله پورگی و حشره کامل مورد بررسی قرار گرفت و به طور میانگین حشره­کش های اجرا شده در هر سه مرحله پورگی موثر معرفی شده اند و تاثیر متوسط بر روی حشره کامل به ثبت رسیده اند.

پاتل[۳۴] و همکاران (۲۰۱۰) بررسی هایی را در قالب مقایسه ای سموم بوپرفززین با کارباریل و کلرو پیروفوس انجام دادند. طبق نتایج حاصل از این تحقیق بوپرفزین تاثیر بیشتری نسبت به کارباریل وکلروپیروفوس دارد. تاثیرپذیری بوپرفزین در سن­های مختلف مورد آزمایش قرار گرفت که سمیت بیشتر در سن های پایین تر دیده شده است. سال[۳۵](۲۰۰۶) تحقیقاتی در زمینه اثر سمیت اسپینوساد، کونفیدور، آبامکتین، اسپیرومزیفن وسیفلوترین بر کفشدوزک کریپتولموس انجام داد. نتایج نشان می دهد که کونفیدور و سیفلوترین کاهش صد در صدی حشره شکارگر را دارا می باشد میزان مرگ ومیر کفشدوزک برای اسپینوساد ۳۳% و برای آبامکتین ۶۷% به ثبت رسید.

طی آزمایشات انجام شده توسط میکاود[۳۶] همکاران (۲۰۰۳) از ترکیبات مسی به عنوان اثر پذیری روی کریپتولموس استفاده نمودند در بررسی های این تحقیق از اکسی کلرور مس همراه با روغن معدنی استفاده شده است که هیچ اثر سوء بر علیه کفشدوزک گزارش نشده است.

‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ژامال[۳۷] و همکاران(۲۰۰۹) کنترل شپشک آردآلود مرکبات را روی مرکبات بررسی کردند. این محققین از سیتریک اسید و پیاز برای کنترل آفت مورد استفاده قراردادند. هر دو ترکیب بعد از سه روز تاثیر کمی از خود نشان داد ولی کم کم تاثیرشان افزایش یافت و به تدریج به بالاترین اثربخشی پس از ۱۸ روز به ثبت رسید و درصد مرگ و میر به ترتیب ۳/۹۳ و ۹/۸۵ در ppm 125 سیتریک اسید و پیاز بوده و همچنین تفاوت معنی داری بین غلظت های مورد آزمایش وجود داشت. نالوار[۳۸] و همکاران (۲۰۰۹) در زمینه تاثیر عصاره های گیاهی azadirachta indica, allium sativum, Lantana camara, annana aquamosa بر روی شپشک آردآلود مرکبات بررسی هایی انجام داده و نتایج نشان داد که عصاره های گیاهی یاد شده سمیت زیادی داشته اما تاثیر آهسته تری نسبت به سموم شیمیایی دارا می باشد و در مقابل سازگار با محیط زیست و غیر سمی برای انسان بوده و به راحتی قابل تجزیه می باشد.

به منظور کنترل شیمیایی آفت، تحقیقی روی مرکبات بر علیه P. citri انجام گرفت کلوید[۳۹] (۲۰۰۴) مطالعاتی در زمینه اثر سمیت قارچ جنس anisoplia Metarhizium و Beauveria bassia برای کنترل P. citri انجام داده است که کاربرد قارچ M. anisoplia موثر بر کاهش جمعیت آفت به ثبت رسیده است اما باعث کاهش ۵۰ درصدی لارو شکارچیان در هنگام تغذیه از P. citri می شود. قارچ B. bassiana هیچ تاثیر سویی روی حشره کریپتولموس ندارد. کلوید در همان سال آزمایشات دیگری در زمینه اثر سمیت پیری پیروکسی فن و فلونی کامید بر روی کفشدوزک شکارگر انجام گرفت بر اساس نتایج بدست آمده حشره کش های مذکور هیچ اثر سوئی روی حشره شکارگر نداشته اند.

هاوپلاند[۴۰] و همکاران (۲۰۰۵) از آب داغ برای کنترل شپشک آردآلود مرکبات استفاده نمودند که آزمایش خود را در سه دمای متفاوت c 230، c 300، c520 انجام گرفت. در این آزمایش برای همه ی سنین پورگی کمترین دما،‌ کمترین مرگ ومیر و در دمای c520 ، ۹۹ تا ۱۰۰ درصد کنترل انجام گرفت.

هولینگ ورت[۴۱] (۲۰۰۵) تحقیقاتی در زمینه کنترل شپشک آردآلود مرکبات انجام داد .در این بررسی از limonene 1% و صابون حشره کشی و روغن معدنی ۲% بر علیه پوره سن ۱ استفاده شده است که به ترتیب باعث کنترل ۹۵، ۸۹ و ۸۸ درصدی آفت می باشد.

محمد[۴۲]و همکاران(۲۰۰۶) تحقیقاتی را در زمینه اثر سمیت Buccilus thuringiensis بر روی ملی باگ مرکبات و حشره شکارگر آن انجام دادند نتایج نشان می دهد که علاوه بر اینکه موثر در کاهش جمعیت آفت است هیچ اثر سوئی روی حشره شکارگر آن نیز مشاهده نشده است. این محقق در سال ۲۰۱۰ مطالعاتی را در زمینه اثر سمیت چهار حشره کش گیاهی Biofly, Biovar, Bioranza و اسانس پرتقال و دو حشره کش شیمیایی ادمیرال و فنتوات بر روی شپشک آردآلود مرکبات و حشره شکارگر آن نشان می دهد که بین حشره­کشهای گیاهی فقط روغن پرتقال با ۱/۸۵% تلفات موثر اعلام گردید و باقی حشره­کش­های گیاهی اثری متوسط به ثبت رسیده است. از میان حشره­کشهای شیمیایی آدمیرال نیز دارای اثری متوسط می­باشد. بیشترین اثر بخشی بین سموم استفاده شده در این تحقیق در فنتوات با ۹/۹۰ تلفات به ثبت رسیده است. در مقابل با بررسی انجام شده این سموم بر روی حشره کریپتولموس ، کمترین میزان کاهش جمعیت دشمن طبیعی به Bioranza Biofly, Biovar, و اسانس پرتقال و آدمیرال به ثبت رسیده است و بیشترین اثر سوء روی کفشدوزک کریپتولموس توسط فنتوات گزارش شد Mohamed, 2010) ).

در بررسی های انجام شده در سال ۲۰۰۰ اثر سمیت صابون حشره کشی ، روغن معدنی آزادرختین ( عصاره گیاه چریش) روی کفشدوزک کریپت مورد ارزیابی قرار گرفت که اثر کاهشی در جمعیت کفشدوزک نداشته است. در کنار این حشره کشهای گیاهی از سوین به عنوان حشره کش شیمیایی استفاده شد که باعث مرگ ومیر صد در صدی کفشدوزک شده است ( اسمیت[۴۳]، ۲۰۰۰).

آزمایشات زیست­سنجی انجام شده با حشره­کشهای مورد بررسی

یکی از موارد قابل اهمیت در مدیریت آفت تشخیص زود هنگام آفت می باشد. بنتلی[۴۴] وهمکاران (۲۰۰۲) اثر حشره کشی متومیل، دی­متوات، بوپروفزین و فن پروپاترین را روی پوره سن ۱ شپشک آردآلود مرکبات مورد بررسی قرار دادند. از چهار حشره­کش معرفی شده در مبارزه با پوره سن۱، فن پروپاترین، دی­متوات و متومیل به عنوان سموم IGR موثرتر اعلام گردید. تاثیرپذیری متومیل بیشتر از فن­پروپاترین اعلام شد. متومیل و دی­متوات دارای تاثیر پذیری سریع از نظر زمانی برای کاهش جمعیت آفت می باشد. در یک سری بررسی­های انجام شده توسط میکاود ( ۲۰۰۰ )، اثر سمیت آوانت، سایپرمترین، بیوفنترین، سوین، کارباریل و فن­پروپاترین بر روی کفشدوزک کریپتولموس، نشان داد که از نظر امنیت برای حشره شکارگر آوانت در بالاترین رتبه و سایپرمترین در دومین رتبه قرار دارد و بیوفنترین میزان جمعیت شکارگر را تا ۳/۱ کاهش می دهد و فن­پروپاترین، سوین و کارباریل سمیت نسبتا” بالایی را در پی داشت.

بنی امیری [۴۵](۲۰۰۸) اثر سه غلظت ۵/۱، ۵/۲، ۵ گرم بر لیتر حشره کش گیاهی پالیزین را به همراه حشره­کش شیمیایی متاسیستوکس در غلظت ۱ میلی گرم بر لیتر بر روی شته پنبه در گلخانه خیار بررسی کرد. نشان دادند بین نمونه­های تیمار شده حشره­کش شیمیایی و غلظت­های مختلف حشره­کش گیاهی پالیزین اختلاف معنی­داری وجود ندارد اما بین تیمار­ها و شاهد اختلاف معنی­داری بود و در گروه ­های مجزا دسته­بندی شدند. بیشترین و کمترین درصد مرگ و میر حشره­کش پالیزین به ترتیب در غلظت­های ۵/۲، ۵/۱ گرم بر لیتر ۶۳/۹۰ و ۸۹/۷۵ درصد مشاهده شد. وی پیشنهاد می­ کند حشره­کش گیاهی پالیزین در غلظت ۵/۲ گرم بر لیتر برای کاربرد در گلخانه­ ها علیه شته مناسب است. امیری[۴۶] در سال ۲۰۰۹ اثر حشره­کشی پالیزین و سیرینول را روی لارو مینوز مرکبات در شرایط آزمایشگاهی بررسی کرد و نشان داد هر دو حشره­کش تاثیر زیادی در مرگ و میر این آفت دارند. از حشره­کش پالیزین ۸۳/۶۷ درصد و از حشره کش سیرینول ۵۰/۶۲ درصد مرگ ومیر بعد از گذشت ۳ روز به ثبت رسیده است.

محمد کاظم[۴۷] و همکارا

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...