(2-3)
تا حد امکان با تغییر و بزرگ کردن صورت کسر در معادله 2-3 می‌توان پیش بینی رشد ژنتیکی سالیانه مورد انتظار را افزایش داد. اگرچه اين امر مهم ترين هدف مي باشد، اما برخي محدوديت هاي اجرايي نيز وجود دارد.
سه فاكتور صحت انتخاب، شدّت انتخاب و فاصله نسلي، به نحوی تحت کنترل اصلاح کنندگان نژاد دام می‌باشند. ازطرفی بدلیل وجود اثر متقابل میان سه فاکتور معادله مذکور، ممکن است اصلاحگری با بکارگیری روش غلط، سبب تغییرات ناخواسته و نامطلوب در یک نژاد گردد (ون ولک و همکاران، 1988).
2-5- 5- انحراف معیار ارزش ژنتیکی افزایشی
برای انتخاب مؤثّر، تنوّع یا واریانس ژنتیکی ضروری است. متأسفانه تنوّع ژنتيكي در معادله برآورد رشد ژنتيكي عاملي است كه اصلاح گران به راحتي قادر به تغيير آن نيستند. واریانس ژنتیکی را نمی‌توان به راحتی تغییر داد و در داخل جمعیّت نسبتاً ثابت است. آمیزش خویشاوندی آن را کاهش می‌دهد و غیرخویشاوندی تا حدودی موجب افزایش آن می‌شود. واریانس ژنتیکی در برخی صفات کم و در برخی دیگر زیاد است. انحراف معیار ژنتیکی افزایشی یک صفت به میزان واریانس فنوتیپی و توارث پذیری آن صفت بستگی دارد. در اصطلاح، نسبت واریانس ژنتیکی افزایشی به واریانس کل یا واریانس فنوتیپی را توارث پذیری () گویند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

2-5- 6- صحت پیش بینی ارزش ژنتیکی افزایشی^[25]
صحت پیش بینی ارزش ژنتیکی افزایشی به روش ارزیابی ارزش ارثی بستگی دارد. پیش بینی ارزش ارثی ممکن است بر مبنای رکورد خود حیوان و یا رکورد‌های تعداد زیادی از نتاج فرد و یا دیگر خویشاوندان نزدیک حیوان انجام شود. همبستگی بین ارزش ژنتیکی افزایشی حقیقی و مقدار پیش بینی شده را صحت انتخاب ( ) نامند كه مقدار آن از صفر تا مقدار برآورد دقیق تغییر می‌کند. صحت پیش بینی ارزش ژنتیکی افزایشی به تعداد رکوردهای دام و خویشاوندان نزدیک آن که در ارزیابی مورد استفاده قرار می‌گیرند بستگی دارد، که در نهایت اطلّاعات خویشاوندان نزدیک به مقدار بیشتر صحت انتخاب را افزایش می‌دهد. گاه تغییرات کم در صحت انتخاب، ممکن است از نظر اقتصادی دارای اهمیّت باشد که در اینصورت باید تمام رکوردهای خویشاوندان در دسترس باشد مورد استفاده قرار گیرند، مگر آنهایی که تحت تأثیر مدیریّت قرار می‌گیرند (ون ولك و همكاران، 1988).
2-5- 7- شدّت انتخاب
شدّت انتخاب ()، تفاوت استاندارد شده میانگین گروه‌های انتخاب شده از جامعه مورد انتخاب می‌باشد. شدت انتخاب بالا برای رشد ژنتیکی سریع، ضروری است. شدت انتخاب در دام‌های نر به جهت بیشتر بودن نرخ تولید مثلی نسبت به حیوانات ماده بیشتر است، لذا دام‌های نر کمتری در پرورش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2- 6- عوامل موثّر بر رشد ژنتيكي در طرح هسته اصلاح نژادي
در يك طرح اصلاح نژادي، رشد ژنتيكي به وسيله اندازه جمعيّت، سهم هسته از كل جمعيّت، نرخ انتقال بين جمعيّت هسته و پايه، ساختار و تركيب سني و فاصله نسلي در هسته و پايه تحت تأثير قرار مي‌گيرد (مولر و جيمز، 1984).
2-7- نمونه اي ازتحقيقات انجام شده
مولر و جيمز (1983)، ضمن بررسي تأثير تغيير عوامل مؤثر بر رشد ژنتيكي، گزارش كردند كه با اندازه كوچك هسته، جريان ژني رو به پايين (ازهسته به پايه) ضرورتاً آهسته صورت مي گيرد. همچنين در ساختار بهينه سيستم هسته اصلاح نژادي، حدود 10 درصد جمعيّت بايد در هسته باشد و تمام نرهاي جايگزين جمعيّت هسته و پايه از هسته و نيمي از جايگزينان ماده هسته از پايه ت‍أمين شود و تمام ماده هاي مازاد هسته پس از انتخاب جايگزين‌ها به پايه منتقل شود.
بونداك و اسميت^[26] (1993)، در بررسي طرح هاي اصلاح نژادي گاوهاي شيري در كشورهاي در حال توسعه گزارش كردند كه هسته باز در مقايسه با هسته بسته با اندازه يكسان، مطلوب تر مي باشد، بدليل اينكه با تأمين بخشي از جايگزينان ماده مورد نياز هسته از پايه، شدّت انتخاب در مسير جايگزينان ماده هسته متولّد هسته افزايش مي يابد.
ياپي– گنوه و همكاران^[27] (2000)، در تحقيق خود به عنوان برنامه اصلاحي هسته باز در گوسفند جالانك گزارش كردند كه اگرچه آناليز پيشرفت ژنتيكي سريعي براي وزن زنده اين نژاد نشان نداد اما روند ژنتيكي در مسير مورد نظر مثبت بود.
كاسكي و اوكيو (2006)، گزارش كردند كه در هسته باز، دام‌هاي داراي ارزش ژنتيكي بالا جهت. جفتگيري به هسته انتقال مي يابند كه اين انتقال فقط در مورد ماده‌ها صورت مي گيرد و نه نرها. همچنين نسبت انتخاب در مسير نرهاي پايه متولّد هسته با افزايش اندازه جمعيّت پايه افزايش مي يابد كه منجر به كاهش شدّت انتخاب در اين مسير مي‌شود و اين امر موجب تغيير رشد ژنتيكي و پيشرفت انتقالي به جمعيّت پايه مي‌گردد.
گيزا و همكاران (2008)، در بررسي خود با عنوان يك برنامه هسته اصلاح نژادي يك لايه اي در شرايط روستا، به منظور مقايسه كارايي انتخاب مستقيم و غير مستقيم بر اساس صفحات خطي براي بهبود وزن زنده تحت سيستم هسته بسته نتيجه گرفتند كه طرح هسته، رشد ژنتيكي را افزايش مي دهد و تنها عامل محدود كننده نرخ همخوني است كه بدليل بسته بودن سيستم هسته و عدم انتقال ميش‌ها ايجاد مي‌شود.
عبدالسّلام و همكاران^[28] (2010)، رشد ژنتيكي مورد انتظار در اثر تغيير نرخ مهاجرت و شدّت انتخاب و همچنين تغيير ساير عوامل مؤثّر بر رشد ژنتيكي در يك طرح هسته اصلاح نژادي دو لايه را طي چهار نسل بررسي كردند و نتيجه گرفتند كه رشد ژنتيكي با افزايش تعداد نسل به طور معني داري افزايش يافت. همچنين گزارش كردند كه با افزايش اندازه هسته به عنوان بخشي از جمعيّت، رشد ژنتيكي به طرز معني داري افزايش يافت و پيشنهاد كردند كه اجراي سيستم اصلاح نژادي هسته باز طي نسل‌هاي متعدد، مي‌تواند رشد ژنتيكي توليد شير در بوفالوي مصري را سرعت بخشد. آنها همچنين گزارش كردند كه در نتيجه تغيير اندازه هسته از 0.05 به 0.1 رشد ژنتيكي به ازاي هر نسل بطور معني داري افزايش يافت و افزايش اندازه هسته مستلزم افزايش هزينه هاست واگر قرار باشد قسمتي از ماده‌هاي هسته از پايه تأمين شود، اين امر موجب كاهش درجه ممتاز بودن هسته مي‌شود.
علي رغم توسعه طرح‌هاي اصلاح نژادي داراي هسته در دنيا، درايران تحقيقات منتشر شده بسيار اندكي بويژه براي گوسفند وجود دارد.
وطن خواه و همكاران (1383)، به اين نتيجه رسيدند كه بايد يك ساختار مناسب براي استفاده از بهترين گوسفندان تعيين گردد كه براي نيل به اين مقصود، استفاده از شبيه سازي رايانه‌اي مي تواند يك گزينه مناسب باشد.
عبّاسي وهمكاران (1386)، با بهره گرفتن از شبيه سازي رايانه‌اي، چند برنامه انتخاب را در گوسفند بلوچي بر اساس شاخص انتخاب چهار صفتي با هم مقايسه كردند.
ابراهيميان (1391)، باتوجه به نتايج شبيه سازي در تحقيق خود گزارش كرد كه با اجراي سيستم اصلاح نژادي هسته باز مي‌توان به رشد ژنتيكي بيشتري دست يافت.
ابراهيميان (1391)، نشان داد كه در حالت باز بودن هسته به روي ماده هاي پايه به ميزان 25 درصد و نيز تأمين 75 درصد از نرهاي مورد نياز در پايه از طريق هسته با درنظرگرفتن انتخاب تك مرحله‌اي در شبيبه سازي خود، مي توان به حداكثر رشد ژنتيكي دست يافت.
2-8- گوسفند بومي گيلاني
2-8-1- خصوصيت گوسفند بومي گيلاني
گوسفند بومي گيلاني بندرت به رنگ سياه ديده مي شود و داراي رنگي سفيد تا نخودي رنگ است كه قسمتي از سر و صورت و انتهاي دست وپاها، داراي لكّه هاي قهوه اي روشن تا قهوه اي تيره است. اين نژاد داراي چثّه اي ريز با دنبه اي كوچك است. ميانگين وزن قوچ اين نژاد 47.5 كيلوگرم و ميانگين وزن ميش اين نژاد 43.6 كيلوگرم مي‌باشد كه در مناطق مختلفي از استان گيلان پراكنده است. بلوغ جنسي در اين نژاد 8 الي 12 ماهگي رخ داده و در 18 ماهگي رشد حيوان تكميل مي‌گردد و سپس وارد چرخه توليد مثلي مي‌شود. زمان قوچ اندازي هم ارتباط با هنگام عزيمت به سوي مراتع كوهستاني داشته و معمولاً قوچ اندازي در اواخر تابستان تا اواسط پاييز انجام مي‌شود (معاونت بهبود توليدات دامي، 1392) .

شکل 1- 1- نمایی از سطح گلّه گوسفند بومی گیلان در ارتفاعات شهرستان ماسال
2-8-2- پرورش گوسفند در استان گيلان
به دلايلي از قبيل بالا بودن تراكم جمعيّت در روستاهاي استان، كوچك بودن زمين كشاورزي هر خانوار، فرآورده هاي فرعي زراعت برنج در چند ماه از سال و همچنين بيكاري كشاورزان در طول بيش از نيمي از سال، دامداري بشكل خرده پا در استان گيلان داراي اهميّت ويژه اي است. در اين سيستم‌ها گلّه داران خرده مالك، دام‌ها را تنها به جهت رفع نياز‌هاي اقتصادي خانوادگي نگهداري مي‌كنند و از گلّه داري، بعنوان يك سرمايه گذاري صنعتي دور مانده اند. باتوجه به سابقه ديرينه پرورش گوسفند در استان گيلان، گوسفند پرورش يافته در اين استان عمدتاً تالشي بوده كه در نقاط مرزي، نژاد‌هايي مانند مغاني، زل و شال بصورت محدود پراكنده اند (معاونت بهبود توليدات دامي، 1392).
2-8-3- سيستم پرورش گوسفند بومي گيلاني
در استان گيلان سيستم پرورش گوسفند عمدتاً بشكل سنتي بوده و گلّه هاي گوسفند، جهت چرا، از اواسط بهار تا أواخر تابستان به مرتع برده مي شوند و همچنين به مدّت دو ماه از سال از اواسط تا اواخر پاييز، از پسچر نباتات زراعي و نيز جنگل استفاده مي شود (معاونت بهبود توليدات دامي، 1392).
2-8-4- پراكنش جمعيّت گوسفند بومي گيلاني
طبق برآورد انجام شده در سال 1390 تعداد گوسفندان در استان گيلان 817480 رأس بوده و 5340 تن گوشت قرمز و 14987 تن شير توليد شده است. اين مقدار 15.71 درصد گوشت قرمز و 4.43 درصد شير استان گيلان را شامل مي شود. همچنين گيلان از لحاظ تعداد گوسفند در رتبه بيست و پنجم كشور قرار دارد (آمار نامه كشاورزي، 1390).
2-8-5- بررسي‌هاي اصلاح نژادي در مورد گوسفند بومي گيلاني
اهداف اصلاحي در جمعيّت گوسفند گيلاني، از طريق برآورد ضرايب اقتصادي صفات توليدي با بهره گرفتن از يك مدل زيست اقتصادي تعريف شد (خدايي، 1383). همچنين خدايي (1383) گزارش كرد كه نرخ زنده ماني ميش ها، حصول شير، وزن زنده در سن از شيرگيري و مقدار لاشه نسبت به وزن زنده در تمام سيستم‌ها از بيشترين اهمّیّت برخوردار است. به اين ترتيب وي نتيجه گرفت كه نرخ زنده ماني ميش‌ها و وزن زنده در سن از شيرگيري، مهمترين صفات در تعيين اهداف اصلاح نژاد گوسفندان گيلاني است.
زنده دل (1391)، توانست توارث پذيري و واريانس ژنتيكي افزايشي صفات وزن تولّد، وزن از شيرگيري و وزن يكسالگي را در گوسفند بومي گيلان برآورد كند.
ابراهيميان (1391)، ضمن انتخاب تك مرحله اي در شبيه سازي رايانه اي رشد ژنتيكي دريافت كه با اجراي سيستم اصلاح نژادي هسته باز مي توان به رشد ژنتيكي بيشتري در جمعيّت گوسفندان بومي گيلاني دست يافت.
فصل سوم
روش اجرای تحقیق، مواد و روش ها
3-1- اطلاعات مورد بررسي
در اين تحقيق، با توجه به شرايط موجود در جمعيّت گوسفندان گيلاني، از اطّلاعات جمع آوري شده در مورد سيستم هاي مديريّتي گلّه دارهاي تحت پوشش طي بازديد عملي صورت گرفته در ارديبهشت ماه سال 1393، به منظور برآورد تركيب سني ميش و قوچ در جمعيّت هسته و جمعيت گلّه‌هاي پايه استفاده شد. مطابق با تحقيق صورت گرفته توسط خدايي (1383) در ارتباط با اصلاح نژاد جمعيّت گوسفند گيلاني، تعيين اهداف اصلاحي در اين نژاد از طريق برآورد ضرايب اقتصادي صفات توليدي بود كه وي نتيجه گرفت نرخ زنده ماني ميش‌ها و وزن زنده در سن از شيرگيري، مهمترين صفات در تعيين اهداف اصلاح نژاد گوسفندان گيلاني است. لذا بر اساس تحقيقات صورت گرفته در مورد گوسفندان اين نژاد، از پارامتر هاي موجود به منظور تعيين رشد ژنتيكي دراين جمعيّت استفاده شد.
3-2-آماده كردن اطّلاعات براي تجزيه وتحليل
به منظور پردازش اطّلاعات ثبت شده در مورد جمعيّت مورد بررسي و همچنين كلّيه عملّيات مورد نياز به جهت محاسبه پارامترهاي ورودي مورد نياز شبيه سازي رشد ژنتيكي، پيش بيني رشد ژنتيكي و عملّيات ساده شبيه سازي در طرح اصلاح نژاد داراي هسته باز به كمك نرم افزار صورت گرفت.
3-3- برآورد تركيب سني در جمعيت هاي مورد بررسي
به منظور برآورد تركيب سني ميش در اين جمعيّت، ابتدا اطّلاعات گرفته شده از معاونت امور دام سازمان جهاد كشاورزي شهرستان رشت در مورد گوسفندان بومي گيلاني با بهره گرفتن از نرم افزار آماده سازي صورت گرفت. طبق اظهارات گلّه داران، با توجه به اوّلين و آخرين سن نگهداري هر جنس در رابطه با برآورد تركيب سني ميش در هر گلّه، ابتدا با بهره گرفتن از افراد موجود در هر كلاس سني، تعداد كل جمعيّت و كلاس سني ميش‌ها در گلّه، تركيب سني ميش در هرگلّه برآورد گرديد. عطف به نظر گلّه داران و با توجه به اوّلين و آخرين سن نگهداري قوچ و نسبت نر به ماده در هر گلّه، تركيب سني قوچ‌ها در هر گلّه برآورد گرديد.
3-3-1- تركيب سني ميش‌ها و قوچ‌ها در گوسفندان بومي گيلان
جمعیّت گوسفندان بومی گیلانی تحت نظارت سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان حدوداً 1500 رأس می‌باشد که به طور متوسط توسط 11 گلّه دار پرورش می‌یابند. متوسط کلاس سنی و ترکیب سنی برآورد شده میش و قوچ گوسفند بومی گیلانی به قرار زیر می‌باشد. در این گلّه، میش‌های 2 تا 6 ساله در 5 کلاس سنی و قوچ‌های 2 تا 4 ساله در 3 کلاس سنی در گلّه وجود داشته و نسبت نر به ماده در این گلّه 1:20 می‌باشد. ترکیب سنی و تعداد گلّه بر اساس بند 3-2 در جداول 3-1 و 3-2 ارائه شده است.