سال انجام تحقیق

نام محقق/محققین

بررسی عوامل حیاتی موفقیت در پیاده‌سازی مدیریت دانش

۱۳۹۲

حیدری و همکاران

انتخاب یک استراتژی مدیریت دانش با بهره گرفتن از ترکیب رویکرد ANP و TOPSIS
مطالعه موردی در شرکت لاستیک پارس

۲۰۱۱

Fathi

بخش‌بندی عوامل مهم برای موفقیت در پیاده‌سازی مدیریت دانش با بهره گرفتن از روش DEMATEL فازی

۲۰۱۲

Wu,Wei-Wen

استفاده از فرایند تحلیل شبکه در انتخاب استراتژی‌های مدیریت دانش

۲۰۱۰

Perçin,Selçuk

عوامل مهم در اتخاذ یک سیستم مدیریت دانش برای صنعت داروسازی

۲۰۰۵

Hung

عوامل حیاتی موفقیت مدیریت دانش در سازمان‌های عمومی

۱۳۹۰

قربانی زاده و همکاران

۱-۴. اهداف (کلی و جزئی) تحقیق:
هدف اصلی: دستیابی به مدل مناسبی جهت انتخاب استراتژی مدیریت دانش
اهداف جزئی:

• شناسایی مدل‌های تدوین استراتژی دانش در سازمان‌ها.

• شناسایی عوامل مؤثر بر انتخاب استراتژی مدیریت دانش.

۱-۵. سؤالات یا فرضیه‌های تحقیق:

• مدل مناسب برای انتخاب استراتژی مدیریت دانش چگونه است؟

• عوامل مؤثر در انتخاب استراتژی مدیریت دانش چه مواردی هستند؟

• ارتباط عوامل تأثیرگذار در انتخاب استراتژی مدیریت دانش چگونه است؟

۱-۶. در صورت کاربردی بودن طرح چه سازمان‌هایی می‌توانند از نتایج به دست آمده استفاده کنند:
کلیه سازمان‌ها می‌توانند از نتایج این پژوهش جهت انتخاب استراتژی مناسب مدیریت دانش استفاده نماید.
۱-۷. روش شناسی تحقیق:‌
۱-۷-۱. روش تحقیق:
روش تحقیق حاضر از نوع کیفی، از نظر هدف، کاربردی و از نظر رویکرد، از روش داده بنیاد، استفاده خواهد شد. روش گراندد تئوری یا نظریه داده بنیاد یک شیوه پژوهش کیفی است که بوسیله آن با بهره گرفتن از یک دسته داده‌ها، نظریه‌ای تکوین می‌یابد. به طوری که این نظریه در یک سطح وسیع، یک فرایند، عمل یا تعامل را تبیین می‌کند. نظریه حاصل از اجرای چنین روش پژوهشی، نظریه‌ای فرآیندی است. وقتی که برای تبیین یک فرایند به یک نظریه نیاز داریم از این روش استفاده می‌کنیم. وقتی که نظریه‌های موجود به تبیین چنین فرآیندی نمی‌پردازند، به کمک گراندد تئوری می‌توان درباره وقوع این فرایند یا مشکل یا افراد مورد مشاهده یک نظریه را صورت بندی کرد (استراوس و کوربین، ۱۹۹۰).
در انجام یک پژوهش به روش نظریه داده بنیاد می‌توان رهیافت‌های متفاوت را مدنظر قرار داد و بر این اساس رویکردی ویژه را به اجرا درآورد. با وجود این، سه طرح را می‌توان به طور متمایز بیان کرد. شیوه سیستماتیک، شیوه نوخاسته و شیوه سازاگرا. در این تحقیق از روش سیستماتیک که به استراوس و کوربین نسبت داده می‌شود برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شده است. این روش دارای سه رویه اصلی است: کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی.
۱-۷-۲. معرفی ابزار گردآوری اطلاعات و ویژگی‌های آن:
در این پژوهش با توجه به روش گراندد تئوری، مصاحبه‌های عمیق با مدیران و اساتید به عنوان روش اصلی گردآوری داده‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. مصاحبه یک نوع پرسشنامه شفاهی است. به عبارتی، مصاحبه فرآیندی برای کسب اطلاعات است و مصاحبه شونده به صورت شفاهی به پرسش‌های مصاحبه کننده پاسخ می‌دهد و این نوعی تبادل اجتماعی دو سویه است. مصاحبه‌های اولیه به صورت کاملاً باز و ساختار نیافته انجام گرفت و به مرور با توجه به پاسخ‌های داده شده به سؤالات و کدگذاری مصاحبه‌های اولیه و پیدا کردن سرنخ‌های بیشتر برای سؤالات بعدی، شکل سؤالات تاحدی تغییر کرد هرچند تمام سؤالات مرتبط با موضوع و در چارچوب پی بردن به سؤالات اصلی تحقیق بود. قبل از هر مصاحبه به مصاحبه شونده اطلاع داده می‌شد که مطالب بیان شده از سوی او بدون دستکاری در تحقیق به‌کار برده ولی هیچ اسمی از او برده نخواهد شد.
۱-۷-۳. محدوده تحقیق:

ثالثاً: رهبرانی را پرورش دهد که در کارکنان، انگیزه و عشق به کار ایجاد کنند و موجب کاهش ترک خدمت و افزایش بهره‌وری کلی سازمان شوند.
تمامی عوامل ذکر شده سبب شده‌اند تا سازمان‌ها به دنبال یک روش ارزیابی مبتنی بر منابع چندگانه باشند تا از آن طریق به توسعه فرد و سازمان دست یابند. روش ارزیابی ۳۶۰ درجه نیز به عنوان یکی از بهترین روش‌هایی که پاسخگوی نیازهای سازمان‌های امروزی است مطرح شده و بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌های برتر دنیا از این روش به منظور ارزیابی مدیران خود استفاده می‌کنند (مرکز آموزش ایران خودرو، ۱۳۸۵).
در ورزش دانشگاه‌ها، مدیران ورزشی به عنوان بالاترین مرجع و سازمان حاکم بر یک یا چند رشته ورزشی، وظیفه توسعه و ترویج آن‌ ها را بر عهده دارند. یکی از اهداف عمده این مدیران آموزش درست رشته‌های ورزشی به دانشجویان و کسب افتخارات در ورزش و مسابقات دانشجویی است که از طریق سرمایه‌گذاری روی ورزش دانشگاهی و تیم‌های ورزشی دانشجویی می‌توانند به آن‌ ها نائل شوند. یکی از ارکان تربیت بدنی دانشگاه‌ها که نقش حساس و مهمی در موفقیت آن‌ ها دارد، مدیران تربیت بدنی دانشگاه‌ها هستند. بدون شک این مدیران با توجه به اهمیت و حساسیت کار، باید دارای ویژگی‌ها و شایستگی‌های منحصر به فردی باشند. بنابراین ضروری است تا مدیران ورزشی ضمن نظارت دقیق بر عملکرد دانشجویان، موجبات توسعه آنان را فراهم آورند. همانطور که اشاره شد، هیچ توسعه‌ای بدون توجه به ارزیابی صحیح امکان پذیر نیست، زیرا تا وضعیت موجود را شناسایی نکنیم، امکان حرکات به سوی وضعیت مطلوب را نخواهیم داشت. بنابراین ضروری است تا عملکرد مدیران با یک روش ارزیابی مناسب سنجیده شود تا با شناسایی نقاط قوت و ضعف آنان، بازخوردهای لازم در جهت توسعه و بهینه سازی عملکرد مربیان فراهم شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در تحیحق حاضر ارزیابی عملکرد مدیران تربیت بدنی دانشگاه‌ها با بهره گرفتن از بازخورد ۳۶۰ درجه می‌تواند مزیت‌های زیر را داشته باشد:

1. 1. شناسایی مدیران در شایستگی‌های مدیریتی و امکان برنامه‌ریزی آموزشی و جهت‌دهی به برنامه‌های آموزشی دانشجویان

1. 1. ارائه بازخورد به مدیران در جهت شناسایی نقاط قوت و ضعف آنان و افزایش خودشناسی

1. 1. ترغیب مدیران به طراحی برنامه‌های توسعه فردی مبتنی بر نتایج نظام بازخورد ۳۶۰ درجه

1. 1. شناسایی مدیران برتر و ایجاد فضای رقابتی سالم در جهت افزایش شایستگی‌های مدیریتی در دانشگاه‌ها

1. 1. فراهم شدن اطلاعات جامع در جهت کمک به مدیران ارشد در جهت تصمیم‌های پرسنلی درخصوص مدیران تربیت بدنی دانشگاه (از جمله ارتقا، جابه جایی، پاداش و غیره).

۱-۴- اهداف پژوهش
هدف کلی:
هدف کلی این پژوهش ارزیابی عملکرد مدیران تربیت بدنی دانشگاه‌های استان خراسان رضوی با بهره گرفتن از روش بازخورد ۳۶۰ درجه می‌باشد.
اهداف اختصاصی:
۱- توصیف و مقایسه نتایج ارزیابی مدیران گروه‌های تربیت بدنی دانشگاه‌ها در خصوص مهارت‌های مدیریتی از دیدگاه مدیران ارشد، دانشجویان، اساتید و خود مدیران
۲- توصیف و مقایسه نتایج ارزیابی مدیران گروه‌های تربیت بدنی دانشگاه‌ها در خصوص مهارت‌های فنی از دیدگاه مدیران ارشد، دانشجویان، اساتید و خود مدیران
۳- توصیف و مقایسه نتایج ارزیابی مدیران گروه‌های تربیت بدنی دانشگاه‌ها در خصوص ویژگی‌های اجتماعی از دیدگاه مدیران ارشد، دانشجویان، اساتید و خود مدیران
۴- توصیف و مقایسه نتایج ارزیابی مدیران گروه‌های تربیت بدنی دانشگاه‌ها در خصوص ویژگی‌های شخصیتی از دیدگاه مدیران ارشد، دانشجویان، اساتید و خود مدیران
۵- توصیف و مقایسه نتایج ارزیابی مدیران ارشد، دانشجویان، اساتید و خود مدیران در خصوص عملکرد کلی مدیران گروه‌های تربیت بدنی دانشگاه‌ها
۱-۵- فرضیات پژوهش
۱- بین نتایج ارزیابی مدیران گروه‌های تربیت بدنی دانشگاه‌ها در خصوص مهارت‌های مدیریتی از دیدگاه مدیران ارشد، دانشجویان، اساتید و خود مدیران تفاوت وجود دارد.
۲- بین نتایج ارزیابی مدیران گروه‌های تربیت بدنی دانشگاه‌ها در خصوص مهارت‌های فنی از دیدگاه مدیران ارشد، دانشجویان، اساتید و خود مدیران تفاوت وجود دارد.
۳- بین نتایج ارزیابی مدیران گروه‌های تربیت بدنی دانشگاه‌ها در خصوص ویژگی‌های اجتماعی از دیدگاه مدیران ارشد، دانشجویان، اساتید و خود مدیران تفاوت وجود دارد.
۴- بین نتایج ارزیابی مدیران گروه‌های تربیت بدنی دانشگاه‌ها در خصوص ویژگی‌های شخصیتی از دیدگاه مدیران ارشد، دانشجویان، اساتید و خود مدیران تفاوت وجود دارد.
۵- بین نتایج ارزیابی مدیران ارشد، دانشجویان، اساتید و خود مدیران در خصوص عملکرد کلی مدیران گروه‌های تربیت بدنی دانشگاه‌ها تفاوت وجود دارد.
۱-۶- محدودیت های پژوهش
محدودیت هایی که در اختیار محقق بودند:
تحقیق در نیمسال دوم ۹۲-۹۱ انجام شد.
محدودیت هایی که در اختیار محقق نبودند:
۱- برخی از دانشجویان و اساتید در تکمیل پرسشنامه همکاری نکردند.
۲- علیرغم اطمینان دادن به آزمودنی‌ها در خصوص محرمانه بودن نتایج، با توجه به حساسیت موضوع ارزیابی، ممکن است آزمودنی‌ها در برخی موارد نظر واقعی خود را اعلام نکرده باشند.
۳- کمبود شناخت همکاران و دانشجویان نسبت به مدیر گروه خود می‌تواند عاملی مخل در اظهار نظر آزمودنی‌ها باشد.
۴- کمبود روحیه همکاری برای امور پژوهشی و همچنین دخالت دادن ذهنیت‌ها و ناخشنودی‌ها و یا برخوردهای فکری شخصی می‌تواند عامل مخل دیگری در اظهار نظر آزمودنی‌ها باشد.
۵- پیشینه پژوهش در خصوص تدوین معیارهای ارزیابی مدیران به اندازه کافی وجود داشت، اما پژوهش‌هایی که مدیران را مورد ارزیابی قرار دهد، کمتر وجود داشت.
۱-۷- پیش فرض‌های پژوهش
۱- آزمودنی‌ها با آگاهی، دقت و صداقت به پرسشنامه‌ها پاسخ دادند.
۲- آزمودنی‌ها مفهوم هر سوال را به درستی درک کرده‌اند.
۳- امکانات، روش‌ها و سایر شرایط محیطی، در پاسخگویی آزمودنی‌ها تاثیری نداشته است.
۱-۸- قلمرو پژوهش
قلمرو مکانی: دانشگاه‌های استان خراسان رضوی که رشته تربیت بدنی دارند.
قلمرو زمانی:۹۲-۱۳۹۱
قلمرو موضوعی: ارزیابی عملکرد مدیران تربیت بدنی در دانشگاه‌های مذکور
۱-۹- تعاریف واژه‌ها و اصطلاحات
ارزیابی: عبارتست از فرایند تعیین کردن، بدست آوردن، فراهم ساختن اصلاحات توصیفی و قضاوت در مورد ارزش و مطلوبیت هدف‌ها، طرح ها، اجرا و نتایج به منظور هدایت تصمیم‌گیری و درک بیشتر پدیده‌های مورد بررسی (سعادت، ۱۳۸۷).
ارزیابی عملکرد: فرآیندی است که به وسیله آن کار کارکنان در فواصل معین به طور رسمی مورد بررسی و سنجش قرار می‌گیرد (سعادت، ۱۳۸۷).
بازخورد ۳۶۰ درجه: نوعی روش ارزیابی گروهی است که در این روش فهرستی از شایستگی‌های مورد نظر تهیه می‌شود و از تمامی افراد مرتبط مستقیم و غیرمستقیم فرد در سازمان اعم از مافوق، همکاران، زیردستان و مشتریان خواسته می‌شود تا او را بر اساس شایستگی‌های تعیین شده ارزیابی کنند. فرد ارزیابی شونده به عنوان خود ارزیابی، در فرایند مشارکت می‌کند. نتایج حاصل از کل ارزیابی‌ها جمع‌بندی و به صورت گزارشی به فرد بازخورد داده می‌شود (میرچی، ۱۳۸۸).
مدیر ورزشی: به فردی گفته می‌شود که از دانش تخصصی برخوردار باشد و در واقع بخش تخصصی ورزشی به دنبال این تعریف می‌آید. سازماندهی، برنامه‌ریزی، کنترل و نظارت در ورزش و تربیت بدنی تعریفی است که برای مدیریت ورزشی می‌شناسیم (سعادت، ۱۳۸۷).
مهارت‌های فنی: مهارت فنی یعنی دانایی و توانایی در انجام دادن وظایف خاص که لازمه آن ورزیدگی در کاربرد فنون و ابزار ویژه و شایستگی عملی در رفتار و فعالیت است. مهارت‌های فنی از طریق تحصیل، کارورزی و تجربه حاصل می‌شوند (رضائیان، ۱۳۹۰).
در این پژوهش داشتن قابلیت مدیریتی برای تمام رده‌های سنی، آشنایی و اطلاع از علوم تخصصی مدیریتی و ورزشی، داشتن مدارک تخصصی مدیریت، توانایی به کارگیری دانش خود در عمل، آشنایی با مهارت‌هایی به غیر از مدیریت مانند کمک‌های اولیه و آسیب شناسی، توانایی در برنامه‌ریزی و طراحی برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت، تسلط نسبی به یک زبان خارجی، داشتن مطالعه و دانش به روز در خصوص مدیریت و زمینه کاری، داشتن آمادگی جسمانی مطلوب برای حضور در دانشگاه و انجام مهارت‌ها بعنوان مهارت‌های فنی یک مدیر در نظر گرفته شده‌اند.
مهارت‌های مدیریتی: منظور فرآیندی است که از آن برای جهت دادن به برنامه‌های مدیریتی و ورزشی به سوی هدف‌های تعیین شده استفاده می‌شود. این فرایند به برنامه‌ریزی، سازماندهی، رهبری و نظارت اطلاق می‌شود ( دباغیان، ۱۳۷۵).
در این پژوهش، توانایی ایجاد نظم و انظباط، بکارگیری شیوه‌های رهبری موثر، نظارت بر اجرای برنامه‌های ورزشی، استفاده از قدرت جاذبه برای نفوذ در دانشجویان، ارزیابی ورزشکاران، توانایی تشخیص نیازها و انتظارات ورزشکاران، توانایی استفاده بموقع از سیستم پاداش و تنبیه و قدرت تصمیم‌گیری در هنگام مواجهه با بحران، داشتن دانش و آگاهی کامل از روش‌های مدیریتی به عنوان مهارت‌های مدیریتی یک مدیر در نظر گرفته شده‌اند.
ویژگی‌های شخصیتی: منظور از ویژگی‌های شخصیتی، مجموعه ویژگی‌های رفتاری و روانی یک فرد می‌باشد (خبیری، ۱۳۷۳).
در این پژوهش، ابتکار و خلاقیت، اعتماد به نفس، سخت کوشی و پشتکار، مثبت اندیشی، رازداری و جذابیت ظاهری به عنوان ویژگی‌های شخصیتی یک مدیر در نظر گرفته شده‌اند.
ویژگی‌های اجتماعی: آن دسته از مهارت‌هایی که شخص در تعاملات میان فردی بکار می برد (ولپی، ۱۹۵۸).
در این پژوهش، احترام به دانشجویان، سخت‌گیری به دانشجویان، توانایی برقراری ارتباط با دیگران، توانایی برانگیختن دانشجویان، عدم استفاده از کلمات توهین‌آمیز، وقت‌شناسی، مقبولیت اجتماعی و عضویت در مجامع بین‌المللی به عنوان ویژگی‌های اجتماعی یک مدیر در نظر گرفته شده‌اند.
فصل دوم

• استاندارد کردن خدمات و مواد- کاهش تنوع در مشخصات، اندازه و مواد. ساده سازی کل فرایند زنجیره‌ی تأمین و بهبود فرایند تهیه و تدارک.

• برگشت سرمایه- مدیریت کالای برگشت داده شده از مشتریان، مواد خریداری شده ی اضافی، تجهیزات سرمایه ای غیر ضروری و سایر مواد تا هر چه که ممکن است هزینه های اصلی کمتر شود.

• • کاهش هزینه های عملیاتی- کاهش هزینه های انجام خدمات در مدیریت زنجیره‌ی تأمین. برای مثال عملیات انبار داری و عملیات مربوط به خرید مثل حمل و نقل.

  ( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• تجزیه و تحلیل هزینه و قیمت- تجزیه و تحلیل هزینه ها و قیمت های کالاها و خدمات برای تعیین کاهش هزینه های بالقوه. این کار مستلزم شناخت و اطلاع از وضعیت بازار و فرآیندهای تولید است.

• قیمت گذاری هدف- تعیین قیمتی که شما مایل به پرداخت آن برای یک جنس و یا خدمت خاص باشید و برپایه اطلاعات شما از هزینه ها و بازار باشد.

• یکپارچه کردن تأمین کنندگان- کالاها و خدماتی که قبلاً توسط چند تأمین‌کننده فراهم می شده، اکنون توسط یک تأمین‌کننده فراهم شود. این روش باید هم به طور عمودی و هم به طور افقی پیاده سازی شود. در روش عمودی یک یا چند حلقه از زنجیره‌ی تأمین حذف می شوند. پیاده سازی عمودی می تواند سرعت حرکت مواد را در زنجیره افزایش دهد. پیاده سازی افقی می تواند هزینه های فرایند تهیه و تدارک را کاهش دهد.

• تجدید نظر در ارتباط با تأمین‌کننده- برای مثال عقد قرارداد برای مدت طولانی تر و اتحاد با شرکایی که هزینه های زنجیره‌ی تأمین را کاهش می دهند.

۲-۷- خلق ارزش در زنجیره تأمین و تفکر ناب
در کتاب تفکر ناب (۱۹۹۶) پنج اصل کلیدی زیر را برای تحقق تولید ناب در یک شرکت تشریح کردند:

• ارزش را به نحوی تعریف کنید که مشتری خواهان آن است.

• جریان ارزش هر محصول را بررسی کنید و گام‌های اتلاف آفرین را شناسایی و حذف کنید (نزدیک به ۹۰% از کل عملیات فعلی را).

• در هر کجا که می‌توانید فرآیندهای ارزش‌آفرین باقیمانده را با استقرار حرکت پیوسته به هم متصل کنید.

• در هر کجا که نمی‌توانید حرکت پیوسته را مستقر کنید، در بین فرآیندهای دارای حرکت، سیستم کششی را مستقر سازید.

و پس از طی مراحل تعریف ارزش، تجزیه و تحلیل جریان ارزش، ایجاد حرکت پیوسته و کشش؛ حرکت به سمت تکامل را با تکرار مراحل قبل ادامه دهید تا بتوانید با مراحل تولید و حجم اطلاعات کم‌تر، زمان کم‌تر و هزینه کم‌تر به مشتری خود خدمت کنید.
در این تفکر، مکانی برای دوباره کاری اختصاص داده نمی شود. هم چنین در تولید انبوه سابقه نداشته که یک کارگر بتواند خط را متوقف کند. در سیستم تولید ناب هر فردی می تواند خط را متوقف کند. وقتی خط متوقف شود، کل گروه به فکر راه حل می افتند و این سؤال ایجاد می شود که چه کسی خط را متوقف کرده و چه اتفاقی رخ داده است. خطا به طور سیستماتیک ردیابی می شود و امکان وقوع آن در آینده رفع می شود. البته وقتی تویوتا این سیاست را پیاده کرد، این امر موجب نارضایتی بعضی از کارگران شد. ولی با پیشرفت گروه ها تعداد خطاها به طور چشم گیری کاهش پیدا کرد. امروزه کارخانه ی تویوتا بازده ی تقریباً ۱۰۰% دارد. این بدان معنی است که خط تقریباً هیچ گاه متوقف نمی شود. علاوه بر این مقدار دوباره کاری ها به طور پیوسته ای کاهش یافته است. در تولید انبوه ۲۰% فضای کارخانه و ۲۵% کل زمان به دوباره کاری اختصاص می یافت. امروزه تویوتا نه فضایی برای دوباره کاری دارد و نه واقعاً دوباره کاری ای انجام می دهد.
۲-۸- تفکر ناب
بنابراین به طور ساده تفکر ناب، به معنای حذف ضایعات است. یعنی کاهش تمام فعالیت های غیر ضروری مربوط به حمل و نقل مواد، حرکت مواد، نگهداری موجودی و… و همین طور تولید ناب راهی برای بهبود فرایند تولید است. مثلاً سازمانی را در نظر بگیرید مطابق با شکل ۲-۱۳- که فرایند زیر را برای تحویل کالا از ابتدا تا انتها طی می کند. یک چالش بزرگ این است که سازمان باید هزینه­ کل را در فرایند تولید کمینه کند. یعنی مثلاً مجموع هزینه ی حمل و نقل در هر بار تحویل کالا و هزینه نگهداری موجودی را با هم در نظر گرفته و خط مشی پیاده کند که مجموع این دو هزینه حداقل شود (باورساکس و همکاران، ۱۳۸۹).

شکل ۲-۱۳- فرایند تحویل کالا

در همه سازمان ها فعالیت هایی وجود دارد که پول و زمان را مصرف می کنند، اما هیچ گونه ارزشی را به محصول اضافه نمی کنند. البته بعضی از این فعالیت ها را باید ناگزیر انجام داد (به علت بعضی محدودیت ها) ولی بعضی از این فعالیت های غیر ارزش آفرین را باید حذف کرد. در تفکر ناب در حالت ایده آل نباید هیچ فعالیت غیر ارزش آفرینی وجود داشته باشد، یعنی ضایعات نداشته باشیم، زمان تحویل نداشته باشیم، دریافت و ارسال کالا در یک روز انجام گیرد و… .
کلاً فعالیت ها در تفکر ناب به بخش های زیر تقسیم می شوند:

• فعالیت های ارزش آفرین: فعالیت هایی هستند که تغییری در محصول ایجاد و یا چیزی را به آن اضافه کند که در راستای نیاز و خواسته ی مشتری باشد.

• فعالیت های غیر ارزش آفرین (مودا): تمام فعالیت هایی که منابع را مصرف می نمایند ولی در جهت ارزش آفرینی در محصول نیستند؛

این نوع فعالیت ها بر دو نوع هستند:

• • • مودای نوع اول: فعالیت هایی که ارزش آفرین نیستند ولی به علت دانش فنی یا دارایی های موجود اجتناب ناپذیرند.
  • • مودای نوع دوم: فعالیت هایی که هیچ ارزشی نمی آفرینند و قابل حذف هستند.

مودا های اصلی در یک سازمان به طور کلی موارد زیر را شامل می شوند:

• اضافه تولید

۴-اثر فعالیت مظنون به نقض بر بازار یا ارزش کار مورد حمایت کپیرایت^[۱۶۶]
در پروندههای طرح شده در دادگاههای ایالات متحده، عامل اول و چهارم مهمترین معیارها به شمار میروند. لیکن عوامل سوم و چهارم با توجه به عصر اطلاعات مهم تلقی میشوند و به نظر میرسد که قضایای سنجش از دور این گرایش را تقویت کنند. به طور کلی، آثاری که از درجه خلاقیت کمتری برخوردارند، بیشتر مستعد دفاع استفاده منصفانه در برابر نقض میباشند^[۱۶۷].گمان میرود داده های فضایی چون سنجش از راه دور منعکس شده در قالب عکسی که دقیق آنها را به تصویر کشیده است دارای خلاقیت کمتری نسبت به یک کتاب، مجسمه و آثار موسیقایی میباشد در نتیجه با احتمال بیشتری نسبت به سایر آثار، مورد استفاده منصفانه توسط مصرفکنندگان ثانویه قرار خواهد گرفت.
با این وجود، به دلیل وجود عوامل دیگر مورد نیاز در بررسی استفاده منصفانه صرف وجود یک عامل موثر نخواهد بود. چنانچه استفاده ثانویه^[۱۶۸] از اثر حمایت شده کاملا تجاری باشد چون نقشه های توپوگرافی پرینت شده که نمایانگر راه های باریک کوهستانی یا جنگلی است چنین استفادهای از شانس کمتری در تلقی شدن به عنوان استفاده منصفانه بهرهمند خواهد شد.
ت-حوزه عمومی^[۱۶۹]
دیگر مشکل کلی در این حوزه، عدم امکان ایجاد اثر قابل حمایت کپیرایت توسط دولت فدرال ایالات متحده میباشد. چند برنامهی تهیه داده های سنجش از راه دور توسط سازمان فضایی و هوانوردی ملی آمریکا (ناسا) که نهادی دولتی است انجام گرفت به گونهای که ماهواره با ۶ ابزار مشاهده زمین با دریافت ۸۹ گیگابایت داده در هر روز، مورد استفاده واقع شد. این پروژه مشترک با NOAA و GOES بود. (ماهواره های زیست محیطی عملیاتی زمین شناسی بود که ترکیبات اتمسفر را به منظور بررسی شرایط شدید آب و هوایی مورد بررسی قرار میدادند)
ماهواره landsat از سال ۱۹۷۲ اطلاعات و داده های ارزشمندی را در خصوص زمین با گرفتن عکسهای دیجیتال از قارهها و نواحی ساحلی آنها، فراهم کرده است. با این حال، کارهای صورت پذیرفته توسط دولت ایالات متحده هیچ نوع حمایتی را دربر نمیگیرد، چرا که آثار حاصله در حوزه عمومی قرار میگیرند.
در قانون کپیرایت آمریکا به صراحت عدم حمایت کپیرایت از کارهای صورت پذیرفته توسط دولت بیان شده است و آثار دولتی به عنوان آثار ایجاد شده توسط متصدی و کارمند دولت ایالات متحده به عنوان بخشی از وظایف اداری و استخدامی او تعریف شده است^[۱۷۰]. به هر حال، دولت ایالات متحده از مالکیت آثار انتقال شده به آن از طریق اهدا، واگذاری یا طرق دیگر منع نشده است در نتیجه پیمانکاران دولتی قادر به ایجاد آثار قابل حمایت به صورت خصوصی و سپس واگذاری آن آثار به دولت، به عنوان شرط قرارداد میباشند. نهادها به طور معمول بر توانایی پیمانکاران و نسبت به داده های قابل حمایت کپیرایت محدودیتی وارد نمیکنند مگر اینکه این امر در راستای تحقق الزامات قانونی و اهداف نهاد ضروری باشد. در نتیجه، یک اثر کپیرایت مانند مجموعه داده های فضایی توسط پیمانکار خصوصی حاصل شود و سپس به دولت واگذار یا مجوز بهرهبرداری از آن داده شود، حمایت کپیرایت از آثار صورت خواهد گرفت و مانع از ورود آنها به حوزه عمومی میشود.
در خصوص حوزه عمومی در داده های سنجش از راه دور حاصله از فعالیت ماهواره ها، دو سوال مطرح میشود. نخست اینکه، حتی اگر داده توسط دولت فدرال ایجاد شود، همواره امکان اینکه مجموعه داده توسط موسسه خصوصی، پیمانکار دولتی یا هیئت دولتی در ارائه تصویر نهایی یا ارائه به عموم گزینش و چینش شود، وجود دارد. در نتیجه، مجموعه داده به عنوان حوزه عموم، سطوحی از قابلیت کپیرایت را چون بسیاری از پایگاه داده های آراء قضایی به دست میآورد و به طور کل، بارقهای از حمایت کپیرایت هنوز باقیست^[۱۷۱]. دوم اینکه اگر ماهواره های ایجادکننده داده، نهادهای دولتی باشند، این سوال ایجاد میشود که در زمان انتقال و خصوصی شدن ماهواره چه نتیجهای حاصل خواهد شد و در پاسخ به این سوال گفته شده است از آنجا که کپیرایت به بیان تسری مییابد و نه به سازمان، در نتیجه، چنین انتقالی میتواند قابلیت حمایت کپیرایت به اثر را به دنبال داشته باشد^[۱۷۲].
ث-حقوق مالکیت فکری مالک شیء سنجش شده
از زمانیکه قانون حمایت از آثار معماری در ۱۹۹۰ در امریکا لازم الاجرا شد ساختارهایی چون ساختمانها، ساختار کلی شان به همراه عناصر طراحی آن، چون ترتیب و ترکیب فضاها، جداگانه تحت حمایت کپیرایت قرار دارند اما هر شخص تا آنجا که ساختمان در فضای عمومی واقع شده باشد و به صورت عادی و بدون هر گونه تلاشی از یک نقطه عمومی قابل مشاهده باشد، میتواند از آن تصویربرداری و توزیع کند^[۱۷۳]. لیکن در تصویربرداری ماهوارهای زمین، چنانچه شیء مشاهده شده به طور معمول در دسترس نباشد، جمعآوری داده های سنجش از دور، میتواند با مالک کپیرایت یک اثر معماری تعارض پیدا کند^[۱۷۴].
مبحث چهارم-تاثیر حمایت از داده ها در تجاریسازی آنها
گفتار اول-سناریو نخست: حمایت بیشتر
گسترده کردن حمایت کپیرایت، روندی است که با به رسمیت شناخته شدن حمایت از برنامههای رایانه ای آغاز شد و با تصویب معاهده کپیرایت وایپو و به وجود آمدن قوانین ملی پیرو آن، ادامه یافت. به دنبال آن، حمایت خاص از پایگاه داده ها در اروپا مطرح شد^[۱۷۵] . در این بخش به تحلیل موضوع که چنین رویکردی به استفاده تجاری داده های سنجش از راه دور و تولیدات اطلاعاتی کمک کننده خواهد بود یا خیر میپردازیم.
بند اول-اعطای حقوق بیشتر
لیسانس داده های سنجش از راه دور و تولیدات اطلاعاتی توسط بازیگران تجاری، آنها را به حفظ مالکیتشان بر داده های لیسانس شده، ترغیب میکند. جدا از تسری حقوق مالکیت فکری به چنین دادههایی، لیسانسدهندگان به طور معمول مالکیت کپیهای فیزیکی از تولیدات لیسانس شده را نیز حفظ میکنند و در این مجوزهای استفاده، حقوق غیر قابل انتقال و غیر انحصاری در استفاده از داده های سنجش از راه دور و اطلاعات اعطا میشود. در برخی دیگر از لیسانسها، داده ها به صورت اسرار تجاری هستند و لیسانسگیرنده متعهد به حفاظت از آنها میشود. در برخی دیگر از لیسانسها، عبارتی، تحت عنوان استفادههای مجاز، وجود دارد که لیسانس گیرنده تنها مجاز به اجرای موارد مشخص شده خواهد بود^[۱۷۶].
به عقیده بسیاری چنین رویکردی در تضاد با حمایت سنتی قانون کپیرایت میباشد و قانون کپیرایت هرگز با مالکیت فیزیکی کپی آثار حمایت شده، پیوند برقرار نمیکند حتی در برخی از قوانین ملی، کشورها بین مفاهیم حقوق اثر و حقوق نسبت به کپی اثر تمایز قائل شده اند و قرار دادن چنین شروطی در قراردادهای لیسانس، در تضاد با اصول اساسی حمایت کپی رایت و روح این نوع از قوانین میباشد^[۱۷۷].
بند دوم-حمایت بیشتر از محتوا
یکی دیگر از مشکلات به کارگیری حمایت کپیرایت در داده های سنجش از راه دور، خواست تولیدکنندگان این داده ها علاوه بر حمایت از بیان داده ها ، حمایت از خود محتوا یعنی اطلاعات راجع به زمین میباشد^[۱۷۸]. تولیدکنندگان بر اساس معاهده کپیرایت وایپو به منظور حمایت از محتوا میتوانند از اقدامات حفاظتی تکنولوژیکی که استفادهکنندگان را از هر استفادهای غیر از موارد اجازه داده شده توسط مولف یا صاحب حق منع میکنند، استفاده نمایند. علاوه بر این اقدامات قانونی، قراردادهای لیسانس، توزیع آثار اشتقاقی^[۱۷۹] ایجاد شده توسط لیسانس گیرنده را محدود میکنند. به طور مثال، لیسانسهای تصویر spot لیسانس گیرنده را از توزیع مستقیم یا غیر مستقیم آثار در سرزمین کانادا منع میکند. در اروپا، موضوعات بیشتری در رابطه با حمایت از محتوا در دستورالعمل اتحادیه اروپا و ماده ۷ آن بیان شده است. در بند ۱ ماده ۷ آمده است که استفاده کننده پایگاه داده از هر استخراج و استفاده مجدد از کل یا بخش عمده محتوا منع شدهاند.
به نظر میرسد اتخاذ چنین رویکردی در قانونگذاری و قراردادهای لیسانس به محدود شدن راههایی که داده سنجش از راه دور و اطلاعات میتوانند استفاده شوند و توسعه آهسته فعالیتهای تجاری منجر میشود^[۱۸۰].
گفتار دوم-حمایت کمتر
گرایشهای قانونگذاری در تنگنا قراردادن حمایت کپیرایت در راستای توسعه حوزه عمومی و در دسترس قرار دادن اطلاعات به عموم به منظور برطرف سازی نیازمندیهای آنان با موضوعاتی چون نرم افزار آزاد منبع و لیسانسهای کپیلفت آغاز شد^[۱۸۱].در ذیل به بررسی کارایی استراتژیهای فوق، در توزیع و استفاده از داده سنجش از راه دور میپردازیم.
بند اول-حوزه عمومی
حوزه عمومی به فضایی که حقوق مالکیت فکری یا به دلیل منقضی شدن حمایت یا به دلیل اینکه موضوع، قابل تملک نبوده است و در آن حوزه به کار نمیرود، اطلاق میشود. همچنین صاحب حق نیز میتواند به منظور استفاده مجدد اثر توسط عموم، از حق خویش اعراض نماید. یک نمونه رویه دسترسی آزاد در رابطه با اطلاعات و داده های سنجش از راه دور، سیاست دولت ایالات متحده در دسترس قرار دادن بدون محدودیت داده های سنجش از راه دور ایجادشده توسط نهادهای دولتی در راستای تحقق نیازمندیهای استفادهکنندگان میباشد^[۱۸۲]. گروه های امریکایی اعلام کردهاند که داده های لندست باید با چنین شرایطی در سراسر جهان در دسترس قرار گیرند. این مسئله دارای اهمیت زیادی است چرا که بیشتر ماموریتهای سنجش از راه دور و تجاری سازی این داده ها با قیمت پایین یا مجانی صورت میگیرد که همین امر در بلند مدت میتواند توسعه بازار چنین فعالیتهایی را منجر میشود^[۱۸۳] .
بند دوم-آزادی ایجاد آثار اشتقاقی
به منظور استفاده وسیع از داده های سنجش از راه دور و دستیابی به دیدی درست از ارزش واقعی آن، توسعه بازارهای ثانویه فعالیتهای تجاری ضروری است. توسعه لیسانسهای کپیلفت^[۱۸۴]به خصوص در بخشهای تجاری و استفاده از این اطلاعات میتواند این امر را تسهیل کند.
شرط کلیدی در این لیسانسها، مجوز تولید و توزیع بیشتر آثار اشتقاقی ایجاد شده از طریق پردازش داده های منتقل شده میباشد. چنین رویکردی قوانین کپیرایت موجود در زمینه آثار اشتقاقی را تقویت میکند. این آثار به شرط داشتن مجوز از صاحب اثر، مستقل از اثر اصلی حمایت میشوند. در نتیجه، اطلاعات تولید شده به کمک داده های انتقال یافته از طریق لیسانس، اثر اشتقاقی محسوب میشوند و لیسانسگیرنده از حق توزیع آنها به عنوان حق مادی بهرهمند میشود.
امروزه نمونه های مشابهای در رویه وجود دارد چون داده های ایجاد شده توسط ماهواره های منابع زمینی چین_برزیل که میتوانند توسط ایستگاههای مجاز دریافت شوند و بدون هیچ محدودیتی توزیع شوند^[۱۸۵].
به نظر میرسد اتخاذ چنین رویکردی با توجه به این موضوع که حقوق مصرف کننده در حمایت کپیرایت بایستی از اهمیت یکسانی نسبت به حقوق مولف برخوردار باشد و اینکه بازار داده های سنجش از راه دور بر اساس رابطه با مصرفکننده شکل میگیرد، نامناسب خواهد بود. در نتیجه، استفادهکنندگان این داده ها باید از حمایت کپیرایت به منظور توسعه این صنعت بهره ببرند^[۱۸۶].
به طور کلی، امروزه داده های سنجش از راه دور در انجام بسیاری از فعالیتها دخیل هستند، بنابراین باید به شکل مناسب مورد حمایت قرار گیرند. کپیرایت، بهترین روش برای حمایت از داده های خام نمیباشد اما، داده های پردازش شده و اطلاعات تحلیل شده را میتواند مورد حمایت قرار دهد. ذکر این نکته ضروری است که کپیرایت از محتوای اثر حمایت نمیکند بلکه به حمایت از بیان مولف که محتوا را شکل داده میپردازد. در راستای توسعه سیستمهای ماهوارهای تجاری سنجش از راه دور، نیز باید تعادلی بین منافع بازیگران متنوع این بخش صورت پذیرد. به منظور تحقق این هدف، حمایت بیش از حد داده ها باعث بسته شدن راه استفاده از داده ها میشود لیکن حمایت کمتر و دادن حقوق بیشتر به استفادهکنندگان حیاتی به نظر میرسد چرا که چنانچه استفادهکنندگان از خرید داده، منصرف شوند دیگر توسعه فعالیتهای سنجش از راه دور غیر قابل تحقق میشود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

همانطور که در فوق بیان شد، در اعطای حقوق انحصاری مالکیت فکری به داده های سنجش از راه دور بایستی تامین منافع دیگر بازیگران این عرصه چون عموم مردم و استفادهکنندگان لحاظ شود. در همین راستا و بررسی شیوه های توزیع این داده ها، به موضوع داده و انتشار اطلاعات میپردازیم.
مبحث اول-داده و انتشار اطلاعات
گفتار اول-اصول سنجش از راه دور سازمان ملل
هیچ از یک موافقتنامههای موجود دو جانبه و چند جانبه در خصوص سنجش از راه دور اشارهای به وضعیت داده و اطلاعات ننمودهاند و این موضوع را به سیاستهای دول و سازمانها واگذار نمودهاند. همچنین مکانیسمهای مدیریت داده که در سطح سازمانهای بین المللی ایجاد شدهاند، به نوع خاصی از داده یعنی داده های هواشناسی و مرتبط با تغییرات آب و هوایی محدود شدهاند. در نتیجه، این موارد راهنمایی مناسبی را در ایجاد اصلی کارامد در انتشار داده های سنجش از راه دور فراهم نمیکند^[۱۸۷]و همانطور که در فصل پیشین عنوان شد تنها مقرره با ویژگی جهانی در رابطه با گردش این نوع اطلاعات، اصول سازمان ملل میباشد. گرچه این اصول فیالنفسه منبع الزام آور حقوق بین الملل نمیباشند لیکن از منابع حقوق عرفی محسوب خواهند شد^[۱۸۸] و بیانکننده همکاری بین دولتهای سنجشگر و سنجش شده را میباشد.
البته این اصول، خود، دارای نواقصی هستند و به موضوع تعادل منافع و تبادل داده ها اشاره نکردهاند و شرایط دسترسی منصفانه به داده ها، مبهم میباشد و به موضوع الزامات خاص شرکتهای خصوصی فعال در این حوزه نپرداختهاند. در واقع، این ابهامات به مشکلات به کارگیری اصول، دامن میزند^[۱۸۹]. در اصول، در خصوص همکاری بین دولتها از عباراتی چون هر جا امکان پذیر است و رابطه متقابل استفاده میکند در نتیجه فاقد ویژگی کارامدی میباشد. کلیگویی این اصول، نیاز به ایجاد چارچوب اجرایی الزام آور در سطح بینالملل را نشان میدهد. از جمله ایدهها در این زمینه وارد کردن اصول در یک کنوانسیون خاص میباشد.
گفتار دوم-نمودهای کنونی انتشار اطلاعات
بررسی رویه های کنونی اتخاذ شده دسترسی به داده های سنجش از راه دور در سازمانهای خصوصی و بین المللی، در دستیابی به یک رویکرد جدید در این مسیر کمککننده خواهد بود.
بند اول-سیستم انتشار اطلاعات داده های هواشناسی سازمان جهانی هواشناسی
سازمان جهانی هواشناسی (WHO) قطعنامهای را در خصوص تبادل داده های هواشناسی و داده های مرتبط با آن چون محصولات دربردارندهی راهنمایی در فعالیتهای تجاری هواشناسی را تصویب نموده است که شامل ۳ مرحله ذیل میباشد:
۱-اصل دسترسی نامحدود و رایگان به داده های ضروری که در توصیف دقیق وضعیت آب و هوا، ضروری هستند.
۲-تبادل آزاد داده و تولیدات مورد نیاز در تثبیت برنامههای جهانی این سازمان در سطح جهانی مشروط به حفظ توانایی دولتها در قرار دادن شرایط توجیهپذیر در صورت صادرات مجدد به غیر از کشور دریافتکننده و با اهداف تجاری
۳-دسترسی آزاد و بدون محدودیت به تمام داده های تبادل شده تحت نظر و حمایت سازمان جهانی هواشناسی در راستای اهداف آموزشی و پژوهشی و بدون استفاده تجاری^[۱۹۰]
اهداف و چشمانداز متفاوت اعضای سازمان جهانی هواشناسی در رابطه با انتشار اطلاعات به همراه نوع جمله بندی استفاده شده در قطعنامه منجر به تفسیرهای متفاوتی از این مواد شده است به گونهای که در حال حاضر، تنها اطلاعات اساسی در اختیار گذاشته میشود. دولتها از اختیار تام در خصوص در دسترس قرار دادن اطلاعات بهرهمند هستند و همین امر منجر به رفتارهای متفاوتی مثل قیمتهای متنوع داده ها از سوی کشورهای مختلف میشود^[۱۹۱].
بند دوم-آزادی فعالیتهای اطلاعاتی و انتشار داده ها و اطلاعات سنجش از راه دور
یکی از منابع مهم که در زمینه دسترسی به داده سنجش از راه دور به خصوص داده های زیستی قانونگذاری کرده است، قانون ملی حاکم بر آزادی اطلاعات و دسترسی به داده های عمومی است. مقررات آن شامل شرایط دسترسی به داده و اطلاعات به دست آمده توسط دولت و نهادهای خصوصی از طرف دولت است. در هنگام بررسی مقررات این قانون مفاهیم مالکیت و استفاده در تعیین شرایط دسترسی به داده ها از اهمیت شایانی برخوردار میباشند، البته رویکرد نسبت به این موضوعات در کشورهای مختلف، متفاوت میباشد. موضوعات این قانون شامل اطلاعات، اسناد و مدارک میشود که هر کشوری تفسیر خاص خود از این موارد را دارد. به طور مثال، دامنه تعریف مدارک در کانادا وسیع و شامل کتاب، نقشه، طرح، ترسیمات، آثار گرافیکی و تصویری، عکس، فیلم،میکرو فیلم، آثار صوتی، آثار تصویری، مدارک خوانا توسط ماشین و نامههای غیر رسمی و دیگر اسناد، صرف نظر از شکل فیزیکی و خصوصیات آن و هر کپی از آنان میشود^[۱۹۲]. تمام این قوانین ملی دارای استثنائاتی در دسترسی به اطلاعات میباشند به طور مثال قانون ایالات متحده امریکا دارای ۹ استثناء میباشد. از جملهی این استثنائات میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
هنگامیکه امکان دسترسی به اطلاعات از طرق دیگر وجود داشته باشد، در صورت انتشار آینده اطلاعات، در موارد دفاع و امنیت ملی و نگرانی در خصوص دسترسی به اطلاعات شخصی دیگر افراد^[۱۹۳].
غیر از قوانین ملی قانونگذاریهایی در سطح اتحادیه اروپا در این زمینه وجود دارد:
الف-مقررات در رابطه با دسترسی به اسناد پارلمان، کمیسیون و شورای اروپا در سال ۲۰۰۱
ب-دستورالعمل استفاده مجدد از اطلاعات بخش عمومی سال ۲۰۰۳
ج-دستورالعمل پارلمان و شورای اروپا درخصوص زیرساخت برای اطلاعات فضایی در جامعه اروپا INSPIREسال ۲۰۰۷. این دستورالعمل تلاشی در راستای حفظ، ذخیرهسازی و در دسترس قرار دادن اطلاعات فضایی میباشد^[۱۹۴].
نتیجه مهمی که از بحث به دست میآید اینست که در بیشتر این مقررات، دسترسی نامحدود به اطلاعات کسب شده توسط دولت و نهادهای دولتی است و در بیشتر قوانین ملی، دسترسی به اطلاعات بخشهای عمومی به رسمیت شناخته شده است.
بند سوم-رویه در خصوص قراردادهای لیسانسهای بین سازمانها بین المللی و شرکتهای خصوصی
تعداد زیادی از نهادهای دولتی و سازمانهای بین المللی در کنار شرکتهای خصوصی ،شرایط خاص لیسانس در خصوص دسترسی و توزیع داده های سنجش از راه دور را دارا میباشند که لزوما منطبق با مقررات دولتی دسترسی به داده های عمومی نمیباشند^[۱۹۵]. به طور کل، روش توزیع داده میتواند به دو دستهی عمده تقسیم شود.
دسته نخست، انتخاب و انتساب توزیعکنندگان برای یک ناحیه و محصول خاص میباشد و دسته دوم، لیسانس داده و اطلاعات به صورت مستقیم با استفادهکننده نهایی میباشد^[۱۹۶]. در ذیل به بیان برخی از قراردادهای لیسانس از هر دو نوع دسته بندی پرداخته میشود.

حال به منظور پیش ­بینی حجم تجارت کانتینری کشور در سال ۱۴۰۴بر اساس مدل های به کار گرفته شده در مطالعات اخیر اسکاپ، مدل عمومی برآورد حجم تجارت کانتینری ایران در سال ۱۴۰۴ در دو فاز تعریف خواهد گردید که این مدل در ادامه به عنوان پایه و اساس اصلی تحقیق قرار خواهد گرفت. فازهای مدل مذکور عبارتند از:
فاز اول:
مرحله اول: بررسی و مطالعه اقتصاد جهانی در سال های گذشته
مرحله دوم: تعیین سیکل های تجاری اقتصاد جهان با توجه به نرخ رشد اقتصادی سال های گذشته و پیش بینی رشد اقتصادی جهان با توجه به سیکل های تجاری تعیین شده
مرحله سوم: بررسی و مطالعه نرخ رشد تجارت کانتینری جهان بر مبنای سیکل های تجاری اقتصادی تعیین شده و تعیین رابطه رشد اقتصادی و تجارت کانتینری
مرحله چهارم: پیش بینی تجارت کانتینری جهان بر اساس نتایج مرحله سوم در افق در نظر گرفته شده
فاز دوم:
مرحله اول: بررسی و مطالعه رشد اقتصادی ایران در سال های گذشته
مرحله دوم: بررسی و مطالعه تجارت کانتینری ایران از در سال های گذشته
مرحله سوم: تعیین سهم کانتینری ایران از تجارت کانتینری جهان بر اساس تعیین میانگین نسبت نرخ رشد تجارت کانتینری جهان بر نرخ رشد تجارت کانتینری ایران در سالهای مورد مطالعه
مرحله چهارم: پیش ­بینی تجارت کانتینری ایران بر مبنای نتایج مرحله سوم و مرحله چهارم فاز اول در افق در نظر گرفته شده

شکل ۵-۵: مدل تعیین حجم ترافیک کانتینری ایران و جهان
همانگونه که بیان شد، در همه مطالعات گذشته محققین ضمن بررسی و مطالعه روندگذشته وضعیت رشد اقتصاد جهان به پیش ­بینی رشد اقتصاد جهانی در سالهای آتی پرداخته­اند- تا بتوانند رابطه رشد اقتصادی و تجارت کانتینری با توجه به مشتق بودن حمل و نقل از کلیت روندهای اقتصادی تعیین نمایند – در این تحقیق نیز به همین منظور داده های اقتصاد جهان را از سال ۱۹۵۰ تا ۲۰۱۰ بررسی گردید و مشاهده شد که اقتصاد جهان در سال های اخیر سیکل­های تجاری خاصی را در دوره های زمانی مشخص طی نموده است. در هر سیکل تجاری اقتصاد در وضعیت­های خاصی قرار دارد که این وضعیت را می توان در نقاط ماکزیمم، مینیمم و عطف مشخص کرده و آنها را مورد ارزیابی قرار داد.
بنابراین روند فعالیت های اقتصادی در هر کشور به صورت یکنواخت نمی ­باشد. در برخی سال ها فعالیت اقتصادی از رشد خیلی سریعی برخوردار است، در حالی که ممکن است در سال های دیگر در حال کاهش باشد. به عبارت دیگر اگر تولید ناخالص ملی را به عنوان شاخص فعالیت اقتصادی در نظر بگیریم، اگر چه ممکن است در بلند مدت روند فعالیت اقتصادی در حال افزایش باشد، اما در کوتاه مدت روند واقعی آن با نوسان همراه است. اقتصاددانان این نوسانات اقتصادی را دوران های تجاری می نامند (طی هر مرحله سینوسی نمودار مذکور یک سیکل نامیده می­ شود)، هر دوره تجاری از چهار مرحله، رونق، کسادی، بحران و شروع رونق تشکیل گردیده است، در حقیقت فاصله دو رونق متوالی را یک دوره تجاری گویند، همانگونه که در شکل ۵-۶ مشاهده می­گردد اولا” رونق اقتصادی در هر دوره تجاری بالاتر از دوره های قبلی است ثانیا اگر چه روند کلی فعالیت اقتصادی در بلند مدت درحال افزایش است اما در کوتاه مدت روند واقعی با نوساناتی همراه است. بایستی توجه کنیم که : ۱- فاصله هر دوره تجاری با دوره تجاری بعدی ثابت نیست؛ ۲- برخی دوره های های تجاری ممکن است کوتاه و برخی طولانی تر باشد (فرجی، ۱۳۸۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به کمک ترسیم نمودار حاصل از داده های رشد اقتصادی در این مطالعه سیکل­های مورد نظر را تحت چهار سیکل تجاری به شرح ذیل تعیین کرده است : ۱- از سال ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۲ (سیکل تجاری اول) ۲- از سال ۱۹۸۳- ۱۹۹۱ (سیکل تجاری دوم) ۳- از سال ۹۹۲-۱۹۹۸ (سیکل تجاری سوم) ۴-از سال ۱۹۹۹-۲۰۰۸(سیکل چهارم).
شکل ۵-۶: سیکل های تجاری اقتصاد (فرجی، ۱۳۸۴)
پس از بررسی سیکل­های تجاری فوق ، نرخ رشد اقتصادی در نقاط ماکزیمم، مینیمم و عطف تعیین گردید و با توجه به چهار سیکل اقتصادی در طی ۴۰ سال گذشته به بررسی و مقایسه نقاط در حالت های ماکزیمم، مینیمم و عطف پرداخته شد و نهایت سه نقطه تحت عنوان حالت های خوش بینانه، میانه و بد بینانه در هر سیکل­های اقتصادی برای هر دوره مشخص گردید و سپس با توجه به چهار دوره سیکل تجاری طی سالهای اخیر، نتیجتاً چهار نقطه را به عنوان میانگین وضعیت رونق، کسادی، بحران و شروع رونق جهت تعیین میانگین آنها در سه حالت خوش بینانه، میانه و بد بینانه در نظر گرفته شد (جدول ۵-۱).
جدول ۵-۱: حالت های رشد اقتصادی مبتنی بر سیکلهای اقتصادی

نام سناریو
خوش بینانه
میانه
بدبینانه

رشد اقتصادی ۱۹۷۴-۱۹۸۲(سیکل اول)

۸/۴ %

۳ %

۲ %

رشد اقتصادی ۱۹۸۳-۱۹۹۱(سیکل دوم)

۹/۴ %

۳/۳ %

۵ %

رشد اقتصادی ۱۹۹۲-۱۹۹۸(سیکل سوم)

۴/۳%

۹۷/۱ %

۸/۰ %

رشد اقتصادی ۱۹۹۹-۲۰۰۸(سیکل چهارم)

۴ %

۳ %