ز عشق حسن تو خوبان مه رو
ای در رخ تو پیدا انوار پادشاهی

به رقص ‌اندر مثال چرخ دوار
( دیوان کبیر،بیت ۱۱۳۲۳)
در فکرت تو پنهان صد حکمت الهی
(همان: ۸۹۸)

۷۷) موسی و فرعون، معنی را رهی
ظاهر،آن رَه دارد و این بی رَهی
(بیت ۲۴۵۸)

انقروی:
انقروی می‌گوید:
«حضرت موسی(ع) وفرعون علیه ما یستحق،غلام معنا هستند.مراد از معنا اعیان ثابته است که صور الهیه است. عین ثابت هرکسی در خود او حاکم وآن شخص محکوم وبنده‌ی آن است چنانچه حضرت موسی(ع) راه هدایت را پیش گرفت که مظهر اسم هادی است وسلطنت هدایت،حاکم آن راه است و فرعون نیز بیراهه رفت که مظهر اسم مضل است و درآن سلطنت ضلالت حکومت می‌کند.»(انقروی،۱۳۸۰: ۹۴۳)
نیکلسون:
ابتدا نظر ابن عربی را از فصوص الحکم بیان می‌کند:
حق تعالی هادی است،خداوندی که آدمیان را روا می‌دارد تا به سوی رستگاری رهنمون یابند ونیز مضّل است،خداوندی که آنان را وا می‌گذارد تا به گمراهی وتباهی کشیده شوند:آنان خواه به ظاهر رستگار شوند یا گمراه،در حقیقت مشیت ازلی به روشی که او مقدّر داشته است تحقق می‌بخشند.و سپس بعد از این نتیجه گیری منطقی را مطرح می‌سازد که «هر چند سعادت اهل نار کمتر از سعادتی است که اهل جنت از آن بهره مند شدند ناب است همه‌ی نفوس عاقبت الامر آمرزیده می‌شوند ونجات می‌یابند.»(نیکلسون،۱۳۸۴: ۳۵۳)
فروزانفر:
نظر ابن عربی را ذکر می‌کند و سپس بیان می‌دارد که نظر مولانا با ابن عربی تفاوت دارد برای «آنکه او نظر به واقع و حقیقت امر، موسی و فرعون را در تصرف قدرت و مسخّر مشیت ازلی می‌شناسد و از اینرو میان آن دو، فرقی نمی‌گذارد و مقصود او ایمان تکوینی است یعنی انقیاد امر و فرمان، نه ایمان ایجابی یعنی گروش به پیمبری یا شریعتی.» (فروزانفر، ۱۳۸۲: ۱۰۴۱)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

زمانی:
ضمن بر شمردن بیت از ابیات مشکل وقابل بحث مثنوی وتوضیح و انواع ایمان از نظر صوفیان و ذکر نظر اکبر آبادی این گونه می‌گوید:«در تبعیت وانقیاد از قوانین تکوینی میان مؤمن و کافر تفاوتی نیست،پس به‌این لحاظ میان موسی(ع)و فرعون تفاوتی نبود،زیرا هر دو بر فرمان تکوینی و ایجادی حق تعالی گردن نهاده بودند.ومنظور از ایمان ایجابی،همان ایمان شرعی است که به صورت ایمان به خدا و پیامبر نمودار می‌شود.بنابر این رهرو بودن موسی(ع)و فرعون به‌ایمان از نوع ایجادی اشاره دارد نه‌ایمان شرعی.»(زمانی،۱۳۷۸: ۷۳۱)
استعلامی:
«منظور از “معنی”، حقیقت مطلق و ذات پروردگار است. رهی یعنی بنده و فرمانبردار. “بی رهی “یعنی گمراهی. معنی بیت این است که موسی و فرعون هر دو تابع مشیت حقّ‌اند و فقط در ظاهر ومطابق میزان‌های ما یکی در راه است و دیگری گمراه.»(استعلامی،۱۳۸۷: ۴۵۵)
گولپینارلی:
معنی لغوی بیت را بیان کرده است و می‌گوید:«موسی و فرعون هر دو بنده‌ی معنی‌اند ،هر چند که ظاهرً آن یکی مؤمن و این یکی کافر است.»(گولپینارلی،۱۳۸۴: ۳۶۱)
نظر اجمالی:
هر چند که انقروی تفسیری که کرده است بر اساس دیدگاه محیی الدین است ولی«در تفسیر این بیت ظاهراً موافق محیی الدین نیست. چرا که به نظر محیی الدین فرعون مومن بوده است و با ایمان شرعی (نه‌ایمان تکوینی و ایجادی که برای همه‌ی افراد است) از دنیا رفته است.» (شجری،۱۳۸۶: ۲۱۶ ) .

تا که گردد جمله عالم را پناه (بیت ۲۵۳۲)
۷۸)زان تعلّق کرد با جسمی ‌اِله

انقروی:
« تعلق بی کیف الله تبارک و تعالی بر جسمی‌ از اجسام اولیا و انبیا بدان سبب است که آن یک جسم پناه و ملجاء تمام مردم عالم باشد، چنانکه انبیای عظام علیهم السلام ملجاء اهل عالم‌اند از عذاب خدا. و کذلک وارثان انبیاء(ع) بعد الانبیا پناه اهل عالم‌اند . و حدیث بهم یمطرون و بهم یرزقون در حق اینان گواه همین معناست.»(انقروی، ۱۳۸۰: ۹۷۰)
نیکلسون: