جهت بررسی تأثیر تجربه بر روابط بین متغیرها، جامعه آماری به دو دسته مشتریان با تجربه و مشتریان کم تجربه تقسیم بندی می شود. افراد با تجربه افرادی با سابقه بالای ۵ سال و افراد کم تجربه با سابقه زیر ۵ سال می باشند. سپس داده ها در قالب دو حالت آزمون شده، خروجی مدل در حالت ضرایب استاندارد می گردند که در دو شکل زیر آمده است:
شکل ۴-۶) مدل افراد با تجربه در حالت ضرایب استاندارد
شکل۴-۷) مدل افراد کم تجربه در حالت ضرایب استاندارد
در جدول زیر مقایسه بین ضرایب استاندارد شده در دو مدل افراد با تجربه و افراد کم تجربه نشان داده شده است:
جدول۴-۳) نتایج مقادیر معنا داری فرضیات با تأثیر تجربه

تحلیل مسیر
ضرایب مدل کم تجربه
ضرایب مدل با تجربه

کیفیت خدمات الکترونیک اثر بخشی تبلیغات دهان به دهان

۵۹/۰

۸۶/۰

کیفیت خدمات الکترونیک نیات رفتاری مشتریان

۶۴/۰

۸۹/۰

اثر بخشی تبلیغات دهان به دهان نیات رفتاری مشتریان

۴۶/۰

۷۸/۰

مقایسه بین ضرایب دو مدل با تجربه و کم تجربه نشان می دهد ضریب مسیر کیفیت خدمات الکترونیک بر اثربخشی تبلیغات در افراد باتجربه برابر ۸۶/۰ است و این در حالی است که در افراد کم تجربه این مقدار برابر ۵۹/۰می باشد. در واقع تجربه بیشتر موجب افزایش تأثیر کیفیت خدمات الکترونیک بر اثر بخشی تبلیغات دهان به دهان خواهد شد. همچنین ضریب مسیر کیفیت خدمات الکترونیک بر نیات رفتاری در افراد باتجربه برابر ۸۹/۰ است و در افراد کم تجربه این مقدار برابر ۶۴/۰ است. تجربه بیشتر موجب افزایش تأثیر کیفیت خدمات الکترونیک بر نیات رفتاری مشتریان خواهد شد. در نهایت ضریب مسیر اثر بخشی تبلیغات دهان به دهان بر نیات رفتاری در افراد باتجربه برابر ۷۸/۰ است و در افراد کم تجربه این مقدار برابر۴۶/۰ است. لذا تجربه بیشتر موجب افزایش تأثیر تبلیغات دهان به دهان بر نیات مشتریان خواهد شد. تحلیل مسئولین شعب از این آمار بیانگر این نکته بود که مشتریانی که بیشتر به بانک مراجعه می کنند و به عبارتی تجربه بالاتری در استفاده از خدمات الکترونیک بانک دارند، خود را در معرض طیف گسترده تری از خدمات الکترونیک قرار می دهند. این واقعیت موجب بهره مندی هرچه بیشتر از خدمات گوناگون بانک خواهد شد که هیچگاه مشتریان کم تجربه نمی توانند به آن توجه کنند. مضافاً اینکه بخشی از خدمات الکترونیک و تسهیلات خاص به مشتریان باتجربه ارائه می شود. که به خودی خود موجب گسترش و ترویج هر چه بیشتر خدمات بانک بین مشتریان می گردد. تنها عاملی که عمده مشتریان به عنوان نقص و کاهش گستره خدمات بانک اعلام داشتند، عدم اتصال به شبکه شتاب می باشد.
بخش سوم) آزمون میانگین یک جامعه آماری (آزمون تی استیودنت)
از آزمون میانگین یک جامعه آماری برای شناسایی وضعیت متغیرهای تحقیق از حیث مناسب بودن یا نبودن استفاده خواهد شد. محاسبات برای تمامی ابعاد مدل مفهومی با داده های جمع آوری شده انجام گرفته و نتایج در جدول ذیل بصورت مجتمع درج گردیده اند. فرضهای آزمون عبارتند از:

متغیر در بانک مهر اقتصاد در وضعیت خوبی قرار ندارد: H0
متغیر در بانک مهر اقتصاد در وضعیت خوبی قرار دارد: H1
طبق منطق آزمون در صورتیکه مقدار معناداری کمتر از ۵% شود فرض صفر رد خواهد شد و فرض مقابل تأیید می گردد. طبق نتایج جدول ذیل تمامی ابعاد از وضعیت خوبی در بانک مهر اقتصاد برخوردارند.
جدول۴-۴)آزمون نمونه های مستقل

متغیرها

۳= مقدار آزمون

سطح اطمینان ۹۵%

میانگین تفاوتها

مقدار معناداری

– تخیل زایی و بینش
– تمرگز بر مشتری به طور استراتژیک
– آفرینش نگری
– پرشوری
– تعهد
– تغییرگرا
پارادایم مخاطره پذیری:
– پرانرژی
– سخت کوشی
– عمل گرایی
– افراد با جذبه
– توانایی برای ارزیابی دیگران

– اکتشاف گری و چالش گری
و عمل در لبه پرتگاه
کارآفرینی نرم:
– مدیریت و شبکه سازی غیر رسمی
– ارتباط برقرار کننده
– اعتماد به نفس ایجاد کننده و بصیرت بخش
– انگیزه دهنده
ارائه ایده و طرح:
– شهودی و تحلیلی به صورت همزمان
– شبکه سازی مؤثر با هم پیمانان برای کشف ایده های موفقیت آمیز
– توانایی برای درک بازار
– از نظر فنی متخصص و در عین حال خلاق
شکل ۲-۴ ابعاد مختلف شکل گیری کارآفرینی در سازمان(مقیمی، ۱۳۸۴).
۲-۲-۵-۸-۵ مدل کارآفرینی سازمانی آنتونیک و هیسریچ:
آنتونیک و هیسریچ هشت بعد زیر را در ایجاد کارآفرینی در سازمان دخیل دانسته و آنها را با یکدیگر مرتبط میدانند.
– ایجاد شرکتها یا واحدهای مسقل
– کسب و کار جدید
– نوآوری در محصول و خدمات
– نوآوری در فرایند
– خودتجدیدی
– ریسک پذیری
– پیشگامی
– رقابت تهاجمی
با نگاهی به روند رشد و توسعه جهانی در می یابیم که با افزایش فناوری های، پیشرفته، نقش و جایگاه کارآفرینان به طور فزاینده ای بیشتر می شود(بلچ و استمپ،۲۰۰۳ ). کارآفرین می تواند مهم ترین تأثیر را بر توسعه اقتصادی داشته باشد؛ به همین دلیل در تبیین نظریه ی توسعه اقتصادی نقش اصلی را به کارآفرین نسبت می داد. از دیگر تأثیرات کارآفرینی می توان به: بهبود کیفیت زندگی، توزیع متناسب درآمد و به دنبال آن آسودگی خاطر، بهره برداری از منابع و فعال شدن آنها برای بهره وری عظیم ملی اشاره کرد. هم چنین کارآفرینی موجب سود اجتماعی از طریق دولت می شود(شاه حسینی، ۱۳۸۶).
امروزه، کارآفرینی، تکامل چشم گیری داشته به طوری که انواع جدیدی از کارآفرینی به منصفه ظهور رسید هاست. به طور کلی اغلب محققان کارآفرینی را مشتمل بر دو نوع عمده می دانند: کارآفرینی فردی و کارآفرینی سازمانی. در کارآفرینی فردی، فرد کارآفرین به طور مستقل و جداگانه اقدام به انجام کارآفرینی می کند اما در کارآفرینی سازمانی، فرد کارآفرین در درون یک سازمان از قبل تأسیس شده اقدام به انجام کارآفرینی می کند(آقایی، ۱۳۸۵). هم چنین کارآفرینی سازمانی دارای فرایندی است که با شناخت فرصت آغاز شده و با بهره برداری و برداشت به پایان می رسد. کارآفرین با طی هر مرحله به مراحل بالاتر دست پیدا می کند(شاه حسینی، ۱۳۸۶).
اجرای ایده
تولید ایده
بهره برداری و برداشت از ایده
فرایند کارآفرینی سازمانی
شکل ۲-۵ فرایند کارآفرینی سازمانی از نظر فرهنگی(صفرزاده، ۱۳۸۴).
کارآفرینان در انجام این فرایند، باید دارای ویژگی هایی باشند تا بتوانند در کار خود موفق شوند که این شامل احساس مس ئولیت و داشتن عزم و اراده، استفاده از فرصت ها، تحمل مخاطره، ابهام و عدم اطمینان، خلاقیت، اتکا ء به نفس و قدرت سازش، انگیزه برتری طلبی می شود(پایدار و همکاران ، ۱۳۸۶). اما در انجام کارآفرینی در سازمان ها و شرکت ها موانعی وجود دارد که بسیاری از آنها ناخواسته هستند و بازخوردی از به کارگیری مدیریت سنتی به شمار می روند. در برخی مواقع این موانع آن قدر مخرب است که کارآفرینان ترجیح می دهند از این کار اجتناب کنند. برخی از ابعاد موانع کارآفرینی از دیدگاه فرای شامل ۱- ماهیت سازمان های بزرگ ۳- فقدان استعداد کارآفرینانه ۴- شیوه های نادرست پاداش است(پورداریانی، ۱۳۸۰).
بسیاری ازسازمان ها و شرکت ها به ضرورت خلاقیت و کارآفرینی پی برده اند. نقش و جایگاه خلاقیت به حدی است که در مغرب زمین گفته می شود یا مرگ یا «خلاقیت»(آقایی، ۱۳۸۹). بر همین اساس الگوی زیر توسط آکینب^[۴۱] (۲۰۰۸) ارائه شده است.
شکل۲-۶ الگوی اکینت(اکینت، ۲۰۰۸).
در این الگو عوامل سه گانه ی نوآوری، خلاقیت و کارآفرینی مجموعاً باعث بالا بردن موفقیت تحصیلی و شغلی می شود. ایجاد و رشد خلاقیت در سازمان مستلزم وجود عوامل و شرایط مناسب است این عوامل می توانند گوناگون باشند. عده ای معتقدند که موفقیت سازمان ها مبتنی بر وجود افراد خلاق است و بر همین اساس جذب و استخدام افراد خلاق را به سازمان ها پیشنهاد می کنند. توجه دقیق به خلاقیت، به خوبی نشان می­دهد که سازمان های نوآور برای مسائلی از قبیل وقت آزاد، دسترسی به اطلاعات، آزادی عمل، سیستم پیشنهادهای مؤثر و سریع، تشویق و خطرپذیری و نوآوری و غیره اهمیت فوق العاده ای قائل هستند(فرهنگی و صفر زاده، ۱۳۸۷).
اکثر شرکتها در محیط کسب وکار رقابتی و جهانی شده ی امروز اهمیت مشتری مداری و مشتری گرایی را درک کردهاند. مشتری گرایی عمدتاً مرتبط با رفاه مشتریان است. مشتری گرایی عمدتاً خود را از طریق اولویت گذاری تخصیص منابع بر مبنای فراهم کردن ارزش برتر و رضایت مشتری آشکار می سازد(فرهنگی و صفر زاده، ۱۳۸۷).

۱-۳- اهمیت و ضرورت
جمعیت یکی از ارکان مهم قدرت کشورها به حساب می‌آید که در صورت به فعلیت درآمدن و همراه شدن با شاخص‌های مطلوب اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و­ …می‌تواند منجر به رشد و شکوفایی هر جامعه‌ای شود. در طول چند دهه­ گذشته بسیاری از کشورها با ازدیاد جمعیت و برخی با کاهش جمعیت روبرو بوده‌اند که در هر دو حالت چالش‌هایی گریبانگیر آن­ها شده است. ایران نیز از این قاعده مستثنا نبوده و درحالی‌ که در سال‌های نه‌­چندان دور خانواده‌های ۶ نفره و بالاتر، بیشترین جامعه­ آماری را تشکیل می‌دادند، هم‌اکنون این وضعیت در آخرین سرشماری به خانواده‌های ۳ نفره تبدیل شده است.
نرخ جایگزینی جمعیت ۱/۲ تعیین شده است؛ یعنی اگر به ازای هر زن در یک کشور ۱/۲ فرزندآوری اتفاق بیفتد، ‌جمعیت افزایش پیدا نمی‌کند و کاهش نیز نخواهد داشت. به این ترتیب کل جمعیت توان ترمیم و بازتولید خود را پیدا می‌کند که از نظر جمعیت‌شناسان وضعیت ایده‌آل باروری در هر جامعه است.
سطح باروری در ایران طی یک دهه­ گذشته زیر سطح جایگزین باقی مانده است. به­ طوری که در حال حاضر میزان باروری کل در ۲۲ استان از ۳۰ استان ایران، کمتر از دو فرزند است و این میزان در دو استان مازندران و گیلان به کمتر از ۵/۱ فرزند رسیده است (مرکز آمار ایران، ۱۳۸۷؛ عرفانی و مک کویلان^[۹]، ۲۰۰۸ a). نتایج آخرین سرشماری جمعیت کشور نیز حاکی از این است که میانگین تعداد فرزندان کنونی خانوارها در نه استان از سی و یک استان کشور، کمتر از ۵/۱ فرزند، در شانزده استان بین ۵/۱ تا ۹/۱ فرزند و تنها در شش استان، میانگین تعداد فرزندان کنونی خانوارها دو و یا بیشتر از دو فرزند است (مرکز آمار ایران، ۱۳۹۱). به موازات این روند کاهنده­ی باروری، نسبت خانواده‌های تک ‌فرزند و بدون فرزند افزایش یافته، سن ازدواج بالا رفته و جمعیت رفته رفته رو به سالخورده شدن است. به منظور بررسی روندهای آینده‌ی باروری و کسب بینش بیشتر درمورد تعیین­کننده‌های رفتار باروری، ارزیابی توانایی افراد برای واقعیت بخشیدن به نیات باروری و آزمون عوامل مؤثر بر توانایی افراد برای برآورده کردن نیات آن‌ها، هم چنین بازنگری، تدوین و اجرای موفق یک سیاست جمعیتی برای افزایش سطح باروری در کشورهایی که باروری پایینی دارند مانند ایران، توجه محققان و سیاست­گذاران به سمت شناخت نیات و ترجیحات باروری و تعداد مطلوب فرزندان و شکاف میان تعداد ایده‌آل و تعداد واقعی فرزندان جلب شده است (عرفانی، ۱۳۹۲؛ رازقی نصرآباد، ۱۳۹۲).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

برآورده نشدن ایده‌آل‌های باروری اساساً نقش مهمی در باروری ایفا می‌کند. مطالعات پیشین نشان داده که زمانی که باروری بالا است، تعداد فرزندان مطلوب کمتر از تعداد واقعی است و برعکس زمانی که باروری به زیر سطح جایگزینی می‌رسد، تعداد واقعی کمتر از تعداد ایده‌آل است (رازقی نصرآباد، ۱۳۹۲). با توجه به اینکه روند کاهش باروری در ایران در طول دو دهه­ اخیر با تغییراتی در ایده­آل­های باروری هم­زمان شده است، بنابراین بررسی ایده­آل­های باروری یکی از موضوعاتی است که برای شناخت عوامل مؤثر بر کاهش مستمر باروری در ایران اهمیت دارد. از این­رو مطالعه­ حاضر ایده­آل­های باروری و عوامل مؤثر بر آن را در شهرستان مهر مورد توجه قرار می­دهد.
۱-۴- اهداف تحقیق
اهداف این تحقیق به شرح زیر می­باشد:
۱-۴-۱- هدف کلی
بررسی ایده‌آل‌های باروری در بین زنان ۴۹-۱۵ ساله‌ی شهرستان مهر بر­اساس مدل نظری رفتار برنامه­ ریزی شده.
۱-۴-۲- اهداف جزئی
شناسایی رابطه­ بین ویژگی­های جمعیت­شناختی (سن، سن ازدواج، مدت­ زمان ازدواج و ­…) و ایده­آل­های باروری؛
شناسایی رابطه­ بین ویژگی­های اقتصادی (وضعیت اشتغال، درآمد و ­…) و ایده­آل­های باروری؛
تبیین رابطه­ عوامل اجتماعی- فرهنگی مانند باورها، هنجارها، میزان گرایش مذهبی، ترجیح جنسی فرزند و ­… بر ایده­آل‌های باروری.
فصل دوّم
پیشینه تحقیق
هیچ تحقیقی در خلأ صورت نمی­گیرد. هر پژوهش در تداوم پژوهش­های پیشین به انجام می­رسد؛ هم از دوباره­کاری­ها در آن اجتناب می­ شود و هم از داده ­های پیشین برخوردار می­گردد. ارتقای دانش نیز به همین تداوم وابسته است. هر پژوهش باید متکی به دستاوردهای پیشین باشد. در حالی که خود هم سخنی تازه دارد و هم روش­های دقیق­تر در شناخت پدیده به کار می­گیرد (ساروخانی، ۱۳۸۵).
۲- ۱- تحقیقات داخلی
مباشری و همکاران (۱۳۹۲) در مطالعه­ خود که با هدف تعیین عوامل تأثیرگذار متعدد بر الگوی باروری در خانواده­های تک فرزند و بدون فرزند در شهرستان شهرکرد انجام داده­اند، به این نتیجه رسیدند که سه عامل افزایش هزینه­ها و فشار اقتصادی، عدم وجود حمایت­ها و تسهیلات رفاهی از جانب دولت برای فرزندآوری و نگرش غلطی که «داشتن فرزند بیشتر نشانه­ی فرهنگ اجتماعی ضعیف­تر است»، از مهم­ترین عوامل تأثیرگذار بر فرزندآوری می­باشند که توصیه می­ شود در سیاست­گذاری­های جمعیتی لحاظ گردند. در این پژوهش توصیفی- مقطعی ۱۸۰ خانم متأهل به صورت تصادفی ساده از مراکز بهداشتی درمانی وارد مطالعه شده ­اند. معیار ورود، خانم­های متأهلی بوده ­اند که حداقل ۲ سال از ازدواجشان گذشته، فاقد فرزند بوده و هم­چنین زوج­هایی که فقط یک فرزند بالای ۴ سال داشته اند.
سروش و بحرانی (۱۳۹۲) در تحقیقی تحت عنوان «رابطه­ دینداری، نگرش به نقش­های جنسیتی و نگرش به فرزند، با تعداد واقعی و ایده­آل فرزند» به بررسی این سؤال پرداخته‌اند که عوامل فرهنگی از جمله سطح دینداری در کاهش نرخ باروری تا چه حد مؤثر است و تعداد ایده‌آل فرزند از نظر زنان متأهل چقدر است و دینداری چه ارتباطی با نگرش به فرزند و نگرش­های جنسیتی زنان متأهل دارد. در این مطالعه ۳۷۷ زن متأهل ساکن شهر شیراز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که گرچه دینداری رابطه‌ی معناداری با تعداد واقعی فرزندان دارد، درباره‌ی تعداد ایده‌آل فرزند توافق چشمگیری بین زنان متأهل وجود دارد و این امر ارتباطی با میزان دینداری آن‌ها نداشته است. نگرش به نقش‌های جنسیتی رابطه‌ی معناداری با تعداد ایده‌آل فرزند داشته است که این رابطه با کنترل متغیرهای زمینه‌ای هم، معنادار باقی می‌ماند. نتایج تحلیل‌های چند متغیره نشان می‌دهد دینداری سهم ناچیزی در تعیین تعداد فرزند داشته و فقط ۴/۱ درصد از واریانس را تبیین می‌کند و نکته‌ی درخور توجه آن­ که تحصیلات به تنهایی تعیین­کننده‌ی ۴۰ درصد از واریانس تعداد فرزندان است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که کاهش نرخ رشد جمعیت از عوامل فرهنگی نظیر فرایند جهانی شدن و چرخش ارزش­های جمع­گرایانه به فردگرایانه تأثیر پذیرفته است.
رازقی نصرآباد (۱۳۹۲) مطالعه‌ای تحت عنوان­ «شمار فرزندان ایده‌آل و واقعی و شکاف میان آن‌ها در سه استان منتخب سمنان، کهگیلویه و بویر احمد و هرمزگان» انجام داده است. در این تحقیق شکاف میان تعداد فرزندان زنده به دنیا آمده، تعداد فرزندان ایده‌آل و شناخت عوامل مؤثر بر آن بررسی شده است. نمونه‌ی مورد مطالعه در این پژوهش شامل ۱۱۴۹ زن ۴۴-۳۵ ساله­ی ازدواج کرده‌ی ساکن در سه استان سمنان، کهگیلویه و بویر احمد و هرمزگان می­باشد. متغیر شکاف با سه مقوله­ی کم برآورده، بیش برآورده و برآورده شده، تعریف شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در حال حاضر در این سه استان مورد بررسی، بین باروری ایده‌آل و باروری واقعی فاصله وجود دارد. دلایل اصلی این شکاف، تغییر اولویت‌های زندگی، استفاده از سایر فرصت‌ها، بالا بودن هزینه‌ی زندگی، نداشتن وقت کافی و باروری ناخواسته می‌باشد.
در پژوهش مشفق و حسینی (۱۳۹۱) با موضوع آینده­شناسی جمعیت ایران، به بررسی تغییرات آینده­ی تعداد و رشد سالانه­ی جمعیت، ترکیب سنی و جنسی، شمار و درصد جمعیت در سن کار، تعداد و درصد جمعیت سالمند ایران پرداخته شده است. برای بررسی الگوهای تغییرات احتمالی کشور از پیش ­بینی­های سازمان ملل در سناریوهای مختلف و نیز سناریوی تعدیل­شده نویسندگان مقاله در دوره­ (۱۴۲۰-۱۳۹۰) استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می­دهد باروری زیر سطح جانشینی (کم­تر از ۱/۲ فرزند زنده برای هر مادر) در ایران تداوم خواهد داشت که این خود لزوم برنامه­ ریزی آینده­نگرانه را برای مدیریت سالمندی در کشور روشن می­سازد. بهبود و استحکام بنیان خانواده و ترویج ارزش­های دینی و اسلامی که بیشتر خانواده محور هستند، به ارتقای سطح باروری و ترمیم هرم سنی جمعیت کمک خواهد کرد.
محمودیان و رضایی (۱۳۹۱) در تحقیقی با عنوان «زنان و کنش کم­فرزندآوری، مطالعه‌ی موردی زنان کرد» کم‌فرزندآوری را در میان زنان کرد شهر سقز بررسی کرده‌اند. مطالعه­ ­حاضر با رویکردی کیفی و به وسیله­ مصاحبه های عمیق با ۳۵ زن کرد این شهر انجام گرفته است. نتایج نشان می­دهد که مدیریت بدن، حفاظت عاطفی و روانی از خود، توانمندی اجتماعی و تولیدمثل بازاندیشانه، درنهایت به مقوله‌­ی «حمایت از خود» تبدیل شده که تم بنیادین جاری در درون یافته‌های پژوهش است. زنان به دلیل حمایت از خودشان به عنوان یک زن، سعی دارند تعداد فرزندانشان را کاهش دهند، زیرا تولید مثل تنها عرصه‌ای است که زنان می‌توانند با اقتدار در آن تصمیم‌گیری کنند، بنابراین از توانمندی خود در این زمینه استفاده می‌کنند.
حسینی و بگی (۱۳۹۱) پژوهشی تحت عنوان «استقلال زنان و کنش­های باروری در میان زنان کرد شهر مهاباد» انجام داده­اند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر شاخص‌های مختلف استقلال زنان بر تمایلات، رفتار و ایده‌آل‌های باروری زنان کرد شهر مهاباد است. آن‌ها در این بررسی با بهره گرفتن از پیمایشی بر روی ۷۰۰ خانوار، داده های خود را جمع‌ آوری کرده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که زنان مورد بررسی از استقلال نسبی در همه‌ی شاخص­ های مرتبط با استقلال زنان برخوردارند. براساس این بررسی، کمی بیش از ۶۱ درصد زنان اظهار داشته اند که تمایل ندارند فرزند دیگری داشته باشند. در میان آن‌هایی که تمایل به ادامه‌ی فرزندآوری دارند، نزدیک به ۷۰ درصد شمار فرزندان ایده‌آل برای یک خانواده را دو فرزند می دانند. نتایج تحلیل طبقه ­بندی چندگانه نشان داد که ایده‌آل‌ها و تمایلات فرزندآوری زنان به ترتیب از شاخص‌های مستقیم و غیرمستقیم استقلال زنان تأثیر می­پذیرند. علاوه بر این، اگر چه رفتار باروری زنان از شاخص‌های سه­گانه‌ی استقلال تأثیر می‌پذیرد، ولی استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری در کنار سایر متغیرها، نقش تعیین کننده‌ای در تبیین رفتار باروری زنان دارد. با توجه به نتایج این تحقیق، انتظار نمی­رود سیاست­‌های جمعیتی در راستای تشویق موالید منجر به افزایش باروری در همه‌ی لایه‌های اجتماعی شود.
حسینی و بگی (۱۳۹۱) مطالعه­ ای تحت عنوان « فرهنگ و فرزندآوری: بررسی تمایلات باروری زنان کرد شهر مهاباد»، با هدف بررسی تمایلات فرزندآوری زنان کرد دارای همسر ساکن در شهر مهاباد انجام داده­اند. داده ­ها با بهره گرفتن از پیمایش صورت گرفته در میان ۷۰۰ خانوار نمونه­ شهر مهاباد در فروردین­ماه ۱۳۹۱ گردآوری شده است. نتایج نشان می‌دهد که ۶۱/۴ درصد زنان قصد بر توقف فرزندآوری دارند. بررسی تمایلات فرزندآوری زنان بر حسب شمار فرزندان در حال حاضر زنده‌ی آن‌ها گویای آن است که ۳۹/۳ درصد زنان بدون فرزند یا دارای یک فرزند، ۷۷/۷ درصد زنان دارای دو تا سه فرزند و ۸۶ درصد زنان دارای بیش از سه فرزند، تمایل ندارند که فرزند دیگری داشته باشند. تحلیل­‌های دو متغیره نشان داد که تفاوت معنی­‌داری بر حسب تمایلات فرزندآوری در میان زنان با ویژگی­‌های اقتصادی ـ اجتماعی، جمعیتی و فرهنگی متفاوت وجود دارد. نتایج تحلیل چند متغیره حاکی از این واقعیت است که مشخصه‌ های فرهنگی به تنهایی نمی­‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در پیش‌بینی احتمال عدم تمایل به فرزندآوری داشته باشند. در واقع، ‌ترکیبی از مشخصه‌ های فرهنگی، اقتصادی ـ اجتماعی و جمعیتی تبیین بهتری از تمایلات فرزندآوری زنان بدست می‌دهد. بر اساس این یافته‌ها باید گفت که در سیاست‌گذاری‌های جمعیتی جدید، سیاست‌های تشویقی برای افزایش موالید عمدتاً بایستی معطوف و متمرکز بر زنان ازدواج‌کرده‌ی بی‌فرزند یا دارای یک فرزند باشد.
عباسی شوازی و همکاران (۱۳۸۹) در مقاله­ای با عنوان «برنامه­ی تنظیم خانواده و کاهش باروری در مناطق روستایی ایران: تأثیر خانه­های بهداشت روستایی» با بهره گرفتن از داده ­های باروری خانه­های بهداشت روستایی در ایران از سال ۱۹۸۹ که برنامه­ی تنظیم خانواده اجرا شد، تا سال ۲۰۰۵، به بررسی عوامل مؤثر بر کاهش باروری زنان روستایی و هم چنین موفقیت برنامه­ی تنظیم خانواده در روستاها پرداختند. آن­ها در این پژوهش متوجه شدند که برنامه­ی تنظیم خانواده تأثیر چندانی بر کاهش باروری زنان روستایی در ایران نداشته است اما فرستادن دختران به مدرسه و اهمیت دادن به تحصیلات آن­ها توسط والدین، تأثیر چشمگیری در کاهش موالید و افزایش میانگین سن ازدواج دختران در روستاهای ایران داشته است.
در بررسی موسایی و همکاران (۱۳۸۹) در خصوص نرخ باروری و میزان مشارکت زنان در نیروی کار در کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی، نتایج نشان می­دهد که افزایش در نرخ­های باروری می ­تواند موجب کم شدن نیروی کار زنان و در نتیجه کاهش مشارکت آن­ها در نیروی کار شود. از سوی دیگر، با افزایش اشتغال زنان و حضور بیشتر آنان در عرصه ­های اقتصادی، نرخ­های باروری نیز کاهش خواهد یافت.
شیخ عطار (۱۳۸۸) در تحقیقی تحت عنوان «بررسی عوامل اقتصادی و فرهنگی مؤثر بر رفتار باروری: مطالعه­ موردی زنان متأهل شاغل در دانشگاه شیراز» به تبیین تأثیر عوامل فرهنگی مانند قومیت، سطح تحصیلات و باورهای مذهبی، بر رفتار باروری و شناخت و بررسی عوامل اقتصادی مانند نوع منزل شخصی، درآمد و … بر رفتار باروری پرداخته است. در این پژوهش مشخص شده که متغیرهای محل تولد، فعالیت­های ورزشی، قومیت و اعتقادات مذهبی، تأثیر معناداری بر باروری ایده­آل نمونه­ آماری ندارند. از دیگر مسائلی که در این تحقیق به طور ضمنی بررسی گردیده است، تأثیر سقط جنین یا فرزند مرده به دنیا آمده، بر رفتار باروری است و مشخص گردید که تعداد فرزند دختر مرده یا سقط شده بر رفتار باروری ایده­آل نمونه­ آماری، تأثیر­گذار می­باشد و بدین معناست که کسانی که سابقه­ سقط جنین یا فرزند دختر مرده به دنیا آمده داشتند، خواهان فرزند دختر نبوده­اند.
حسینی و عباسی شوازی ( ۱۳۸۸) تحقیقی با عنوان «تغییرات اندیشه­ای و تأثیر آن بر رفتار و ایده‌آل‌های باروری زنان کرد و ترک» انجام داده‌اند. در این تحقیق تلاش شده تا ضمن تحلیل هم­گروه تغییرات اجتماعی و اندیشه‌ای، تأثیر تعاملی این متغیرها بر رفتار و ایده‌آل‌های باروری زنان کرد و ترک سنجیده شود. نمونه­ مورد مطالعه در این پژوهش شامل ۷۳۹ زن ۴۹-۱۵ ساله­ی متعلق به یکی از خانوارهای معمولی ساکن در شهرستان ارومیه است که حداقل یک­بار ازدواج کرده ­اند. یافته‌ها از عمومیت تغییرات اجتماعی و تحولات خانواده در میان گروه‌های قومی مورد مطالعه به ویژه در گروه‌های هم دوره‌ی اخیرتر ازدواج حکایت دارد. بر اساس این مطالعه، تغییرات اندیشه‌ای محسوس در زمینه‌ی ازدواج و فرزندآوری و نیز رفتار و ایده‌آل‌های باروری زنان گروه‌های قومی به وجود آمده است. نتایج گویای آن است که تغییرات اجتماعی و تحولات خانواده ملازم با تغییر در نگرش‌ها و ایستارهای مرتبط با ازدواج و فرزندآوری و در نهایت رفتار و ایده‌آل‌های باروری است. یافته‌ها از نتایج تحقیقات پیشین مبنی بر اشاعه‌ی ارزش‌ها و هنجارهای پایین و همگرایی رفتار و ایده‌آل‌های باروری گروه‌های قومی حمایت می‌کند.
فروتن (۱۳۸۸) در پژوهشی تحت عنوان «زمینه ­های فرهنگی تحولات جمعیت­شناختی با اشاراتی به انتقال باروری در ایران» با بررسی مبانی تئوریک و شواهد تجربی، نقش تعیین­کننده­ زمینه­ ها و محیط فرهنگی در تبیین رفتارهای جمعیتی و انتقال باروری را مورد توجه و تأکید قرار داده است. مباحث این پژوهش نشان می­دهد که همچنان­که نادیده گرفتن محیط فرهنگی و شرایط اجتماعی باعث شکست یا موفقیت ناچیز و ناپایدار اقدامات حکومتی در زمینه­ تعدیل رشد جمعیت می­گردد، تبیین علمی جامع و واقع­بینانه­ی تحولات جمعیتی و تقلیل باروری در ایران نیز مستلزم توجه جدی به نقش زمینه­ ها و عناصر فرهنگی در چنین تحولاتی می­باشد. فروتن اظهار می­ کند که اعتقادات سنتی و باورهای عامه­پسند ایرانی که اساساً مشوق بعد گسترده­ی خانواده می­باشد، نقش تعیین­کننده ­ای را در میزان بالای باروری موالید در دهه­های گذشته ایفا کرده است. امروزه، سطح باروری کشور به­ طور معناداری تقلیل یافته است که تا حدود زیادی ریشه در متزلزل شدن باورهای سنتی پیشین و تکوین شکل­های جدید اعتقادات عمومی موافق با بعد کوچک خانواده دارد.
محمودیان و همکاران (۱۳۸۸) مطالعه­ ای تحت عنوان «زمینه ­های کم­فرزندآوری در استان کردستان: مطالعه­ موردی شهر سقز» انجام داده­اند. بنیان این پژوهش نتایج مطالعاتی است که درمورد انتقال باروری در ایران انجام شده، مبنی بر اینکه انتقال باروری در ایران اتفاق افتاده و این جامعه در حال حاضر در مرحله­ پایانی آن قرار دارد و در حال تجربه­ باروری در سطح جایگزین و زیر آن است. این پژوهش پدیده­ کم­فرزندآوری را در یکی از مناطقی که بیش از یک دهه است آن را تجربه می­ کند، مطالعه می­ کند و با رویکردی کیفی درصدد فهم نظام معنایی موجود در شهر سقز در استان کردستان پیرامون پدیده­ کم­فرزندآوری است. در این پژوهش با تعداد ۲۷ زن و ۲۶ مرد متأهل و مجرد ۲۰ ساله و بالاتر مصاحبه شده است. یافته­های این پژوهش نشان داده است که کم­فرزندآوری در این جامعه به عنوان یک کنش اجتماعی معنادار از رواج و شیوع گسترده­ای برخوردار است و در قالب نوعی گفتمان بر نظام معنایی و کنشی افراد و خانواده­ها حاکم است. برآیند کلیه­ مفاهیم و مقولات به دست آمده از این مطالعه، یک مقوله­ی دو وجهی به نام کم­فرزندآوری به مثابه­ی قاعده­مندسازی/ ارتقاء سوژه است که بازنمای وضعیت حاکم بر این جامعه در حیطه­ی فرزندآوری است.
حسینی و مهریار (۱۳۸۵) تحقیقی تحت عنوان «قومیت، نابرابری آموزشی و باروری» انجام داده­اند. هدف اصلی، بررسی تأثیر جایگاه متفاوت زنان گروه ­های قومی در نظام آموزشی، بر نگرش­ها و رفتار باروری آنهاست. داده ­های مربوط به ۵۸۲ زن کرد و ترک ۱۵ تا ۴۹ ساله­ی ازدواج کرده­ی ساکن در مناطق روستایی شهرستان ارومیه جمع­آوری و تجزیه و تحلیل شد. یافته­های این بررسی حاکی از نابرابری شدید آموزشی در گروه ­های قومی مورد بررسی است. تحلیل­های درون­گروهی نیز نشان­دهنده نوعی عدم تعادل جنسیتی در وضعیت آموزشی گروه ­های قومی است، اما در مقایسه، شدت نابرابری در میان کردها به مراتب بیشتر از ترک­هاست. نتایج این بررسی نشان می­دهد که تفاوت­های معنی­داری در سطح باروری و هم چنین نگرش­ها و ایده­آل­های باروری زنان کرد و ترک وجود دارد. در بین کردها، با سطوح تحصیلی پایین­تر، نگرش­ها و ایده­آل­های باروری در حمایت از باروری بالا و در بین ترک­ها، با سطوح تحصیلی بالاتر، البته در مقایسه با کردها، در جهت باروری پایین و داشتن خانواده­های کوچک و کم حجم است. این دو شیوه­ نگرش، عملکردهای جمعیتی متفاوتی را موجب می­شوند. بنابراین، انتظار این است که در آینده کردها و ترک­ها روندهای جمعیتی متفاوتی را تجربه کنند.
در مطالعه­ ای که تحت عنوان «کاهش باروری در ایران و عوامل اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی مؤثر بر آن با تأکید بر نقش تنظیم خانواده بین سال­های ۱۳۷۵-۱۳۶۵ (مطالعه­ موردی شهر اصفهان)» توسط اکتایی (۱۳۸۴) انجام گردید، عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مؤثر بر کاهش باروری در این شهر مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد که بین میزان تحصیلات زنان، اشتغال زنان در خارج از منزل، پایبندی به فرهنگ سنتی، بالا رفتن سن ازدواج، استفاده از وسایل ارتباط جمعی و رسانه ­ها، استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری، نوع شغل همسران و سطح درآمد خانواده با میزان باروری رابطه­ معنی­داری وجود دارد.
کلانتری و همکاران (۱۳۸۴) در پژوهشی تحت عنوان «عوامل جمعیتی مؤثر بر باروری زنان یزد در سال ۱۳۸۳» مشخص کردند که شباهت­های زیادی بین عوامل مؤثر بر باروری در سراسر جهان و به خصوص کشورهای در حال توسعه وجود دارد و به نظر می­رسد که شاخص­ های مزبور شمول جهانی دارند. جامعه­ آماری مورد بررسی زنان ۴۹-۱۵ ساله­ی شهر یزد می­باشد که با بهره گرفتن از فرمول کوکران تعداد ۳۸۳ نفر از آن­ها به عنوان نمونه برگزیده شده و مورد بررسی قرار گرفته­اند. بر­اساس نتایج این تحقیق: افزایش تحصیلات و سن ازدواج زنان، توافق زوجین در تنظیم خانواده، افزایش مشارکت مردان در تنظیم خانواده و کاهش مرگ و میر کودکان از عوامل مؤثر بر کاهش باروری زنان بوده است. سطح تحصیلات و سن ازدواج زنان با باروری رابطه­ا­ی منفی دارد. در صورتی که مرگ و میر با میزان باروری رابطه­­ای مثبت دارد. هم چنین نتایج نشان می­دهد که کاهش باروری، علاوه بر آن که ساختار جمعیتی هر کشور را تحت تأثیر قرار می­دهد، پیامدها و عوارض جانبی دیگری را نیز به دنبال دارد. در ایران از نیمه­ی دوم دهه­ی۱۳۶۰، باروری سطح پایین و در حد جانشینی را دارا است.
عباسی شوازی و عسکری ندوشن (۱۳۸۴) تحقیقی تحت عنوان «تغییرات خانواده و کاهش باروری در ایران: مطالعه­ موردی استان یزد» انجام داده­اند. این مطالعه با بهره گرفتن از مجموعه داده ­های نمونه­ ۱۲۴۹ نفری زنان ۴۹-۱۵ ساله­ی استان یزد که در قالب طرح بررسی تحولات باروری در ایران جمع­آوری شده، به بررسی تأثیر برخی از ابعاد تحول خانواده بر رفتارها و نگرش­های باروری در ایران پرداخته است. نتایج حاصل از تحلیل چند متغیره­ی مطالعه­ حاضر، با این انتظار تئوریک مطابقت داشته که زوج­هایی که در محیط شهر پرورش یافته­اند، زنانی که از سطوح بالاتر تحصیلی برخوردارند و زنانی که در سنین بالاتر ازدواج می­ کنند، در مقایسه با سایرین، احتمالاً انطباق بیشتری با الگوهای مدرن باروری از خود نشان خواهند داد. دارندگان چنین ویژگی­هایی، تعداد فرزندان کمتری دارند، به هنگام ازدواج، باروری ایده­آل پایین­تری داشته اند، با احتمال بیشتری قبل از اولین حاملگی خود از روش­های پیشگیری استفاده کرده ­اند و امروزه نیز فرزندان کمتری را برای هر زوج کافی می­دانند. نتایج مطالعه نشان می­دهد که طی چند دهه­ اخیر تغییرات سریعی در رفتارها و نگرش­های باروری رخ داده است. بافت سنتی خانواده نیز آمیزه­ای از تداوم و تغییر را تجربه کرده است. سرعت شدید کاهش باروری را نمی­ توان به تغییر اشکال سنتی خانواده ارتباط داد؛ زیرا کاهش سریع باروری ملازم با تحولات سریع در عناصر سنتی حیات خانواده نبوده و بر خلاف پیش ­بینی­های قبلی برخی از صاحب­نظران، نوعی همگرایی خطی به سمت مدل خانواده­ی هسته­ای غربی صورت نگرفته است.
عباسی شوازی و همکاران (۱۳۸۳) در پژوهشی تحت عنوان «همگرایی ایده­آل­های باروری در ایران: بررسی تطبیقی نسل جوان و نسل قدیمی­تر» اهداف زیر را دنبال کرده ­اند:
بررسی نگرش­ و رفتار زنان جوان متأهل در رابطه با مسائل باروری از قبیل ازدواج، باروری و برنامه­ی تنظیم خانواده و تجزیه و تحلیل تفاوت­ها بین رفتارهای باروری دو نسل: زنان متأهل ۲۹-۲۰ ساله و زنان متأهل نسل قبلی (زنان متأهل ۴۹-۴۰ ساله). داده ­های مورد استفاده در این مطالعه از پیمایش جمعیت­شناختی و سلامت و پیمایش گذار باروری ایران ۲۰۰۰ انجام شده در ۴ استان سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، یزد و گیلان گرفته شده است. نتایج نشان می­دهد که این دو نسل، نگرش­های مشابه نسبت به سن در زمان ازدواج و سن در زمان باروری دارند. با این حال، تفاوت معنی­داری بین نگرش­های آن­ها درباره باروری ایده­آل در زمان ازدواج­شان وجود دارد. پژوهشگران این مقاله اظهار می­ کنند که این تفاوت می ­تواند به دو علت باشد: یا شیوع بالای بارداری ناخواسته در میان نسل قدیمی­تر؛ یا پذیرش دیرتر ایده­آل­های باروری پایین توسط همین نسل. این دو نسل هم­چنین از نظر استفاده از برنامه ­های تنظیم خانواده قبل از اولین بارداری با هم تفاوت دارند. با توجه به اهمیت ساختار سنی جوان جمعیت در ایران، این مقاله نتیجه می­گیرد که برنامه­ی تنظیم خانواده­ی ایران باید برنامه ­های جوان­پسندانه­تر را دارا باشد. با توجه به ایده­آل­های باروری پایین در بین دو نسل، عباسی شوازی و همکارانش استدلال می­ کنند که ایران ممکن است کاهش باروری بیشتری را تجربه کند و احتمال دارد به کشورهای با باروری پایین بپیوندد. آن­ها بیان می­ کنند که این کاهش باروری در ایران، پیامدهای سیاسی قابل توجهی دارد.
مطیع حق شناس (۱۳۸۲) در مطالعه­ ای تحت عنوان «بررسی تأثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی بر رفتار باروری در ارومیه» تأثیرات این عوامل را بر روی رفتار باروری با اطلاعات به دست آمده از ۵۰۰ نمونه­ شهری از زنان واقع در سنین باروری ۴۹-۱۵ ساله­ی شهر ارومیه مورد واکاوی قرار داده است­. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که سطح تحصیلات زنان از جمله مهم­ترین عوامل و سرعت­دهنده اصلی در کاهش باروری است. سن در اولین ازدواج با باروری رابطه­ معکوس دارد. در حالی که سن زنان در زمان مطالعه، از رابطه­ مستقیم با باروری پیروی می­ کند، اما بین اشتغال و باروری رابطه­ معنادار از نظر آماری مشاهده نمی­ شود.
در مطالعه­ طالب و گودرزی (۱۳۸۲) با عنوان «قومیت، نابرابری آموزشی و تحولات جمعیتی» با بهره گرفتن از داده ­های گردآوری شده در چهار شهر استان سیستان و بلوچستان، تحولات جمعیتی استان در پرتو نگرش­های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. داده ­های مورد استفاده از نمونه ­ای به حجم ۳۹۱۳ نفر از ساکنان چهار شهر زاهدان، خاش، چابهار و زابل گردآوری شده است. نتایج تحقیق بیانگر وجود تفاوت نگرش گروه ­های قومی- مذهبی درمورد هنجارهای خانواده و رفتار باروری می­باشد. به طوری که نگرش شیعیان (غیر بلوچ­ها) به خانواده، حول محور ارزش­های فردگرایانه و استقلال خانواده با عملکرد جمعیتی پایین می­باشد، در حالی که اهل سنت (بلوچ­ها) بیشتر به الگوهای سنتی ارزش خانوادگی گرایش دارند.
عباسی شوازی و همکاران (۱۳۸۲) در تحقیقی تحت عنوان «تغییرات در خانواده، نگرش­ها و رفتار باروری در ایران» به بررسی تغییر خانواده و اثرات آن بر کاهش باروری در ایران پرداخته­اند. نتایج نشان داده است که کشور ایران یک کاهش باروری چشمگیری را در سال­های اخیر تجربه کرده است. نرخ باروری کل از حدود ۷ تولد به ازای هر زن در سال ۱۳۵۸ به حدود ۱/۲ در سال ۱۳۷۹ کاهش یافته است. این کاهش باروری در تمام استان­ها و مناطق شهری و روستایی ایران، مشاهده شده است. در سال­های اخیر، سن در زمان ازدواج، افزایش یافته است و بر میزان باروری اثر گذاشته است. با این حال، تنها ۱۵ درصد از تغییرات باروری از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۷۵ به علت نسبت ازدواج بوده است. بنابراین این سؤال مطرح می­ شود که چرا باروری در بین متأهلین در ایران و در این چهار استان، کاهش یافته است. دوره­ های مختلف تغییر اجتماعی ارائه شده توسط سه دوره­ زمانی ازدواج، برای مطالعه­ این تغییرات در ایران، مورد استفاده قرار گرفته است. به طور خلاصه، کاهش باروری در ایران به نظر می­رسد که هدایت شده باشد با افزایش آرمان­های اقتصادی که به پذیرش هنجار اندازه­ کوچک خانواده در سراسر ایران منجر شده است. کاهش سریع باروری با سطوح تحصیلات افزایش یافته، عدالت جنسیتی بیشتر در رابطه­ زن و شوهر و دسترسی قابل اطمینان و مقرون به صرفه­ به برنامه­ی تنظیم خانواده ارائه شده توسط سیستم بهداشت عمومی گسترده در ایران تسهیل شد.
در تحقیق فروتن (۱۳۷۹) تحت عنوان «ملاحظات جمعیتی در فرهنگ عامه­ی ایران»، سعی شده است تا با بررسی ضرب­المثل­های ایرانی که به مباحث جمعیتی پرداخته­اند، نحوه­ نگرش و رویکرد عامه­ی مردم نسبت به آن­ها مورد مطالعه قرار گیرد. بر پایه­ نتایج به دست آمده این نکته به روشنی نشان داده شده که همسویی معناداری بین تحولات جمعیتی و انتقال سطح باروری در ایران، از یک طرف، و اعتقادات سنتی و باورهای عامه پسند از طرف دیگر، وجود دارد. به طور کلی، حد بسیار بالای باروری ایران در سال­های گذشته، منطبق با محیط و شرایط فرهنگی همان مقاطع زمانی است که در آن باورهای عمومی اساساً جهت­گیری مثبتی در خصوص موضوعات مرتبط با افزایش بعد خانواده داشتند. برعکس، همزمان با تزلزل نسبی این­گونه اعتقادات سنتی و باورهای عامه پسند، شاهد کاهش قابل ملاحظه­ی سطح موالید در سال­های اخیر می­باشیم.
میر محمد صادقی (۱۳۷۹) در مطالعه­­ی خود تحت عنوان «عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر بر کاهش اخیر باروری در ایران و مقایسه با دیگر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا» ایران را با چند کشور خاورمیانه و شمال آفریقا مقایسه کرده است تا عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر بر کاهش باروری را مطالعه کند. او در این تحقیق از اطلاعات مربوط به ۱۵۰۱ خانوار در شهر اصفهان استفاده کرده که از طریق مصاحبه و پرسشنامه جمع­آوری و از تحلیل رگرسیونی استفاده شده است. عوامل تأثیر­گذار به سن مادر، سطح تحصیلات مادر و پدر، درآمد خانواده، نوع حرفه­ی پدر، فاصله­ی سنی زوج­ها و موقعیت خانه تقسیم ­بندی شده است. از جمله نتایج این تحقیق این است که در مقایسه با بی­سوادان، سطوح مختلف تحصیلات بالاتر مادر و پدر با باروری رابطه­ معکوس دارند. علاوه بر آن، سن مادر در اولین ازدواج و نیز تفاوت سنی زوج­ها با تعداد بچه رابطه­ معکوس نشان می­دهد.
شهبازی (۱۳۷۷) تحقیقی تحت عنوان «بررسی تأثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مؤثر بر باروری در فرهنگیان شهرستان نهاوند» با هدف شناسایی متغیرهایی که بر کاهش یا افزایش زاد و ولد در بین این قشر اجتماعی مؤثرند، انجام داده است. در این پژوهش ۱۲۰ زن فرهنگی و نیز ۱۲۰ مرد فرهنگی- که همسرشان شاغل نباشند- به شیوه­ نمونه گیری تصادفی ساده با جایگزینی انتخاب شده و با همسرانشان مصاحبه به عمل آمده است. نتیجه­ تحقیق نشان داد میانگین فاصله­ی موالید برای کل جامعه­ مورد بررسی ۱/۱۴ سال می­باشد و بیشتر پاسخگویان (۱/۵۷ درصد) خواهان دو فرزند بوده ­اند. هم­چنین با افزایش تحصیلات زوجین میزان باروری کاهش می­یابد. بین تحصیلات زن و تعداد فرزندان ایده­آل، همبستگی قوی در سطح ۹۹ درصد وجود دارد و باروری در شهرها بیش از روستاهاست. از نظر تعداد فرزندان ایده­آل نیز بین شهر و روستا تفاوت وجود دارد. بین تعداد فرزندان موجود و اشتغال زنان همبستگی وجود ندارد. بین اشتغال و نگرش در جهت ارجحیت جنس پسر بر دختر همبستگی وجود ندارد.
حاجی­وندی (۱۳۶۸) مطالعه­ ای تحت عنوان «بررسی عوامل مختلف در رابطه با تمایل مادران به ادامه­ باروری و تعداد فرزندان دلخواه به وسیله­ آنالیز مسیر در شهر تهران» انجام داده است. هدف کلی، بررسی و شناخت عوامل مؤثر بر تعداد فرزندان دلخواه اضافی مادران است که به منظور استفاده­ در برنامه­ ریزی­های مربوط به کنترل جمعیت و تنظیم خانواده می­باشد. داده ­ها، حاصل طرح جمع­آوری اطلاعات طرح بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد زنان همسردار ۱۵ تا ۴۹ ساله نسبت به برنامه­ی فاصله­گذاری موالید است. در این پژوهش ۱۲۹۴ زن واجد شرایط در تهران، کرج و ورامین مورد پرسش قرار گرفته­اند. نتیجه­ تحقیق گویای پایین بودن نسبی تعداد فرزندان دلخواه مادران است. سطح تحصیلات و ترکیب جنسی فرزندان از عوامل مؤثر بر تصمیم مادر به ادامه یا توقف فرزندآوری است.
مطالعات نمونه ­ای دیگر در سطوح ملی و منطقه­ای، عواملی چون بالا رفتن سن ازدواج زنان، اشتغال زنان در خارج از منزل، شهرنشینی، میزان استفاده از وسایل پیشگیری از حاملگی، نوگرایی و بهبود وضعیت زندگی را بر کاهش باروری اثبات کرده ­اند (نوروزی، ۱۳۷۷؛ رشیدی، ۱۳۷۹؛ قدرتی، ۱۳۸۴)
۲-۲- تحقیقات خارجی
در چند دهه­ اخیر، ترجیحات باروری به عنوان بخشی از نظرسنجی­ها (پیمایش­ها) جمع­آوری شده است. با این حال، اوایل امید می­رفت که ایده­آل­ها و نیات اندازه­ خانواده­ی گزارش شده، به بهبود دقت پیش ­بینی­های باروری منجر خواهد شد، اما به زودی محققین از رسیدن به این هدف ناامید شدند. گزارشات اخیر، نشان داده است که ایده­آل­های اندازه­ خانواده در برابر کاهش­های قابل توجه باروری، کم یا به آرامی کاهش یافته است. در کشورهای با باروری بالا، ترجیحات باروری اظهار شده، تمایل به کمتر بودن از آمار و ارقام واقعی دارند، که نشان دهنده برخی از نیازهای برآورد نشده­­ی جلوگیری از بارداری است. در کشورهای با باروری پایین، الگوی مخالفی غالب است. سطوح باروری در چند دهه­ اخیر، بسیار کمتر از ایده­آل­های اعلام شده کاهش یافته­اند (گلدشتاین^[۱۰] و همکاران، ۲۰۰۳). توضیحات برای این اختلاف نگرش­ها و رفتار به اشکال مختلفی شکل گرفته است. وستوف و ریدر^[۱۱] (۱۹۷۷) اظهار داشته اند که پاسخگویان به سادگی در موقعیتی برای پیش ­بینی مسیر آینده­ی زندگی خود و به ویژه شرایط دوره­ای که باروری را کم و بیش مناسب یا نامناسب می­سازد، نیستند. حتی زمانی که باروری کل به خوبی با انتظارات کل منطبق است، افراد قادر به پیش بینی خیلی خوب باروری خود نیستند (وستوف ۱۹۸۱).
نامبودیری^[۱۲] (۱۹۸۳) تأکید می­ کند که ترجیحات زنان در طی چرخه­ی زندگی تغییر می­ کند و تصمیم ­گیری برای داشتن فرزند، باید در یک فرایند پی در پی و مشروط در نظر گرفته شود.
مونیر^[۱۳] (۱۹۸۷) با دنبال کردن رویکرد نظریه­ انتخاب عقلانی (یاماگوچی و فرگوسن^[۱۴]، ۱۹۹۵) استدلال می­ کند که نیات باروری باید در همه دفعات بارداری مورد بررسی قرار گیرد، چرا که شرایط و برنامه ­های فرد ممکن است بعد از هر تولد جدیدی تغییر کند.
بسیاری اظهار کرده ­اند که ایده­آل­های باروری گزارش شده در نظر­سنجی­ها، هنجارهای اجتماعی و انتظار پاسخگو را از آنچه که محققان می­خواهند بشنوند را منعکس می­ کند (لیوی باسی^[۱۵]، ۲۰۰۱). در واقع، خانواده­ی دو فرزند- یک پسر و یک دختر- مدت طولانی است که ساختار ایده­آل خانواده در کشورهای اروپای غربی، در نظر گرفته شده است. با وجود مشکلات اندازه ­گیری، تغییرات در ترجیحات باروری، هنوز یک نقش علی در بسیاری از تئوری­های کاهش باروری، بازی می­ کند (لستاقه و سورکین^[۱۶]، ۱۹۸۸). تحقیقات اخیر در پویایی­های اشاعه­ی رفتار، رابطه­ای قوی بین باروری مطلوب و واقعی ایجاد می­ کند (شورای ملی تحقیقات^[۱۷]، ۲۰۰۱). مدل­های نظری مانند آنچه توسط کوهلر^[۱۸] (۲۰۰۱) ساخته شده است، ارتباطی قوی بین باروری واقعی دیگران و باروری مطلوب خود شخص، فرض می­ کند.
نظریه ­ها­­ی جامعه ­شناسی، ایده­آل­های در حال تغییر را به عنوان مقدمه­ای برای تغییر رفتار می­دانند (آیزن و فیشباین^[۱۹]، ۱۹۸۰؛ راندفوس^[۲۰] و همکاران، ۱۹۸۸؛ شون^[۲۱] و همکاران، ۱۹۷۷). در مقابل، لی^[۲۲] (۱۹۸۰) در مدل­سازی پویایی­های ترجیحات درحال تغییر، نشان داده است که تحت بسیاری از شرایط، تغییر نیات مقدم بر باروری دوره­ای، در نتیجه­ اثرات ترکیبی درون جمعیت رخ خواهد داد.

• عوامل محیطی – اجتماعی وفرهنگی این عوامل می توانند به صورت (عوامل خطر) یا برعکس به صورت (عوامل محافظ) در بروز اعتیاد یا پیشگیری از آن موثر واقع شوند و پژوهش ها وتحقیقات معتبر علمی عمدتاً متوجه بررسی این سه گروه مختلف از عوامل موثر در اعتیاد می باشند (ملک محمدی، ۱۳۹۲).

عوامل سرشتی / ژنتیک /فیزیولوژیک :پژوهش های انجام شده در زمینه نوروبیولوژی (علم بررسی تاثیر اعصاب انسان برزندگی و سایر اجزای بدن او) نشان داده است که مغز انسان، موادی از خود رها می سازد که شباهت بسیاری به مواد روانگردان دارد. مثلاً (اندرفین ها) روشن شده است که در مغز یک سیستم گیرندگی درون زا برای مواد افیونی(مخدرها)، محرک ها، توهم زاها وکانابیس (حشیش) وجود دارد .

درحال حاضر بنظر می رسد که میان وابستگی واعتیاد به مواد مخدر وآمادگی های وراثتی فرد ، ارتباط وجوددارد. تحقیقات مختلف وجود درجات متفاوت آسیب پذیری و بروز وابستگی به مواد را نشان داده است. استفاده از روش پلی مورفیسم قطعات محدود شده وجود رابطه میان مصرف مواد و ژنهای مرتبط با تولید دوپامین را نشان داده اند. برای مثال در وابستگی به مواد شبه افیونی در دوقلوهای دو تخمکی همگانی بیشتری نسبت به دوقلوهای یک تخمکی نشان داده اند.
روش های چندعاملی نیز مشخص کرده اند که در سوء مصرف هرویین نقش عوامل ژنتیک پررنگ است و این تفاوتها از نوع آسیب پذیری مشترک نبوده و اختصاص به مواد افیونی دارد. این احتمال مطرح شده سیستم افیونی بدن (شامل تعداد گیرنده های افیونی، حساسیت گیرنده های، مواد افیونی درونزاد و غلظت آنتاگونیست های درونزاد) به طور کلی دچار کاهش فعالیت باشد. نقص کارکرد نورونهای دوپامینرژیک یا نورآدرنرژیک نیز مطرح است (کندلر^[۷۰] و همکاران، ۲۰۰۳).
در الکلی ها نیز تأثیر عوامل ژنتیک تأیید شده است و حتی انتخاب الکل به عنوان گزینه ی اول مصرف، مسمومیت ناشی از مصرف و پیامدهای مصرف با ژنها در ارتباط هستند. مشخص شده است محرکهای مرتبط با کوکایین مناطق یکسانی را فعال می کنند که مرتبط با مناطق لیمبیک و آمیگدال است. همچنین زمینه های ژنتیک در پیدایش اختلال بیش فعالی و نقص توجه، اختلال شخصیت ضداجتماعی، و اختلالات خلقی نقش دارند و می توانند احتمال اعتیاد به کوکایین و کراک را افزایش دهند (ژاکوبز^[۷۱]، ۱۹۸۵) به نقل از (سلیگمن^[۷۲] و روزنهان^[۷۳]، ۲۰۰۰) در تحقیقات خود نشان داد روانگردان ها با تأثیر گذاری بر مناطق مربوط به هیجان و احساس در مغز باعث بروز واکنشهای هیجانی غیرعادی می شوند.
۲-۸-۲ عوامل روان شناختی
از میان عوامل روانشناختی و تفاوتهای فردی که بتواند علت مصرف ماده مخدر و سوء مصرف آن و حتی وابستگی را تبیین نماید، می توان به این عوامل اشاره داشت .بیش از هرچیز مزاج فرد مطرح می شود که به معنای سطح پایه فعالیت رفتاری فرد، مردم آمیزی و دامنه توجه کردن اوست (تانن^[۷۴]، ۲۰۰۶) .مثلاً بین شخصیت ضد اجتماعی و اختلال سلوک با سوء مصرف مواد مخدر رابطه وجود دارد (راوسون^[۷۵]، ۲۰۰۰) .
اعتماد به نفس کمتر، حالت های افسردگی، عدم توانایی ابراز وجود، اضطراب زیاد، تکانش گری و تحریک
پذیری، وجود منبع کنترل بیرونی (مثلاً پدر و مادر یا همسری که دائماً مراقب فرد هستند )، حالت های کناره جویانه وانزوا طلبانه و نیاز شدید به تایید اجتماعی و مورد توجه واقع شدن همگی جزو حالات روان شناختی هستند که می توانند با سوء مصرف مواد مخدر مرتبط باشند .
فشار روانی وعدم وجود مهارتهای مقابله ای و وجود سوابقی از حوادث و رویداد های منفی درگذشته فرد نیز جزءعوامل موثر در سوق دادن فرد به سمت اعتیاد معرفی شده اند .
۳-۸-۲ عوامل محیطی /اجتماعی و فرهنگی
دلایل موکدی مبنی برنقش ساختار خانوادگی فرددرمصرف، سوء مصرف و وابستگی وی به مواد مخدر وجود
دارد .تحقیقات نشان داده است که نگرش ورفتارخانواده ودوستان و به طور کلی جامعه آثار بسیار گسترده ای بر رفتار های ویژه فرد در رابطه با مواد مخدر دارد .
عدم تعهد و ودلبستگی به رسوم و قوائد جاری ومورد پذیرش، بی علاقگی به هنجارها وآشفتگی فرهنگی از
عوامل بسیار مهم و بنیادی هستند که فرد را درانزوای اجتماعی قرار می دهند و او را مستعد به سوء مصرف مواد مخدر می کنند (ملک محمدی، ۱۳۸۴).
۴-۸-۲ نظریات رفتاری و شناختی
به نظر می رسد شرطی سازی کلاسیک و عامل نقشی مهمی در تداوم مصرف ایفا می کنند. برای مثال هر بار مصرف کوکائین سبب ایجاد وجد و سرخوشی میشود که بسیار تقویت کننده و موجب تکرار رفتار است. سرنخ های محیطی نیز تداعی خاصی با حالت نشئگی پیدا می کنند و افراد پس از درمان تحریک زیادی از ناحیه وسایل مصرف و سایر محرک های شرطی شده اعلام می کنند این حالت در آمفتامین ها شدت بسیار بیشتری پیدا می کنند و افراد موجبات وسوسه های شدید مصرف و اجبار بهمصرف را پدید می آورد.
نظریه پردازان رفتاری معتقدند کلیه رفتارهای مرتبط با سبک زندگی اعتیادی آموخته شده اند و برای درمان باید اصول درمان رفتاری برای تغییر آموخته به کارگیری شود (هینجینز ^[۷۶] و همکاران، ۲۰۰۳).
انتظارات فرد در مورد اثرات پاداش دهنده ی مواد، باور و نگرش در مورد مسئولیت رفتار و تقویت دریافتی از جمله عواملی هستند موجب مصرف مجدد علی رغم بروز مشکلات می شوند مواد ممکن است از طریق رفع حالت های آزارنده و ناخوشایند مانند درد، اضطراب و استرس و افسردگی نوعی تقویت منفی فراهم کنند. عوامل تقویت کننده ممکن است اجتماعی باشند مثل تایید دوستان یا فشار همسالان و یا ممکن است ثانویه باشند مانند همان وسایل مصرف، یک رفتار شدیداً تقویت شده مصرف حتی سالها پس از ترک می تواند خاصیت چکانندگی ^[۷۷] بسیاری قوی داشته باشند و مواجهه با آن به شکل پاولفی میل شدید به مصرف را که گاهی با برخی از علائم ترک همراه است به وجود می آورد (کندلر و همکاران، ۲۰۰۳).
همچنین مشخص شده است مصرف کنندگان مواد مخدر میزان بالایی از تحریف های شناختی و تفکرات ناکارآمد را به کار می برند.
با توجه به تاریخچه رشدی، اختلالات همراه و تجربه وابستگی به مواد مشکلات شناختی در بین معتادان گستره ی وسیعی دارد و درمان های مختلفی به منظور اثر گذاری شناختی بر بیماران طراحی و اجرا شده است صادقی (۱۳۸۰) در پژوهش خود نشان داد حتی وابستگان به مواد بیشتر از افراد نابهنجاری که مواد مصرف نمی کنند از نگرش های ناکارآمد و باورهای غیر منطقی استفاده می کنند.
در ادبیات پژوهشی عنوان شده از جمله عواملی که می تواند به صورت بالقوه بین کسانی که نسبت به عود آسیب پذیر هستند تمایز قایل شود؛ خودکارامدی است. خودکارامدی به عبارتی متغیری است که شواهد نشان می دهد در پیشگیری از عود نقش داشته باشد (گلفورد^[۷۸]، ۲۰۰۳).
در یک بررسی، مشخص شده کسانی که خودکارامدی بیشتری به منظور ترک سیگار نشان می دهند به طور معنی دارتری بیشتر احتمال دارد که سیگار را ترک کنند (گری^[۷۹] و همکاران، ۲۰۱۱). به همین خاطر است که متخصصان پیشنهاد کرده اند در رابطه با اعتیاد روی احساسات و عواطف مثبتی از قبیل حس احترام به نفس، احساس توانایی و کارایی شخصی تأکید شود؛ فرض حاکم این است که اعتیاد به علت نوعی احساس اعتماد به نفس پایین و عدم خودکارامدی شخصی است (جزایری، ۱۳۸۷).
اصطلاح خودکارامدی بر نظریه ی شناختی- اجتماعی مبتنی است و به باور شخص در مورد این که چگونه به خوبی می تواند در تغییر مؤثر باشد؛ دلالت دارد (بندورا^[۸۰]، ۱۹۹۳).
در دیدگاه شناختی – رفتاری رفتار آدمی نه تنها در کنترل عوامل بیرونی و محیطی نیست؛ بلکه فرایندهای شناختی نقش تعیین کننده ای در رفتار دارند .فرایندهای شناختی به عنوان بخشی از آسیب شناسی روانی موجب انتظارات و ادراکات نادرستی می گردند که فرد از کارامدی خود دارد و این انتظارات می توانند به اضطراب و اجتنابهای دفاعی از موقعیت های تهدیدکننده منجر شوند.
راه دیگری که خودکارامدی را شرح داده بر حسب ادراک ما از درجه ی کنترلی است که بر زندگی خود داریم. افراد می کوشند بر رویدادهایی که زندگی آنان را تحت تأثیر قرار می دهد؛ اعمال کنترل نمایند. با اعمال نفوذ در موقعیت هایی که آنان می توانند مقداری کنترل داشته باشند؛ بهتر می توانند آینده ی مطلوب را تحقق بخشیده و از نتایج نامطلوب ممانعت به عمل آورند بنابراین چنانچه خودکارامدی افراد کاهش یابد؛ احتمال افزایش اعتیاد در اینافراد بیشترخواهد بود. یکی از درمان هایی که در طی سه دهه گذشته توجه زیادی را به خود جلب کرده است؛ درمان شناختی – رفتاری می باشد. دلیل این جلب توجه عبارت است از:
الف) داشتن شواهد و مدارک تجربی در مورد اثر بخشی این درمان
ب) کوتاه مدت بودن و استفاده از آن به صورت گروهی
ج) استفاده از این درمان برای انواع مشکلات روان شناختی
د) مستقیم و عملگرا بودن این رویکرد.
رویکرد شناختی- رفتاری برای درک اختلال مصرف مواد، مبتنی بر نظریه ی یادگیری اجتماعی است. براساس نظریه یادگیری اجتماعی، اختلال مصرف مواد در وهله ی اول به واسطه تعامل بین عوامل زمینه ساز زیست شناختی که موجب داشتن یک تجربه مثبت از مصرف ماده مخدر خاصی می شود، قابلیت دسترسی به آن ماده مخدر برای اولین بار، و عوامل مربوط به شرطی سازی و الگوگیری که موجب یادگیری چگونگی مصرف ماده مخدر و پی بردن به آثار آن می شود، شکل می گیرد و توسعه می یابد (خدایاری فرد وهمکاران، ۱۳۹۱).
در مجموع می توانیم بگوییم هدف این درمان عبارت است از شناسایی و بازسازی باورهای غیر منطقی و طرح واره های مربوط به خود، دیگران و جهان که در ایجاد آشفتگی های هیجانی و رفتارهای ناسازگارانه نقش اساسی دارند (کریستنر^[۸۱]، ۲۰۰۹).
همچنین این رویکرد به طور ذاتی، محترمانه و مشارکتی است و خودکارامدی درمان جو را افزایش می دهد (خدایاری فرد وهمکاران، ۱۳۹۱). علاوه براین، تقویت مهارت های مقابله ای و آموزش مهارت های درون فردی و مهارت های بین فردی و تقویت کنترل عواطف دردناک از قبیل اضطراب و خشم، تکالیف اساسی در این درمان هستند (کارول^[۸۲]، ۲۰۰۷).
در این دیدگاه آشنایی مراجعان با مهارت های حل مسأله به آن ها کمک می کند تا به همه ی جوانب موقعیتها فکر کنند و در نظر داشته باشند که مراحل منجر به پاسخ دهی آنها، بیشتر مبتنی بر غرایز، احساسات و هیجانات آنها می باشد .هنگامی که مراجعان موفقیت در حل مسأله را تجربه کنند خودکارامدیشان افزایش خواهد یافت.
در روان درمانی سالها استفاده از مواد مخدر و روان گردان باعث می شود با وجود قطع مصرف مواد این شیوه نگرش و برخورد با امور مختلف زندگی ادامه پیدا کند و نیاز به آموزشی های شناختی برای درمان این افراد کاملاً آشکار است.
۵-۸-۲ علل فردی اعتیاد
عوامل ژنتیک، تجارب رشدی و بخصوص چند سال اول زندگی و چند سال اول مدرسه و نوجوان، خصوصیات شخصیتی، میزان دریافت حمایت از اطرافیان، اختلال های روانی همراه، نداشتن مهارت های زندگی، شکست ها و منابع استرس آور، تأثیر مواد خوشایند بر فرد، وضعیت اقتصادی مالی فرد، باورهای و ارزشهای فرد، وجود شرایط پرخطر مثل نداشتن پدر یا مادر، ناراحتی ها و دردهای جسمی مثل انزال زودرس یا کمر درد دسترسی آسان فرد به مواد مشخص شده است مصرف کنندگان مواد مخدر عملکرد نامطلوب در روابط جنسی دارند به طوری که اکثریت آنان از توافق پایین در روابط جنسی خود گزارش داده اند (یوسفی، ۱۳۸۲).
مصرف مواد به عنوان یک رفتار خشن نسبت به خود نیز در نظر گرفته شده است. عشایری (۱۳۹۰) به این نکته اشاره می کند که تعارضات مختلف موجب به هم خوردن تعادل در قضاوت افراد می شوند و آن زمان است که تصمیم گیری برای انسان کار سختی می شود در چنین شرایطی افراد با شخصیت های متفاوت عکس العمل های متفاوتی را نشان می دهند.
بعضی از افراد برون گرا هستند و این عکس العمل ها را نسبت به بیرون نشان می دهند اما شخصیت هایی هستند که جرأت ورزی ندارند و این خشونت به درون بر می گردد و برای مثال فرد، بیماری روان تنی و استرس پیدا می کند و در واقع بدن به استقبال روان رنجور می رود که خود نوعی خشونت بدن است که انواع بیماری ها را به دنبال دارد. اعتیاد نیز علاوه بر اینکه به بیرون آسیب می رساند نوعی خودزنی و خشونت علیه خودهم هست.
۶-۸-۲ عوامل بین فردی، محیطی و اجتماعی
در این گروه عوامل متعددی مورد اشاره قرار گرفته اند، مواردی همچون شرایط خانواده مثلاً اعتیاد والدین که در پژوهش نصری (۱۳۸۰) مورد اشاره قرار گرفته است. خانواده آشفته یا والدین پرمشغله یا غافل از فرزندان و یا وضعیت دوستان مثلاً دوستان مصرف کننده نیز این دسته عوامل هستند. در پژوهش صفاری (۱۳۸۶) مختل بودن ارتباط با اعضای خانواده نیز در مورد بحث بوده است. برخی افراد برای رفع مشکلات سازگاری و کاهش اثرات عوامل استرس زا اقدام به مصرف مواد مخدر می کند و دریافت آموزش هایی در این موارد می تواند نرخ یا شدت بازگشت و عود بیماری را کاهش بدهد. برای مثال نصری (۱۳۸۰) مشکلات خانوادگی، عاطفی و نیز استرس های شغلی را گزارش کرده است.
در پژوهش زارع زاده (۱۳۸۰) فشارهای همسالان و نداشتن مهارت برقراری ارتباط موثر و نیز اعتماد به نفس پایین ذکر شده اند. از موارد دیگر شرایط محیط و محل کار یا سکونت یا تحصیل، قوانین مثل قانونی بودن تنتور یا کوپنی بودن تریاک، میزان انگ و بدنامی اعتیاد و بخصوص در خرده فرهنگ فرد، کمبود امکانات (فرهنگی، تفریحی، ورزشی، آموزشی و غیره)، کمبود امکانات درمانی و مشاوره ای و حمایتی، وضعیت اقتصادی جامعه، شرایط سیاسی و اجتماعی و فرهنگی جامعه مثل جنگها، دسترس پذیر بودن مواد، امکانات جامعه برای ارتقا و رشد افراد و موفقیت های اجتماعی و در نتیجه بالا رفتن اعتماد بنفس از عوامل اجتماعی مرتبط با رفتار مصرف مواد است.
امینی و همکاران (۱۳۸۷) در پژوهشی خود به آموزش مهارتهای بین فردی و سازگاری با احساسات و کنترل هیجان به عنوان بخش مهمی از فرایند درمان اشاره کرده اند، میزان استرس مزمن موجود در سطح جامعه نیز از عوامل مرتبط است. در پژوهش مک کان ^[۸۳] و همکاران (۲۰۰۷) مشخص شد در واقع یکی از دلایل مصرف مواد در افراد کاهش استرس و اضطراب است. همچنین در زمان پرهیز از مصرف یکی از مؤلفه های نشانگان ترک حمله های اضطرابی است. و میزان انتخاب های افراد برای رفتارهای لذت بخش گوناگون است.
استرس های محیطی و فقدان مهارت لازم برای برخورد با عوامل آن از عوامل مهم بازگشت به جمعیت مصرف کنندگان است. در همین رابطه امینی (۱۳۸۷) در پژوهش خود نشان داده است عدم دریافت خدمات درمانی مناسب در بسیاری از مراکز با وجود استفاده از اهرمهای قانونی و زندان گاهی اوقات باعث وخیم تر شدن وضعیت مصرف کنندگان مواد مخدر می گردد.
۷-۸-۲ مشکلات هیجانی
اضطراب و استرس از عوامل در ارتباط با اختلال مصرف مواد هستند. برخی از رویکردهای شناختی که برای درمان وابستگی به مواد مورد استفاده قرار می گیرند با توجه به اختلالات اضطرابی ایجاد شده اند. در مورد مواد افیونی تجربیات بالینی و نیز پژوهشها نشان داده اند که برخی مصرف کنندگان با هدف،کاهش احساسهای اضطراب، خصومت و پرخاشگری اقدام به مصرف مواد می نمایند (سلیگمن، روزنهان، ۲۰۰۰).
در این زمینه باید توجه داشت که نوسانات هیجانی و خلقی همواره به عنوان یکی از عوامل زمینه سازی و مستعد کننده سوء مصرف مواد مورد توجه بوده اند که دراین میان اضطراب، افسردگی، پرخاشگری افکار پارانوییدی و فوبیا از جمله مهمترین موارد هستند.
در پایان قرن گذشته مشخص شده بود که این عوامل نه تنها کاهش پیدا نکرده اند بلکه در اثر پیشرفتهای تکنولوژیکی و تغییرات در شیوه و سبک زندگی میزان استرس و افسردگی در افراد مختلف افزایش پیدا کرده است به گونه ای که هنوز کارهای زیادی بایستی در مورد آنها انجام شود (میلر^[۸۴] و رلنیک^[۸۵]، ۲۰۰۸).
استرس ها و فشارهای مضاعف شده زندگی باعث بروز اضطرابها، افسردگی ها و نیز هیجان خشم می شود. این مسأله طبعاً در مصرف کنندگان مواد مخدر و درمان آنها هم مؤثر است. هرگونه روش درمانی فردی و گروهی برای رفع نشانه های افسردگی تأثیر مهمی در فرایند درمان مصرف کنندگان مواد مخدر خواهد داشت.
در همین رابطه لازم به ذکر است عدم دریافت خدمات درمانی با وجود استفاده از اهرمهای قانونی و زندان گاهی اوقات باعث وخیم تر شدن وضعیت این افراد می گردد.

ازمادر به نوزاد منتقل می شود و ایجاد مصونیت نسبی می کند اما در حدود ماه ششم از زندگی شیر خوار و با کاهش سطح آنتی بادی های مادری بدن او مستعد ابتلا به عفونت می گردد.
نوزادان نارس که فرصتی برای کسب مصونیت ندارند یا شیرخوارانی که از مادران غیر آلوده متولد می شوند مصونیت ماه های اول بعد از تولد را ندارد (۴۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جهت پیشگیری از عفونت نوزادان، مادران بارداری که سابقه بیماری هرپسی دارند و نوزادانی که از این مادران متولد می شوند تا یک ماه پس از زایمان باید تحت آزمایش قرار گیرند تا در صورت آلودگی درمان در آنها به سرعت آغاز گردد. نوزادان و افراد مبتلا به اگزما باید از ضایعات فعال هرپس دور باشند. خاصیت نهفتگی ویروس در افراد آلوده و عودهای مکرر بیماری به شیوع بیشتر ویروس کمک می کند و درمان و پیشگیری آن را با مشکل روبرو می سازد.
واکسیناسیون برعلیه HSV-1 مشابه سایر عوامل عفونی در پیشگیری از عفونت اولیه بسیار موثر است چون عفونت مجدد هرپس ویروس با وجود آنتی بادی های موجود در خون رخ می دهد. بنابراین به نظر می رسد که واکسیناسیون فردی که قبلاً با این ویروس آلوده شده ارزش چندانی ندارد.
انواع مختلف واکسن های تجربی تهیه شده است که واکسن از آنتی ژن های خاص از گلیکو پروتئین های موجود در پوشش ویروس ساخته می شود و اینگونه گلیکو پروتئین ها به روش نوترکیبی یا به روش سنتزی از پپتیدها بوجود می آیند و یا بخشی از DNA هرپس ویروس که برای سنتز گلیکو پروتئین ضروری می باشد در آن جای گرفته است. انواع واکسن های تهیه شده در مورد هرپس سیمپلکس از ویروس غیر فعال و واکسن های ساب یونیت دارای آنتی ژن های ویروسی ساخته می شوند (۲۸,۳۴,۵۸).
گیاه شناسی
۲-۱۵ مشخصات گیاه شناسی گیاه مرزه Satureja L .
شکل ۲- ۶: گیاه مرزه
۲-۱۵-۱ رده بندی
مرزه گیاهی است گلدار، نهاندانه، دو لپه ای، پیوسته گلبرگ، از راسته توبی فلورال، راسته فرعی شاه پسند، تیره نعناع، جنس Satureja L. .
۲-۱۵-۲ جایگاه گیاه در طبقه بندی گیاهی (۱۰,۴۱).
عالم گیاهی :

• • شاخه : پیدا زادان Spermatophytes

• • زیر شاخه : نهاندانگان Angiosperms

• • رده : دو لپه ای Dicotyledones

• • زیر رده : پیوسته گلبرگ Gamopetales

• • راسته : توبی فلورالTubuliflorales

• • راسته فرعی : شاه پسند Laminales

• • تیره : نعناعLabiateae

• • جنس : مرزهSatureja

• • گونه : موتیکاMutica

۲-۱۵-۳ جنس مرزه .Satereja L
گیاهی است اسانس دار، علفی، یک ساله، دارای ساقه های منشعب به طول ۱۰تا ۳۰سانتیمتر که به سهولت بر اثر دارا بودن ظاهر به رنگ سبز خاک آلود یا مایل به خاکستری از گونه های مجاور تشخیص داده می شود. شاخه های عطری بسیار تند هستند و احتمال اینکه ارزش دارویی زیادی داشته باشند وجود دارد.
این جنس دارای گیاهانی پایا، به صورت بوته هایی نسبتا بلند و در بن چوبی و یا بوته هایی کوتاه و به ندرت یک ساله اند. برگ ها و کاسه گل غده پوش، منقوط و معطر هستند. برگ ها بدون تقسیم و یا تقریبا تقسیم شده و دارای دمبرگ کوتاه اند. گل ها مجتمع در چرخه های محوری، دارای ۳ تا ۷ گل دمگل دار هستند.
کاسه دارای ۱۰(تا۱۳) رگه با دو لبه ی تقریبا منظم، لوله ای و یا استکانی شکل، لوله آن ایستاده و به ندرت قوزدار، گلوی آن کم و بیش کرک دار و در لب پایینی دارای دندانه های اره ای عمیق است. جام دو لبه ای، دارای لوله ی ایستاده و لب بالایی آن ایستاده و در حاشیه دندانه دار و لب پایینی گسترده، افقی و سه قسمتی است. پرچم ها ۴ عددند و در زیر لب بالایی به طور همگرا قرار دارند. بساک ها دارای دو خانه واگرا با رابطی درازند .
کلاله دارای دو لبه ی دور از هم و خامه واجد دو شاخه باریک و سیخی شکل و دور از هم است.
زمان جمع آوری گیاه
گیاه مرزه از شهریور تا آذر ماه جمع آوری میشود
دوره گل دهی
تیر و مرداد ماه (۶۰,۹) .
۲-۱۶ گونه مرزه در ایران
جنس مرزه Satureja L .در ایران ۱۴ گونه گیاهی علفی چند ساله و یک ساله کاملا معطر دارد و تعدادی از آنها نیز انحصاری ایران هستند، در گوشه و کنار ایران و در نقاطی که این گیاهان از فراوانی نسبتا زیادی برخوردارند به صورت پراکنده و در وسعت محدود مصارف محلی از آنها استفاده به عمل می آید، اما در منابع و رفرانس هاس دارویی سنتی اطلاعات در ارتباط با مصارف دارویی فقط مربوط به Satureja Laxiflora C.koch یا مرزه است که به صورت سبزی خوراکی در بسیاری از نقاط معتدله و معتدله سرد ایران کاشته می شود. اما گونه های خودروی این جنس کاربرد کمی دارند و در مورد سایر گونه ها دانش کاربردی بسیار ضعیف است (۱۱) .
۲-۱۷ گیاه مرزه گونه Mutica
شاید بتوان تعداد گونه های دارویی تیره نعناع را بیشتر از سایر تیره ها دانست که گونه ی Mutica از جنس Satureja یکی از آنها می باشد.
Satureja mutica L. گیاهی است دارویی و تیمول موجود در آن جزء اصلی اسانس است و میتواند به عنوان
ماده موثر دارو در ساختار برخی داروها به کار برود. به عنوان مثال در شربت بروکلوتیدی که از آویشن شیرازی تهیه می شود ماده موثره در آن دارای تیمول است.
موسم گل دهی
خرداد و تیر ماه (۱۲,۶).
۲-۱۸ پراکندکی و انتشار جغرافیایی Satureja mutica L .
پراکندگی جهانی :
در ایران و ترکمنستان این گونه از گیاه به صورت خودرو رشد می کند.
پراکندگی جغرافیایی در ایران :
این گیاه به صورت خودرو در شمال، سنگ دره و تنگه گل در جنگل گلستان نزدیک گرگان، منجیل، هرزویل، کوه اسبیناس در گیلان. شمال شرقی : کپه داغ قوچان (۳,۶۲).
شکل ۲-۷:پراکندگی جغرافیایی مرزهmutica L.
۲-۱۹ اسامی مختلف گیاه مرزه Satureja hortensis L.
نام لاتین :
Satureja hortensis L
نام انگلیسی :
Annual savory – Summer savory – Savory – garden savory