فیض نیا(۱۳۸۰) جاده سازی غیر اصولی و وجود خاک­های ریزدانه را از عوامل مهم لغزش می­داند .
شایان ذکر است که نقش عوامل انسانی در وقوع زمین لغزش­ها نیز درخور توجه است، حدود ۳۵ درصد از زمین­لغزش­های موجود در بانک اطلاعاتی در اثر دخا­لت­ها و فعالیت­های بی­رویه انسان چون راه­سازی غلط، تخریب پوشش گیاهی و تبدیل آن­ها به دیمزارهای کم بازده، بارگذاری از طریق ایجاد سکونت­گاه­ها و … تحریک و تشدید گردیده­­اند­.
زمین­­لغزش یکی از خطرات طبیعی به شمار می­رود که هر ساله خسارات جانی و مالی فراوانی را به همراه دارد. وقوع زمین­لغزش در مناطق شمالی کشور و به دلیل تبدیل اراضی جنگلی به زمین­های زراعی و جاده­ها در حال افزایش است و یکی از راهکا­رهای مهم برای کاهش خسارات ناشی از وقوع زمین لغزش­ها دوری جستن از این مناطق ا­ست­.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۴-۴-۱-­­­ خسارات زمین لغزش
زمین لغزش عبارت است ازحرکات کلی و عمقی تمام قشر خاک برروی سطح زمین مادری که هر ساله موجب خسارت­های سنگینی می گردد که گاهی جبران این خسارت­ها ممکن نیست و نیازمند صرف وقت و هزینه­ بسیاری است(خسرو­زاده،۱۳۸۷). سرعت عملکرد و وسعت آن­ها غالبا پدیده ­های دیدنی و گاهی فاجعه بار به وجود می آورد و ممکن است ده­ها و یا صدها هزار متر مکعب سنگ و خاک را یک­ جا تحت تاثیر قرار دهند این پدیده بیشتر در سنگ­های منفصل دانه دانه عمل می کند. کشور ما با توپوگرافی عمدتا کوهستانی، فعالیت زمین ساختی و لرزه خیزی زیاد، شرایط متنوع زمین شناسی و اقلیمی، عمده شرایط طبیعی را برای ایجاد طیف وسیعی از زمین لغزش­ها داراست( نیک اندیش،۱۳۷۶). بلایای طبیعی به عنوان بزرگترین دشمن انسان باعث کشته شدن و مجروح شدن سالانه صدها هزار نفر و بی­خانمان شدن میلیون­ها نفر در سراسر جهان می­ شود. از این رهگذر زمین­لغزش یکی از معضلات جهانی پیش روی انسان دارای اهمیت خاص می­باشد با توجه به این­ که زمین­لغزش­ها نسبت به سایر بلایای طبیعی مدیریت پذیرتر می باشند لذا شناخت این پدیده در جهت جلوگیری از خسارات ناشی از آن از اهمیت زیادی برخوردار است (گرایی ۱۳۸۵)­.
ایران نیز به­ دلیل مساعد بودن شرایط جغرافیایی و فقدان مدیریت جامع محیطی و عدم رعایت آستانه­های محیطی به عنوان یک کشور پرخطر به شمار می ­آید به طوری که جزء ۱۰ کشور بلاخیز جهان قرار گرفته است و هر ساله پدیده ی زمین لغزش در منا­طق کوهستانی و مرتفع کشور خسارات وصدمات قابل توجه ای به بار می ­آورد (کرم۱۳۸۰). زمین­لغزش­ها از نظر تخریب و یا تهدید منابع ارضی به­ ویژه در دهه­های اخیر سبب شده است که این پدیده از جنبه­ های مختلف مورد کنکاش قرار گیرد. بر اساس برآوردهای اولیه، سالانه حدود ۵۰۰ میلیارد ریال خسارات مالی از طریق زمین­لغزش­ها بر کشور وارد می­ شود (ایزانلو،۱۳۷۶). همچنین براساس آمار اولیه، بانک اطلاعاتی زمین لغزش­های کشور خسارات ناشی از ۲۵۴۸ زمین لغزش بالغ بر ۱۰۷ کشته و ۳۸۶ میلیارد ریال است (وزارت جهاد کشاورزی،۱۳۸۳).
خساراتی که لغزش وارد می­ کند به صورت زیر است­:
۱- تخریب جنگل­ها و مراتع
۲- تخریب راه­های ارتباطی
۳- تخریب منازل مسکونی وتجاری
۴- تخریب پل­ها
۵- رسو­ب­ز­ایی و بر هم زدن سیستم آب وخاک
۶- از بین بردن ابنیه تاریخی
۷- تخریب باغات و اراضی کشاورزی
۸- خسارات جانی و مالی زیاد
۹- خسارت به سازه­ها، تاسیسات ومنابع طبیعی
۱۰- خسارت به نیروگاه­ها، راه آهن، شبکه آبرسانی وخطوط آب و برق
میزان خسارات اقتصادی ناشی از زمین لغزش در کشورها­ی پیشرفته بیشتر است ولی طبق مطالعا­ت انجام شده توسط مرکز مطالعات بلایای طبیعی سازمان ملل متحد برای بسیاری از کشورهای درحال توسعه این خسارات یک و دو درصد تولید ناخالص ملی آن­ها است ­(مهدوی فر، ۱۳۷۶). شکل ۱-۲، نمونه ای از خسارت وارده به یکی از راه­های روستایی در اثر زمین لغزش در استان مازندران را نشان می­دهد­.

شکل۱- -۲نمونه ای از زمین­لغزش در استان مازندران در روستای گرمستان از توابع شهرستان ساری
۵-۱- زمین آمار^[۲۹](ژئواستاتیستیک)
شاخص­ های زیادی برای کمی کردن نحوه پراکنش متغیرهای محیطی با در نظر گرفتن تغییرات مکانی آن­ها وجود دارد که از بارزترین آن­ها می­توان به روش­های زمین آمار اشاره کرد ­(تورنر،۲۰۰۱ )­. زمین آمار شاخه‌ای از آمار که در آن مختصات داده ­های مربوط به جامعه تحت بررسی، و به تبع آن ساختار فضایی داده ­های مربوط مورد مطالعه قرار می­گیرد. از دیدگاه زمین آمار هر نمونه تا یک حداکثر فاصله­ای معین با نمونه­های اطراف خود ارتباط فضایی دارد، این فاصله حداکثر، دامنه تاثیر نامیده می­ شود که دارای اهمیت فراوانی است. امروزه روش­های زمین آماری علی­رغم پیچیدگی­ آن­ها به دلیل کاربرد نرم افزاری کامپیوتری در شاخه­ های مختلف علوم خصوصا علوم محیطی و منابع طبیعی کاربرد فراوانی دارد (حسنی پاک،۱۳۸۶).
۱-۵-۱- متغیر ناحیه­ای
اختلاف مقادیر یک متغیر ناحیه­ای از دو مولفه تصادفی و جزمی تشکیل می­ شود، بنابراین ساختار متغیر ناحیه­ای نیز شامل دو بخش ساختار مولفه جزمی و ساختار مولفه تصادفی است­. ساختار مولفه تصادفی چیزی است که اصطلاحا ساختار فضایی نامیده می­ شود و تابعی ا­ست از فاصله ولی مستقل از مختصات. از خواص متغیرهای ناحیه­ای این است که بزرگی اختلاف مقادیر آن­ها در زمان یا مکان متنا­سب با فاصله زمانی یا مکانی آن­ها است. به عبارت دیگر در فواصل زمانی و یا مکانی نزدیک به هم احتمال اختلاف بین مقدار مولفه­های تصادفی کمتر و در فواصل زمانی و یا مکانی دور از هم احتمال اختلاف بین مولفه تصادفی بیشتر می­گردد (محمدی،۱۳۷۷).
۲-۵-۱- تغییر نما^[۳۰]
تابع واریوگرام، ابزار کلیدی در نظریه­­ی متغیرهای ناحیه­ای است. واریوگرام تجربی، عبارت از متوسط مجذور اختلافات بین دو مشاهده ((x+h )Z ,(x)Z) در دو موقعیت مکانی واقع در فضای نمونه­برداری است که توسط آرایه از هم جدا شده­ا­ند:

()، عبارت از جفت نمونه­های جدا شده توسط است. هم چنین واریوگرام تجربی را می­توان برای جهات مختلف جغرافیایی و هم­چنین، شبکه­­ های نمونه­برداری منظم و غیرمنظم نیز محاسبه کرد (محمدی،۱۳۷۷)­.

۱-۲-۵-۱- اجزای تغییر نمای ایده­آل
۱-۲-۵-۱-۱- دامنه تاثیر^[۳۱]
برای یک متغیر ناحیه­ای با ساختار فضایی، توزیع طوری است که تشابه مقدار متغیر ناحیه­ای برای نقاط نزدیک به هم نسبت به نقاط دور ازهم بیشتر است. لذا با افزایش فاصله زمانی یا مکانی بین نمونه­ها به حدی می­رسیم که از آن به بعد مقدار متغیر ناحیه­ای در نقاط اطراف یکدیگر بر هم تاثیر چندانی ندارند و با افزایش فاصله مقدار واریوگرام تغییر معنی­داری نمی­کند. به این فاصله دامنه یا شعاع تاثیر می­گویند (محمدی،۱۳۸۵)­. در شکل ۱-۳ اجزای تغییر نمای ایده آل نشان داده شده است­.

شکل۱- ۳- اجزای تغییر نمای ایده آل
۱-۲-۵-۲-۱- سقف^[۳۲] واریوگرام
هم­چنان که افزایش می­یابد مقدار هر واریوگرام از مقادیر کم شروع شده و پس از فراز و نشیب­هایی که ممکن است به سمت حد ثابتی میل کند. بنا­براین بعضی از واریوگرام­ها به مقدار نسبتا ثابتی می­رسند که بعد از آن هر چه فاصله بیشتر شود مقدار واریوگرام تغییر معنی­داری نمی­کند. به این مقدار نسبتا ثابت که تغییرات آن فقط تصادفی است سیل یا سقف گفته می­ شود (محمدی،۱۳۸۵).

۱-۲-۵-۳-۱- اثر قطعه­ای^[۳۳]
از نظر تئوری مقدار واریوگرام به ازاء =۰ باید به حد­اقل مقدار خود یعنی به صفر تنزل کند. ولی در عمل واریوگرام­های واقعی که محصول تجربه می­باشند، معمولا از چنین شرایطی تبعیت نمی­کنند. به مقدار واریوگرام به ازاء =۰ اثر قطعه­ای گفته می­ شود (محمدی،۱۳۸۵).

۶-۱- روش کریجینگ^[۳۴]
در زمین آمار، روش­های مختلفی برای تخمین وجود دارد که در زیر به شرح یک روش عمده از آن می‌پردازیم­. به طور کلی تخمین زمین آماری فرایندی ا­ست که طی آن می­توان مقدار یک کمیت در نقاطی با مختصات معلوم را با بهره گرفتن از مقدار همان کمیت در نقاط دیگری با مختصات معلوم به دست آورد. از مهم­ترین ویژگی­های کریجینگ آن است که به ازای هر تخمینی خطای مرتبط با آن را می­توان محاسبه کرد. بنا­براین برای هر مقدار تخمین زده شده می­توان دامنه اطمینان آن تخمین را محاسبه کرد­.
۶-۱-۱- معادلات کریجینگ
از آن جایی که کریجینگ یک میانگین متحرک وزن­دار است، این تخمین­گر به صورت زیر تعریف می‌شود­:
که در آن عیار تخمینی وزن یا اهمیت کمیت وابسته به نمونه iام و عیار نمونه iام است. این نوع کریجینگ را کریجینگ خطی می­نامند زیرا ترکیب خطی از داده است. شرط استفاده از این تخمین‌گر آن است که متغیر توزیع نرمال داشته باشد. در صورتی که متغیر مورد نظر توزیع نرمال نداشته باشد، باید از کریجینگ غیرخطی استفاده کرد و یا می­توان ابتدا تبدیلی پیدا کرد که توزیع متغیر مورد نظر را به نرمال تبدیل کند و آن­گاه روی داده ­های تبدیل یافته کریجینگ خطی انجام داد. تخمین­گر کریجینگ بهترین تخمین­گر نااریب است. لذا باید اول عاری از خطای سیستماتیک باشد و ثانیا واریانس تخمین آن حداقل باشد (محمدی،۱۳۷۷)­.
۶-۲-۱- ویژگی­های کریجینگ
کریجینگ یک تخمین­گر نااریب با کمترین واریانس تخمین است. شرط نااریب بودن در دیگر روش­های تخمین مانند روش چند ضلعی، عکس فاصله و عکس مجذور فاصله نیز اعمال می­ شود ولی ویژگی­های کریجینگ در آن است که ضرایب را به گونه ­ای تعیین می­ کند که در عین نااریب بودن، واریا­نس تخمین نیز حداقل باشد. بنابراین کریجینگ، همراه هر تخمین، مقدار خطای آن را نیز می­دهد و به این ترتیب نه فقط می­توان مقدار متوسط خطا­ها را محاسبه کرد بلکه می­توان توزیع خطاها را در کل محدوده مورد بررسی به­دست آورد. با بهره گرفتن از این ویژگی منحصر به فرد کریجینگ، می­توان قسمت­ هایی که در آن­جا خطا بالاست و برای کا­هش آن به داده ­های بیشتری نیاز است را مشخص کرد و تحت پوشش لازم قرار داد. از طرفی می­توان میزان کاهش واریانس تخمین به ازاء هر نمونه را قبل از اقدام به نمونه­برداری آن تعیین کرد. بنابراین با بهره گرفتن از واریانس تخمین می­توان بهترین نقاط نمونه­برداری را پیشنهاد کرد. از ویژگی­های دیگر کریجینگ آن است که در صورت تخمین مقدار کمیت در نقاط نمونه­برداری مقدار تخمینی با مقدار اندازه ­گیری شده باید برابر باشد و واریانس این تخمین صفر گردد. ویژگی دیگر کریجینگ آن است که موجب نرم شدن تغییرات می­ شود. از ویژگی­های دیگر کریجینگ که باید به آن اشاره شود خاصیت جمع­پذیری آن است. این خاصیت باعث می­ شود که اگر در مورد مجموعه ­ای از بلوک­های کوچک کریجینگ صورت گیرد میانگین مقادیر تخمینی این بلوک­ها برابر است با مقدارهای تخمینی بلوک بزرگ­تری که حاوی تمام بلوک­های کوچک­تر است. البته در هر در حا­لت، تخمین بلوک­های کوچک­تر و بزرگ­تر باید از یک سری نقاط یکسان استفاده شده باشد (محمدی،۱۳۷۷)­.

۷-۱- بررسی روش­های میانیا­بی و انتخاب مناسب­ترین روش
نهایی­ترین مرحله پایش ارا­ئه نقشه­های بارندگی می­باشد. در این مرحله است که اطلاعات نقطه­ای حاصل از پردازش داده ­های ایستگاه­ها در سطح تعمیم یافته و این نقشه­ها تهیه می­گردند. از جمله مهمترین مراحل انجام تحقیق حاضر، تعیین مناسب­ترین روش میانیابی شاخص بارندگی در سطح منطقه و تبیین چگونگی توزیع فضایی و مکانی این شاخص طی ماه­های مختلف دوره مورد نظر می­باشد. روش­های مختلفی برای برآورد و تخمین متغیرهایی از این دست وجود دارد که به عنوان نمونه می­توان به روش­های کلاسیک، نظیر تیسن و میانگین حسابی اشاره کرد. این روش­ها گرچه همگی از نظر محاسبات سریع و آسان می­باشند، ولی به دلایلی از جمله در نظر نگرفتن موقعیت و آرایش داده­­ها و همبستگی بین آن­ها، از دقت خوبی برخوردار نمی­باشند. روش­های زمین آمار به دلیل در نظر گرفتن همبستگی و ساختار مکانی داده ­ها از اهمیت زیادی برخوردار هستند­.
در بررسی­های آمار کلاسیک نمونه­هایی که از کل جامعه به منظور شناخت آن برداشت می­شوند، فاقد اطلاعات مکانی در فضا بوده و در نتیجه مقدار اندازه ­گیری شده یک کمیت معین در یک نمونه­، هیچگونه اطلاعاتی در مورد مقدار همان کمیت در نمونه دیگر به فاصله معین و معلوم در بر نخواهد داشت. در حالی که در زمین آمار علاوه بر مقدار یک کمیت معین در یک نمونه، موقعیت مکانی نمونه نیز مورد توجه قرار می­گیرد­. بدین لحاظ می­توان موقعیت مکانی نمونه­ها را همراه با مقدار کمیت مورد نظر یکجا مورد تحلیل قرار داد. به عبارت دیگر باید بتوان بین مقادیر مختلف یک کمیت در جامعه نمونه­ها و فاصله نمونه­ها و جهت قرارگیری آن­ها نسبت به هم ارتباطی برقرار کرد. این ارتباط مکانی( فاصله­ای و جهتی) بین مقدار یک کمیت در جامعه نمونه­های برداشت شده، ممکن است در قا­لب­های ریاضی قابل بیان باشد. به این قا­لب­های ریاضی ساختار مکانی گفته می­ شود.
بنابراین در زمین آمار ابتدا به بررسی وجود یا عدم وجود ساختار مکانی بین داده ­ها پرداخته می­ شود و سپس در صورت وجود ساختار مکانی، تحلیل داده ­ها انجام می­گیرد. البته ممکن است نمونه­های مجاور با فاصله­ی معینی در قالب ساختار مکانی به هم وابسته باشند، در این حالت بدیهی است که میزان تشابه بین مقادیر مربوط به نمونه­های نزدیک­تر احتمالا بیشتر است، زیرا در صورت وجود ساختار مکانی، تغییرات ایجاد شده در یک فضای معین شا­نس بیشتری برای تاثیرگذاری روی فضاهای نزدیک به خود را نسبت به فضاهای دورتر از خود دارند. بدین ترتیب ازدیدگاه زمین آماری هر نمونه با یک حداکثر فاصله معین با نمونه­های اطراف خود ارتباط دارد. این فاصله حداکثر که دامنه تاثیر نامیده می­ شود. دارای اهمیت فراوانی است و در حقیقت نشان دهنده فاصله­ای است که در آن می­توان از تخمین­گرهای زمین آماری استفاده کرد.
با توجه به توضیحات بالا معلوم می­ شود که با بهره گرفتن از روش­های زمین آمار می­توان ازداده­های یک کمیت در مختصات معلوم، مقدار همان کمیت در نقطه­ای با مختصات معلوم دیگر (در واقع در درون دامنه­ای که ساختار مکانی حاکم است) را تخمین زد­.
گفتنی است که روش­های مختلف آمار بسته به نوع متغیر، دقت متفاوتی را ارائه می­ کنند و متاسفا­نه اغلب کاربران یک روش را به صورت تصادفی ا­نتخاب کرده و برآورد مورد نظرشان را انجام می­ دهند که در این صورت دقت تخمین جای تا­مل د­ارد (حسنی پاک،۱۳۷۷).
۱-۷-۱- روش تیسن
روش تیسن با تقسیم بندی منطقه مورد نظر براساس عمود منصف­ها و بدون توجه به آرایش داده ­ها برای هر ایستگاه، محدوده­ای تعیین می­نماید که اطلاعات ایستگاه واقع در آن، برای کل این محدوده تعمیم داده می‌شود.
۲-۷-۱- روش عکس فاصله^[۳۵]
از روش­های مرسوم میان­یابی، روش عکس فاصله می باشد. در این روش مقدار متغیر مکانی مورد بررسی بر اساس مشاهدات محدوده آن و مطابق رابطه زیر تعیین می­گردد­: