در مرزباننامه حدود ۸% از افعال ماضی استمراری است که به این شیوه ها دیده میشوند:
۲-۱-۱-۲-۱- ماضی استمراری به شیوهی معمول امروزی (می+ بن ماضی+ شناسه)
در مرزباننامه نیمی از افعال ماضی استمراری به شیوهی معمول امروزی به کار رفتهاند.
عقود منظومات را در عقد اعتبار افاضل میآوردم و نقود منشورات را سکه قبول ملوک و اکابر مینهادم. (۳/۷)
۲-۱-۱-۲-۲- ماضی استمراری بدون پیش جزء با پسوند «ی»
گاهی ماضی استمراری را چنانکه شیوه قدیم است، با افزودن «ی» بر آخر صیغههای ماضی مطلق میسازد که ۳۴% از افعال ماضی استمراری بر این شیوهاند.
بر خیل فصحا زمانه و در آن میدان که او سه طفل بنان را برنی پاره سوار کردی. (۴/۱۶)
زمانهی شوخ چشم را چشم زخمی در خواب ذهول یافتمی. (۵/۳۲)
ساعتی به قدر امکان به تحریر فصلی از آن فصول پرداختمی. (۱/۳۳)
اگر شاهان و فرماندهان پیشین برین سیاق رفتندی. (۵/۶۶)
هر روز از سوراخ دیوار در باغ رفتی. (۶/۸۱)
۲-۱-۱-۲-۳- ماضی استمراری با پیشوند «ب» و پسوند «ی» در مرزباننامه
گاهی ماضی استمراری را با افزودن «ب» تأکید بر سر فعل ماضی مطلق و «ی» بر آخر آن
میسازد. این کاربرد به صورت موردی است.
قصب السّبق براعت از همه بربودی و گرد گام زردهی کلکش اوهام سابقان حلبهی دعوی بشکافتی. (۱/۱۷)
هر روز تازه جوانی بگرفتندی. (۷/۵۰)
و بسی از انگور و هر میوه بخوردی. (۹/۸۱)
پدر من چون طعمه بیافتی. (۷/۷۱)
۲-۱-۱-۲-۴- ماضی استمراری با همراه شدن «می/ همی» در اول و «ی» در آخر در مرزباننامه
در مرزباننامه گاهی ماضی استمراری را با افزودن «می» بر سر ماضی مطلق و آوردن «ی» در پایان آن میسازد:
مار از سوراخ برآمدی و گستاخ پیش او برخاک میغلطیدی و لُقاطات خورش او از زمین برمیچیدی. (۴۱/۱۰۲)
یادآوری: از این نمونه در مرزبان نامه همین ۲ مورد را یافته شد.
۲-۱-۱-۳- ماضی نقلی در مرزباننامه
در مرزباننامه حدود ۱۰% از به صورت افعال ماضی نقلی میباشد که از این تعداد ۴۲% به شیوهی معمول امروزی (صفت مفعولی+ ام و…)، ۴۴% با حذف فعل معین و ۱۴% به دیگر شیوه ها به کار رفته است:
۲-۱-۱-۳-۱- ماضی نقلی با حذف فعل معین در مرزباننامه
در مرزباننامه ۴۴% از افعال ماضی نقلی، فعل معین آنها حذف شده است.
ذات پاک کریمی را که از احاطت به لطایف کرمش نطق را نطاق تنگ آمده. (۳/۳)
لطف از متانت در آویخته و جزالت با سلامت آمیخته و آنرا عتبه کتبه نام کرده. (۴/۱۰)
بچه طمعی برآورده و این تصویر در سر ایشان فتاده که سروری و فرماندهی کاری است که به هر بیسر و پایی نرسد. (۳/۵۶)
۲-۱-۱-۳-۲- ماضی نقلی با کمک «استن» در مرزباننامه
در مرزباننامه گاهی استعمال ماضی نقلی با بن ماضی به اضافهی فعل کمکی «استن» میباشد که این کارکرد حدود ۵/۱۴% از افعال ماضی نقلی را شامل میشود. نمونههایی از این گونه:
سند بادنامه که باد قبولش نامیهی رغبات را در طبایع تحریک دادست. (۳/۹)
و مقاله حمیدی که حمامه طبع او همه سجع سرای بودست. (۱/۱۰)
از منقطع عهد ایشان تا آخر عمر خویش هر چه از تقلب احوال اهل روزگار و افاضل و اماثل وزرا و امرا و ملوک و صدور شنیدست. (۱/۱۵)
۲-۱-۱-۳-۳- استعمال ماضی نقلی با فعل معین «باشیدن» در مرزباننامه
اگر خرس در خدمتِ شهریار کلمهی ناموافق رایِ ما راندست به عَرض آمیخته نباید دانست که مقصود از آن جز استعمالِ رای بر وفقِ مصلحت و استرسال با طبع پادشاه که از واجبات احوال اوست، نبوده باشد [نبوده است]. (۸/۳۳۶)
مجرّبان صاحب حُنکَت که خنگِ ایام لگامِ ریاضتِ ایشان خائیده باشد[به دندان گزیده است]، گفتهاند: رازکس در دل کسی گنجایی ندارد مگر در دل دوست. (۱/۲۸۹)
یادآوری: برای این نمونه در مرزبان نامه فقط این موارد یافته شد.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۱-۱-۳-۴- استعمال ماضی نقلی با افعالی معادل آن در مرزباننامه
القصه مار افسای نیک تأمل درو نگاه کرد، مرده پنداشت [پنداشت مرده است]. (۹/۵۸۹)
شهریار گفت: تو ملک زادهای، جفت تو از فرزندان ملوک شاید [شایسته است]. (۲/۱۸۴)
نگاه کرد، بر شاخ درخت ماری خفته دید [دید خفته است]. (۱۰/۵۹۱)
شوهر در استوار ببست تا آنکه که زن بر درآمد، در بسته دید [دید در بسته است]. (۴/۲۹۶)
۲-۱-۱-۴- ماضی التزامی
۲-۱-۱-۴-۱- ماضی التزامی به شیوهی امروزی در مرزباننامه
ماضی التزامی به همان شیوه امروزی ساخته شده و گاهی فعل کمکی آن حذف گردیده است که کارکرد آن در مرزباننامه حدود ۵% است که از این تعداد ۵۰% به شیوهی معمول
(صفت مفعولی+ باشم، باشی و…و ۵۰% فعل معین شان حذف گردیده است.
پرسید که این شتر را چه افتادست؟ چون ما گوشت خواره نیست که از آن خوی باز کرده باشد و ریاضت گیاه خوردن کشیده و از غذای اصلی بازمانده. (۴/۶۰۱)
۲-۱-۱-۴-۲- ماضی التزامی مختصر در مرزباننامه
در مرزباننامه گاهی ماضی التزامی به صورت کوتاه تا آمده است که آن را ماضی التزامی مختصر مینامیم.
سوگند یادکن که بدین حدیث وفا نمائی، تا اطمینان ایمان من در صدق این قول بیفزاید و اعتماد را شاید [شایسته باشد، خطیب رهبر]. (۷/۶۷۷)
شما امروز بازگردید تا من درین حال به نظر امعان و ایقان نگه کنم که از وجوهِ مصلحت آنچه مباشرت را شاید [سزد وشایسته باشد، فعل تام- خطیب رهبر] کدام است. (۴/۳۱۳)
۲-۱-۱-۵- ماضی بعید
۲-۱-۱-۵-۱- ماضی بعید به شیوهی امروز در مرزباننامه
در مرزباننامه ماضی بعید حدود ۵/۲% است که به شیوهی امروز به کار رفته و حدود ۶۰% از افعال، فعل معین آن حذف گردیده است.
و حکایت یافتم به سیاقت مهذب و عبارت مستعذب آراسته و الفاظ تازی در پارسی به حسن ترکیب و ترصیف استعمال کرده.(۴/۸)
و مقامات مشکور و خدمات مقبول و مبرور بر جراید روزگار ثبت کرده. (۲/۱۰۵)