نام انگلیسی: Saffron
نام محلی: زفرون Zaferun
بخش مورد استفاده: خامه و کلاله
پراکنش: گیاه بومی منطقه نیست ولی اخیرا کشت می­ شود.
مشخصات گیاه:گیاهی علفی، چند­ساله به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰
سانتیمتر، پیاز دار، پیاز نسبتا بزرگ و کروی، پوشش پیاز شبکه­ ای یا فیبری دراز، گل­ها ۲-۱ عدد، کاسه دارای رگ­برگ­های ارغوانی رنگ، جام گل بنفش­رنگ، کرکدار، پرچم­ها زرد، میله سفید، خامه سه شاخه، معطر، نارنجی کم­رنگ. گیاه فاقد میوه.
خواص درمانی: نازایی مردان، ضد عفونت، مقوی بدن، شب ادراری، نشاط آور، خون ساز.
مصارف درمانی: زعفران، پسته، مغز گردو و فندق، عسل، دارچین و میخک را مخلوط کرده و برای پیشگیری از نازایی مردان استفاده می­ کنند. مخلوط زعفران، نبات و چند گیاه را همراه خرما که پوست کنده و هسته­اش را جدا می­ کنند، به­ صورت شیاف در عفونت­های رحم استفاده می­ کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

زعفران، هل و نبات را مخلوط کرده، می­کوبند. پس از نرم شدن، در روغن حیوانی حل کرده و به­عنوان داروی نوزاد به او می­خورانند. زعفران و سیاه­دانه و فلفل را برای سقط جنین می­خورند. برای درمان گوش­درد و یا سنگینی گوش، قدری زعفران را با کمی روغن خام مخلوط کرده و در گوش می‌چکانند. برای درمان سردی زعفران، هل و زنجبیل را با هم و یا جدا داخل چای دم می­ کنند و با نبات فراوان می­خورند. جهت تسکین دندان­درد، زعفران را در سرکه خوابانیده و به­ صورت دهان­شویه مصرف می­ کنند.
طریقه مصرف: دم­کرده، ضماد، پودر به­ صورت خوراکی
طب کهن: «مزاج آن در اول خشک و در دوم گرم است. خوردن زعفران رنگ­و­رو را صفا دهد. ورم را می­گدازد، بر باد سرخ مالند مفید است. زیان به سر رساند. خواب­آور است و مایه تیرگی حواس شود. شراب با زعفران مستی­آور است که حرکت را سلب نماید. زعفران داروی ورم داخل گوش است. دیده را جلا می­دهد. اشک­ریزی را منع کند. تیرگی چشم را برطرف کند. با به چشم کشیدنش کبودی چشم که از بیماری­ها پیدا شده علاج شود. شادی­افزا و توان­بخش قلب است. بیمارانی که از التهاب حجاب حاجز و پیچش شکم رنج می­برند، زعفران یا روغن آن­را بوی کنند به خواب روند و نفس روان شود و ابزار تنفسی را نیرو بخشد. دل­بهم­آور است. مخالف ترشی است که اشتها را در معده برانگیزد و از این­رو زعفران اشتها را از بین می­برد. ولیکن با حرارتی که دارد کبد و معده را تقویت کند و معده را دباغ دهد و قبض گرداند. بعضی گویند که زعفران برای طحال خوب است. شهوت­­­انگیز است. ادرار بول کند. زعفران را با موم یا زرده تخم­مرغ و دو­چندان روغن زیتون قاطی کنند، در علاج سخت شدن زهدان و بهم آمدن دهانه آن و قرحه­های(زخم) پلید زهدان نافع است. گویند اگر سه مثقال زعفران را یک­مرتبه بخورند از شادی سکته کنند و می‌میرند».(بوعلی­سینا، ۱۳۹:۱۳۶۸)
قیاس: اثر سقط­زایی زعفران که مصرف سنتی نیز دارد، به تایید رسیده­است. اثر ضد درد زعفران، مصارف سنتی آن­را در درمان گوش­درد و دندان­درد تایید می­ کند.

زنجبیل anjebil Z
نام انگلیسی: Ginger
نام محلی: زنجفیل Zanjafil
بخش مورد استفاده: ریزوم
پراکنش: این گیاه به­ صورت خودرو در ایران وجود ندارد.
مشخصات گیاه: گیاهی علفی، رونده و پایا با ریزوم­های غده­ای که زیرزمین گسترش می­یابد. ساقه تا ارتفاع ۶۰ سانتیمتر، سبزرنگ. برگ­ها باریک، سرنیزه­ای، گل­ها برروی دم­گلی که از ریشه رشد می‌کند ظاهر می­ شود. برروی یک سنبله بلند و خمیده، گل به­رنگ سفید یا زرد است. پس از پژمرده شدن قسمت هوایی گیاه، ریزوم را از زمین خارج نموده، بعد از شستن و قطع ریشه ­های کوچک، در داخل نوعی تشتک چوبی آویخته، به هم اصطکاک و مالش می‌دهند. به­این ترتیب قسمت سطحی ریزوم­ها، تحت اثر تماس برداشته می­ شود و آماده برای خشک شدن در مقابل نورخورشید و یا در دستگاه­های مخصوص می­گردد(زنجبیل خاکستری). گاهی اعمال مذکور تکمیل­تر صورت می­گیرد. بدین­نحو که قسمت خارجی ریزوم را که در واقع ناحیه چوب پنبه­ای آن است، به­وسیله ماشینی مخصوص یا به کمک چاقو به­ طور کامل یا ناقص از آن جدا می­سازند. سپس آن­ها را در هیپوکلرید یا آب آهک قرار داده، پس از خشک شدن، تحت اثر بخار انیدرید سولفورو می­گذارند، تا رنگ سفید حاصل کند. بدین نحو زنجبیلی بدست می ­آید که زنجبیل سفید نامیده می­ شود. زنجبیل خاکستری دارای سطح خارجی خشن با خطوط مشخص است. زنجبیل سفید، عاری از پوسته خارجی و دارای سطحی صاف است.
خواص درمانی: مقوی نیروی جنسی، ضد اسهال، درد مفاصل، ضدنفخ، رفع سردی مزاج، سرماخوردگی و سردرد شدید.
مصارف درمانی: زنجفیل، گردو و پسته را برای تقویت جنسی می­خورند. زنجفیل، فلفل و دارچین را به­عنوان ادویه گرم در درمان بلغم استفاده می­ کنند. زنجفیل را برای درمان اسهال و درد مفاصل دم می­ کنند. عرق زنجبیل را به­عنوان ضدنفخ، رفع سردی مزاج، محرک و نیروبخش مصرف می­ کنند.
زنجفیل را برای درمان سردرد به پیشانی زده و با پارچه­ای می­بندند. زنجفیل را درون آب کرده و در هنگام سردرد بر روی پیشانی می­گذارند. زنجبیل و دارچین را جوشانده و در سرماخوردگی و سردرد شدید به­کار می­برند. برای تسکین و درمان درد سینه(سینگ درد) از زنجبیل استفاده می­ شود. زنجبیل را به­ صورت دم­کرده برای درمان بیماری­های دستگاه تنفسی، گوارش و دفع ادرار به­کار می­برند. زنجبیل، دارچین و زردچوبه را به­همراه دنبه گوسفندی در محل پادرد می­گذارند. برای تقویت معده، ضد نفخ، چاشنی غذا و در شیرینی­جات استفاده می­ شود. همراه با چند گیاه دیگر برای دردهای استخوانی و روماتیسم مورد استفاده قرار می­گیرد. زنجفیل و شیره انگور را جوشانده و برای جلوگیری از شب­ادراری مصرف می­ کنند. زنجبیل و روغن زرد را برای درد مفاصل به­ صورت موضعی استفاده می­ کنند. دارچین، زنجبیل را برای درمان سردرد به پیشانی می­مالیدند. در روستای ناوند برای درمان گوش­درد مقداری زنجبیل به پشت گوش می­مالند. برای درمان برفک دهان نوزاد، زنجبیل را به سنگ صافی سائیده، سپس به برفک دهان کودک می­مالند.
یکی از گیاهان تشکیل دهنده در تهیه داروی چل‌گی‌یا čel giyâ زنجفیل است. برای تهیه شیاف(شاف šâf) در درمان یبوست نیز از زنجفیل استفاده می­ کنند. این دارو برای رفع بواسیر نیز به­کار می­رود. این دارو برای تقویت رحم ضعیف زنانی که نطفه سقط می­ کنند هم به­مصرف می­رسد. به­علاوه در زمان حاملگی نیز اگر رحم ضعیف باشد و احتمال سقط برود، از این دارو استفاده می‌شود. داروی دیگری نیز برای رفع کوفتگی بدن زائو در زمان حاملگی و زایمان به­مصرف می­رسد که از ترکیبات آن زنجفیل می­باشد. در میان مردم رسم این است که کودکان را چندین بار شیاف زنجفیل می‌کنند. این عمل برای جلوگیری از بواسیر و نیز کرمک احتمالی انجام می­ شود. ابتدا زنجفیل را در مقداری آب می­سایند. سپس چوب نازکی را که بر سرش مقداری پنبه پیچیده­اند، به آب زنجفیل آغشته کرده و به مقعد کودک فرو می نمایند. این دارو سوزش بسیار دارد.
روش مصرف: دم­کرده، جوشانده، تازه و یا به­ صورت پودر خوراکی
طب کهن: «مزاج در آخر سوم گرم و در دوم خشک است. گرمای زیاد دارد. ولی از آنجاکه رطوبت زاید دارد درگرمی بخشی درنگ می­ کند. لیکن گرمی­بخشی قوی و نیز نرم­کننده – ملین – و باد­شکن است. اگر زنجبیل را با عسل مربا سازند، عسل قسمتی از رطوبت آن­را بر می­چیند و خشک­تر می­ شود. هوش و حافظه را زیاد کند، رطوبت­های اطراف سر و گلو را می­زداید. خوردن و یا در چشم کشیدن زنجفیل تیرگی چشم را که از رطوبت باشد، علاج می­ کند. هاضم است و سرمای کبد و معده را سرحال آرد. برچیدن رطوبت­های معده و تری­هایی را که از خوردن میوه به معده روی آورند، علاجش با زنجفیل است. شهوت­انگیز، ملین و ملایم است. پادزهر حشرات موذی است».(بوعلی­سینا،۱۳۳:۱۳۶۸)
«زنجبیل دارای اثر نیرودهنده، مقوی معده، بادشکن و ضد اسکوربوت(بیماری کمبود ویتامین c) است و اگر بر روی پوست مالش داده شود، ایجاد تحریک و قرمزی می­ کند. اعراب آن­را محرک قوه باء می­دانند.
زنجبیل از ادویه خوراکی است و استفاده از آن، بین همه ملل معمول است. از زنجبیل به­منظور خوش­طعم ساختن نان قندی و برخی از اغذیه استفاده به­عمل می ­آید».(زرگری، ۵۵۵:۱۳۷۶)
«زنجبیل معمولا برای سرماخوردگی­های سخت که تمایل به قی و استفراغ در بیمار ایجاد می­ کند، تجویز می‌شود. برای التهاب سینه، سرفه، استسقا و اسهال کاربرد دارد. بوداده و سرخ­شده آن تا حدی­که قسمت خارجی آن سیاه شود، برای معالجه خونریزی روده­ها به­کار می­رود. قاعده­آور است و بی­نظمی و تاخیر در عادت ماهانه را رفع می­ کند. مقوی حافظه و هاضمه، معده و کبد است. گرفتگی­های کبد را باز می‌کند».(میرحیدر، ۳۴۸:۱۳۸۲)
قیاس: اثر ضد درد به­خصوص در سردردهای میگرنی و اثر ضد روماتیسم، مصرف سنتی زنجبیل را در درمان سردرد و دردهای مفصلی تایید می­ کند.

سپرز دارو seporz dâru
نام انگلیسی: Maidenhair spleenwort
نام محلی: اسفرزه Esfarze
بخش مورد استفاده: اندام­های هوایی
پراکنش: در تمام منطقه رشد می­ کند.