* ارائه گواهی پزشکی برای ترک خدمت: گواهی پزشکی(نظر کارشناس) که مطابق مقررات صدور یافته، قابل تخدیش نیست.[۷۷۵]
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
* تعیین میزان تقصیر: به طور مثال در تصادفات «اصولاً تعیین میزان تقصیر راننده بر عهدهی اعضای هیأت کارشناسان تصادف است».[۷۷۶]
مبحث دوم : موارد و مصادیق رجوع به اهل خبره در فقه
گفتار اول : مباحات، محرمات و نجاسات
۱ـ رجوع به اهل خبره در جهت حکم به اباحه و حلیّت:
۱ـ۱ تشخیص اهل خبره در فلسدار بودن ماهی:
در صورتی که دو شاهد اهل خبره شهادت دهند ماهی فلسدار است، برای اشخاصی که نمیدانند فلسدار است یا نه، محکوم به حلیت است.[۷۷۷]
۱ـ۲ تشخیص معلّمه بودن کلب: برای مباح بودن صید، سگ باید معلمه[۷۷۸] باشد. معلمه بودن سگ نیز به تکرار اموری است. و «تکرار این امور به عدد نیست… بلکه باید به عرف و اهل خبره مراجعه کرد».[۷۷۹]
۱ـ۳ قطع اوداج اربعه (چهار رگ): ذبح شرعی حیوان با قطع اوداج اربعه و «به تشخیص اهل خبرهای که به آن ممارست دارند » انجام میشود. [۷۸۰]
۱ـ۴ بعضی از فقهاء گفتهاند در طهارت پنیرمایه شرط است که بره یا بزغاله غیر از شیر نخورده باشد، والّا پنیرمایه نجس است. حال تشخیص اینکه بره از شیر خورده یا چریده با اهل خبره است. [۷۸۱]
۲ـ رجوع به اهل خبره در جهت حکم به نجاست و حرمت: یکی ازراههای اثبات اسکار (مستکننده بودن) عصیر (شراب انگور) وحکم به نجاست و حرمت آن، قول اهل خبره است.[۷۸۲] در مستکننده بودن فقاع نیز باید به اهل خبره مراجعه کرد.[۷۸۳] «اگر مکلف خودش یقین به سکران نداشته باشد اخبار اهل خبرهی مورد اطمینان کفایت میکند».[۷۸۴] البته برخی معتقدند: «… برای قول اهل خبره اعتباری نیست. و آنچه از قول اهل خبره حاصل میشود بیشتر از ظن نیست».[۷۸۵] همچنین در حکم کردن به طهارت و حلیت شراب در فرض جدا کردن الکل «زمانی که از قول اهل خبره اطمینان حاصل شود که دیگر حاوی آنچه که موجب سکران (مستی) خفیف یا مقدمهی آن میشود، نیست، کفایت میکند…».[۷۸۶]
در درمان با نجاسات: برخی از فقهاء معتقدند: «اگر مریض از قول پزشکان حاذق یا اهل خبرهی مورد اعتماد علم به مداوا با مسکر پیدا کند، مداوا با آن جایز است».[۷۸۷]هر چند برخی از فقهاء با استناد به روایتی از امام صادق(ع)[۷۸۸]، تداوی با مسکر را جایز نمیدانند.[۷۸۹]
در معالجهی مرض با بول گفته شده است: «اگر منحصر به خوردن بول باشد واهل خبره تشخیص علاج به آن را بدهند، معالجه با آن مانعی ندارد».[۷۹۰]
۳ـ رجوع به اهل خبره در جهت حکم به حرمت:
۳ـ۱ شناخت آلات لهو: در خصوص شناخت آلات لهو[۷۹۱] و تمییز آن از آلات غیرلهو، مرجع اهل خبره است.[۷۹۲] کارشناس با آگاهی از ملاکات شرع، شاید تنها مرجعی است که قادر است موسیقی اصیل و صحیح را از مبتذل تمییز دهد.و تعیین دقیق جزئیات مفصل آن (که مممکن است قابلیت لهوی شدن را نیز داشته باشد)، از عهدهی متخصص برمیآید.[۷۹۳]
۳ـ۲ تشخیص طلا یا نقره بودن انگشتر: در هنگام شک در طلا یا نقره بودن انگشتر (در جهت حکم به حرمت استفاده برای مردان) به اهل خبره مراجعه میشود.[۷۹۴]
گفتار دوم: عبادات
۱ـ تشخیص داخل شدن وقت نماز: یکی از راه های ثابت شدن وقت نماز، «اذان مؤذن ثقهی عارف است».[۷۹۵]
« اعتماد بر اذن ثقه از باب رجوع به اهل خبره است…هرچند که مخبربه آن حدسی و یا به منزلهی حدس است».[۷۹۶] اما «رجوع به اهل خبره در صورتی که مکلف خودش متمکن از تحصیل علم باشد مشکل است خصوصاً اگر قول خبره مفید اطینان فعلی نباشد».[۷۹۷]
۲ـ تشخیص قبله: اگر کسی در تشخیص قبله عاجز باشد، میتواند به اهل خبره رجوع کند.[۷۹۸] به طور کلی در تشخیص قبله به ظن عمل میشود. ظنی که از توجه به محرابها و قبور مسلمانان و یا از اقوال اهل خبره و قواعد هیأت و طرق دیگر حاصل میشود.[۷۹۹]
اهل خبره توسط علائمی که مطابق قواعد رصد (نجوم) است، میتوانند قبله را مشخص کنند، مانند بهرهگیری از اسطرلاب.[۸۰۰] و این علائم امارهای است که «بر اعمال سایر امارات ظنیه مقدم است و نسبت به شخص خبره و عارف به قواعد رصد موجب قطع به جهت میشود و اما نسبت به غیرعارف …اگر چه قطع حاصل نشود… اما از جهت اینکه شهادت اهل خبره بر جهت میباشد، ظن خاص است که مقدم بر ظنون مطلق دیگری میشود که حجیّتشان در این جا ثابت نیست».[۸۰۱]
البته در اهل خبره شرایط شهادت شرط نیست و قول ایشان «اگر چه از روی حدس است، اما از باب حجیت قول اهل خبره معتبر میباشد؛ بنابراین تعدد معتبر نیست».[۸۰۲]
علاوه برتعدد، عدالت و اسلام نیزدر اهل خبرهای که قواعد هیأت را میداند، شرط نمیباشد. فقهاء معتقدند «اگر عادلی از جهت قبله خبر دهد و به قول وی ظن حاصل نشود، اما فاسق یا کافر به خلاف آن خبر دهند و ظن حاصل شود، از جهت اینکه اهل خبرهاند به قول ایشان عمل میشود».[۸۰۳] و عدم اطمینان به اسلام اهل خبره افزون بر عدالتشان مانع از حصول ظن نیست. البته زمانی میتوان به ظن حاصل از قول کافر و مثل او عمل کرد که «ظن قویتری از آن نباشد».[۸۰۴]
حتی گاهی به قول فاسق یا کافری که خبره است علم یا اطمینان حاصل شده اما از قول عادل به خاطر کم بودن آگاهی و شناخت او علم حاصل نمیشود.[۸۰۵] برخی از فقهاء نیز رجوع به فاسق و کافر را به طور مطلق جایز ندانسته و تنها در هنگام تعذر جایز میدانند.[۸۰۶]
۳ـ تشخیص وسعت وقت توسط اهل خبره (جهت خواندن سورههای طولانی در نماز آیات): «وسعت وقت توسط اهل خبرهای که قولش مفید ظن غالب است، دانسته میشود».[۸۰۷]
۴ـ در اثبات هلال ماه قمری: اثبات هلال ماه قمری به خصوص برای تعیین ماه رمضان و شوال از اهمیت خاصی برخوردار است.[۸۰۸] در اینکه آیا میتوان هلال ماه قمری را با قول منجّمان اثبات کرد یا اینکه باید با شهادت عدلین از طریق رؤیت باشد، اختلاف نظر وجود دارد.[۸۰۹]
برخی معتقدند حتی اگر اطمینان شخصی به صحت حسابات فلکیه برای پدید آمدن هلال حاصل شود، «اثری برای اطمینان به پدید آمدن هلال نیست … و ناگزیر از رؤیت خارجی و ثبوت آن برای مکلف است».[۸۱۰] «… برای اینکه این طریقی برای ثبوت استهلال در نظر شرع نیست ، اگر چه مفید ظن است».[۸۱۱]
دلیل این امر«احتمال خطا در حساب است و نمیتوان برای تعیین ماه (به قول منجمین) استناد کرد».[۸۱۲]
اما به نظر برخی از فقهاء، حتی اگر منجّمان اعلام کنند که با تلسکوپ رؤیت هلال امکان دارد فقیه با اطمینان از قول منجّمان میتواند طبق آن عمل کند.[۸۱۳]
۵ـ تشخیص کسوف و خسوف: برخی از فقهاء معتقدند: «اگر دو رصدی عادل در جایی که به علت ابری شدن هوا، کسوف پنهان مانده باشد، به مدت مکث خبر دهند، رجوع به آن دو ممکن است و نماز به صورت اداء خوانده میشود.[۸۱۴]
اما بعضی از فقهاء عقیده دارند: «کسوف و خسوف و سایر آیات، زمانی با اخبار رصدی ثابت
میشود که به صدق گفتار او اطمینان حاصل شود. که (البته) در این امر اشکال وجود دارد و این اشکال از آنجا ناشی میشود که رجوع به اهل خبره اختصاص به امور حدسیّه دارد نه حسّیه، مثل این مورد».[۸۱۵]
۶ـ تعیین فرسخ شرعی: «چهار فرسخ تقریباً ۲۳ کیلومتر و نیم میباشد بنابر آنچه که به آن اهل خبره خبر دادهاند».[۸۱۶]
۷ـ تعیین و مشخص کردن مقدار خمس واجب: در صورتی که تعیین مقدار خمس مشکل باشد به اهل خبره مراجعه میشود. «به طور مثال اگر شخصی منزلی را به ۲۰۰۰ دینار بخرد و قسمتی از آن را به ۲۲۰۰ دینار بفروشد و در قسمت باقیمانده ساکن شود که قیمتش از ۸۰۰ دینار بیشتر باشد، در تعیین مقدار خمس… برای اندازه گیری مبیع نسبت به آنچه که باقی مانده به اهل خبره رجوع میکند».[۸۱۷]
۸ـ تخمین مقدار زکات: برای تعیین مقدار میوهی نخل و انگور بعد از بدوّ صلاح ، مالک اگر ازاهل خبره باشد، جایز است خودش تخمین بزند یا به اهل خبره مراجعه کند. [۸۱۸]
امام خمینی در تحریرالوسیله میفرمایند: «مالک و حاکم و یا مأمور از طرف حاکم میتوانند مقدار زکات را با تخمین اهل خبره معین نموده، هر یک از طرفین حصهی دیگری را با تعیین اهل خبره قبول کنند…».[۸۱۹]
در تشخیص نوع آبیاری (برای تعیین مقدار زکات) نیز اگر معلوم نباشد که آب باران در رشد و نمو محصول مؤثر بوده یا آبیاری مالک، «به اهل خبره مراجعه میشود».[۸۲۰]
۹ـ حج:
۹ـ ۱ـ تعیین میقات حج: در تعیین میقات «به تصدیق اهل خبرهی مورد اعتماد همـان مکـان میتوان مراجعه کرد».[۸۲۱] امام خمینی در تحریرالوسیله میفرمایند: «میقات … با نبودن (دوشاهد عادل و شیاع اطمینانآور) با گفتهی اهل اطلاع(خبره) که گفتهاش مظنه بیاورد، ثابت میشود، هر چند که اطمینانآور نباشد».[۸۲۲]
۹ـ۲ تشخیص حدود: مرجع در معرفت حدود منی، عرفات و مشعر و سایر مکانها اهل خبره است .[۸۲۳] به طور مثال برای اینکه ذبح در مکان منی انجام شود، «واجب است به قدر امکان فحص کند. و قول اهل خبره حجت است…».[۸۲۴] همچنین برای تشخیص حدود مکه و مدینه با وجود افزایش توسعهی حدود آنها، گفته شده برای تخییر در نماز باید «به حدود قدیم آن که مورد شهادت اهل خبره واقع شده، اکتفاء شود».[۸۲۵]
۹ـ۳ تشخیص محاذات[۸۲۶]: اگر امکان حصول علم به محاذات وجود داشته باشد، تحصیل علم لازم است. والا ظن حاصل از قول اهل خبره کفایت میکند.[۸۲۷] امام خمینی(ره) نیز میفرمایند: «محاذات به گفتهی اهل خبره و کسانی که به وسیلهی قواعد علمی آن را کشف میکنند، اگر گفتهی آنان مظّنه بیاورد، نیز ثابت میشود».[۸۲۸] البته برخی معتقدند: «بعید نیست که قول اهل خبره در محاذات مطلقا حجت باشد، حتی در جایی که ظن حاصل نشود».[۸۲۹]
۹ـ۴ تشخیص سن قربانی: «زمانی که سن قربانی مشخص نیست، به قول بایع اگر از اهل خبره باشد، اکتفاء میشود و چنانچه بایع از اهل خبره نبود، باید به اهل خبره مراجعه کرد».[۸۳۰]
۹ـ۵ تعیین کفارهی صید: در تعیین کفارهی صید چنانچه تقدیر شرعی وجود نداشته باید به دو نفر عادل مراجعه کرد و «معتبر است در این دو نفر عادل، خبرویت و معرفت…».[۸۳۱]
۹ـ۶ اجرتالمثل نایب در حج: اجرتالمثل اجیر در صورت فسخ اجاره توسط اهل خبره تعیین میشود.[۸۳۲]
۱۰ـ تشخیص مصلحت برای جهاد: تشخیص مصلحت برای وجوب جهاد در زمان غیبت با اهل خبره است.[۸۳۳]
۱۱ـ قتال با بغات (خارجشوندگان از دین): «در مواردی که وصول به حاکم شرع (برای اذن به قتال با اهل بغی) به هیچ وجه ممکن نیست، باید به افراد عادل و اهل خبره از مؤمنین مراجعه شود».[۸۳۴]
گفتار سوم : اموال (حقوق مالکیت، اسباب تملک و عقود)
۱ـ تبدیل وقف به اصلح وانفع: «تبدیل وقف به آنچه بهتر و سودمندتر است به حسب آرای خبره و تصدیق حاکم شرعی و… انجام می شود».[۸۳۵]
۲ـ تشخیص حریم: «حریم ده یا شهر بستگی به تصدیق اهل خبره دارد».[۸۳۶]
|
[یکشنبه 1401-04-05] [ 11:19:00 ب.ظ ]
|
